Metody amortyzacji

Można wyróżnić 2 podstawowe metody amortyzacji: liniową (od stałej wartości początkowej) oraz degresywną.  

W metodzie linio­wej stosuje się poniższe sposoby amortyzacji:

1. amortyzacja standardowa - przy zastosowaniu stawki wynikającej z wykazu stawek amortyzacyjnych;

2. przyspieszona - przy zastosowaniu stawki z wykazu i współczynników podwyższających odpisy;

3. amortyzacja przyspieszona - przez zastosowanie indywidualnych stawek amortyzacyjnych;

4. amortyzacja spowolniona - przy zastosowaniu obniżonych stawek amortyzacja sezonowa - w stosunku do środków trwałych używanych sezonowo;

5. amortyzacja jednorazowa - dla środków trwałych o wartości równej lub niższej niż 3500.

Podatnicy dokonują wyboru jednego ze sposobów amortyzacji określonego w art. 22i-22k ustawy (tj. według stawek z wykazu, stawek podwyższonych, stawek obniżonych, stawek indywidualnych lub według metody degresywnej) dla poszczególnych środków trwałych przed rozpoczęciem ich amortyzacji. Wybraną metodę stosuje się do pełnego zamortyzowania danego środka trwałego. 

Amortyzacja liniowa 

Amortyzacja liniowa polega na dokonywaniu odpisów amortyzacyjnych w równych ratach, od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu przyjęcia do używania danego środka trwałego do czasu zrównania sumy odpisów amortyzacyjnych z jego wartością początkową lub do końca miesiąca, w którym postawiono je w stan likwidacji, zbyto lub stwierdzono ich niedobór.

Podatnicy mogą dokonywać odpisów amortyzacyjnych w równych ratach co miesiąc albo w równych ratach co kwartał, albo też jednorazowo na koniec roku podatkowego.

Suma odpisów amortyzacyjnych obejmuje także odpisy, których nie uważa się koszty uzyskania przychodów, a w tym:

1) odpisów amortyzacyjnych od wartości początkowej środków trwałych oraz wartości niema­terialnych i prawnych, jeśli przed dniem l stycznia 1995 r. zostały nabyte, ale nie zaliczone do środków trwałych albo wartości niematerialnych i prawnych;

2) odpisy z tytułu zużycia samochodów osobowych (powyżej równowartości 20 000 euro);

3) odpisy amortyzacyjne od wartości początkowej środków trwałych oraz wartości niemateria­lnych i prawnych oddanych do nieodpłatnego używania (oprócz nieruchomości) za miesiące, w których składniki te były oddane do nieodpłatnego używania;

4) odpisy z tytułu zużycia środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych dokonywanych od tej części ich wartości, jaka odpowiada poniesionym wydatkom na ich nabycie lub wytworzenie we własnym zakresie, odliczonym od podstawy opodatkowania podatkiem dochodowym albo zwróconym podatnikowi w jakiejkolwiek formie.

Warto tu wspomnieć, iż zwrot, o jakim mowa w tym przepisie, nie obejmuje ulg podatkowych. Udzielona przez urząd skarbowy indywidualna ulga w zapłacie podatku nie jest zwrotem wydatków poniesionych na zakup tych składników. Zastosowanie ulgi oznacza tylko, że na podatniku ciąży mniejszy obowiązek podatkowy i nig­dy nie jest to równoznaczne ze zwrotem wydatków w jakiejkolwiek formie. Przepis ten nie dotyczy również wydatków poniesionych (i zwróconych) na ulepszenie śro­dka trwałego. Chodzi tu jedynie o wydatki na nabycie lub wytworzenie środka trwałego lub wartości niematerialnej lub prawnej. Nie obejmuje on także wydatków na nabycie wartości niematerialnych i prawnych;

5) odpisy amortyzacyjne od wartości początkowej środków trwałych oraz wartości niemateria­lnych i prawnych nabytych nieodpłatnie, z wyjątkiem nabytych w drodze spadku lub daro­wizny, jeśli:

• nabycie to nie stanowi przychodu z tytułu nieodpłatnego otrzymania rzeczy lub praw 

• dochód z tego tytułu jest zwolniony od podatku dochodowego lub

• nabycie to stanowi dochód, od którego na podstawie odrębnych przepisów zaniechano po­boru podatku; 

6) odpisy amortyzacyjne od wartości początkowej wartości niematerialnych i prawnych wniesionych spółki w postaci wkładu niepieniężnego, które stanowią równowartość uzyskanych informacji związanych z wiedzą w dziedzinie przemysłowej, handlowej, naukowej lub organizacyjnej (know-how).

Kwoty powyższych wyłączonych z kosztów podatkowych odpisów amortyzacyjnych zwiększają sumę odpisów, jaka ma wpływ na długość dokonywania amortyzacji danego składnika majątku. 

Działalność sezonowa 

W przypadku gdy środki trwałe i wartości niematerialne i prawne używane są nie przez cały rok, lecz sezonowo, to amortyzacji dokonuje się tylko w okresie ich rzeczywistego wykorzystywania. Wysokość odpisu miesięcznego ustala się przez podzielenie rocznej kwoty odpisów amortyzacyjnych przez liczbę miesięcy w sezonie albo przez 12 miesięcy w roku. 

Amortyzacja degresywna 

Amortyzacja degresywna może być stosowana w przypadku jedynie niektórych grup środków trwałych, należących do grup 3-6 oraz 8 Klasyfikacji Środków Trwałych (kotły i maszyny energetyczne, maszyny, urządzenia i aparaty ogólnego zastosowania, specjalistyczne maszyny, urządzenia aparaty, narzędzia, przyrządy, ruchomości i wyposażenie) oraz do środków transportu, oprócz jednak samochodów osobowych. W tej metodzie - inaczej niż przy metodzie liniowej - przyjmuje się stawki amortyzacyjne w każdym roku w innej wysokości - raty maleją w każdym roku.

Przy metodzie degresywnej w pierwszym roku używania środka trwałego stosuje się podwyższone stawki amortyzacyjne o współczynnik nie wyższy niż 2,0. W każdym roku amortyzacji zmniejsza się przy tym wartość początkową środka trwałego o dotychczasowe odpisy amortyzacyjne (przy metodzie liniowej wartość ta jest natomiast cały czas jednakowa).

Począwszy od roku podatkowego, w którym tak określona roczna kwota amortyzacji byłaby niższa od rocznej kwoty amortyzacji obliczonej przy zastosowaniu metody liniowej, podat­nicy dokonują dalszych odpisów amortyzacyjnych liniowo.

Amortyzacja degresywna przyspiesza amortyzację i skraca czas dokonywania odpisów; co więcej, odpisy dokonywane przy zastosowaniu wyższych stawek zwiększają koszty podatkowe zmniejszając dochód do opodatkowania.

Suma odpisów amortyzacyjnych od środków trwałych oraz wartości niematerialnych i praw­nych dokonanych w pierwszym roku podatkowym, w którym środki te zostały wprowadzone do ewidencji, nie może przekroczyć wartości tych odpisów przypadających za okres od wpro­wadzenia ich do ewidencji (wykazu) do końca tego roku podatkowego. 

Fabrycznie nowe środki trwałe 

Szczególna metoda degresywna amortyzacji może mieć zastosowanie do wartości początkowej fa­brycznie nowych środków trwałych, zaliczonych do grup 3-6 Klasyfikacji (grupa 3 - kotły i ma­szyny energetyczne, grupa 4 - maszyny, urządzenia i aparaty og61nego zastosowania, gru­pa 5 - specjalistyczne maszyny, urządzenia i aparaty, grupa 6 - urządzenia techniczne). Według tej metody w pierwszym roku podatkowym, w którym środki te zostały wpro­wadzone do ewidencji odpisy wynoszą 30% tej wartości. Jeśli wysokość tak ustalonych odpi­sów byłaby jednak niższa od odpisów obliczonych według metody degresywnej przy zastosowaniu współczynnika 2,0, to wtedy podatnicy mogą przejść na odpisy z wykorzystaniem stawki z Wykazu rocznych stawek amortyzacyjnych podwyższonej o współczynnik nie wyższy niż 3,0. Wówczas roczną kwotę amortyzacji przyjmuje się w proporcji do liczby pełnych miesięcy pozostałych do końca roku, od momentu wprowadzenia środków do ewidencji (wykazu).

Podatnicy mogą też dokonywać odpisów amortyzacyjnych od fabrycznie nowych środków trwałych jednorazowo, nie wcześniej jednak niż w miesiącu, w którym środki trwale zostały wprowadzone do ewidencji. W następnym roku podatkowym podatnicy dokonują odpisów amortyzacyjnych od wartości początkowej albo metodą degresywną, albo też liniową.

Kontynuacja wybranej metody 

Podmioty powstałe w wyniku zmiany formy prawnej, podziału albo połączenia podmiotów dokonują odpisów amortyzacyjnych z uwzględnieniem dotychczasowej wysokości odpisów amortyzacyjnych oraz kontynuują metodę amortyzacji przyjętą przez podmiot o zmienionej formie prawnej, podzielony albo połączony, z uwzględnieniem możliwości podwyższania stawek. Takie same zasady dotyczą podjęcia działalności po przerwie nie dłuższej niż 3 lata.

Podatnicy mogą dokonywać odpisów amortyzacyjnych w równych ratach co miesiąc albo w równych ratach co kwartał, albo też jednorazowo na koniec roku podatkowego. Suma odpisów amortyzacyjnych od środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych dokonanych w pierwszym roku podatkowym, w którym środki te zostały wprowadzone do ewidencji, nie może przekroczyć wartości tych odpisów przypadających za okres od wprowadzenia ich do ewidencji (wykazu) do końca tego roku podatkowego.

Amortyzacji dokonuje się na podstawie tzw. planu amortyzacji, w jakim określone są kwoty rocznych odpisów amortyzacyjnych i stawki amortyzacyjne. 

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Tekst jedn. Dz. U. 2012 poz. 361 ze zm.)

A.J.
Zespół e-prawnik.pl