Podatek przy nabyciu w drodze dziedziczenia, zapisu zwykłego, dalszego zapisu, zapisu windykacyjnego, polecenia testamentowego

W podatku od spadku i darowizn dla ustalenia obowiązującego stanu prawnego w pierwszej kolejności należy ustalić, kiedy nastąpiło nabycie (tj. śmierć osoby, po której nabywamy określone rzeczy). Poniższe wyjaśnienia odnoszą się do nabycia tytułem dziedziczenia, zapisu zwykłego, dalszego zapisu, zapisu windykacyjnego, polecenia testamentowego według stanu prawnego od dnia 1 stycznia 2016 r. Poniżej przedstawione zasady stosuje się zatem do nieodpłatnego nabycia rzeczy lub praw majątkowych tytułem dziedziczenia, zapisu zwykłego, dalszego zapisu, zapisu windykacyjnego, polecenia testamentowego, które nastąpiło po 31 grudnia 2015 r.

Przedmiot opodatkowania

Podatkowi od spadków i darowizn dalej "upsd" podlega nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej m.in. tytułem: 

• dziedziczenia,
• zapisu zwykłego,
• dalszego zapisu,
• zapisu windykacyjnego,
• polecenia testamentowego.

Ze wskazanego przepisu wynika nieograniczony obowiązek podatkowy w zakresie upsd, jeżeli chodzi o własność rzeczy znajdujących się na terytorium RP lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium RP przez osoby fizyczne, bez względu na ich obywatelstwo czy też miejsce stałego pobytu z wyjątkiem nabycia własności rzeczy ruchomych znajdujących się na terytorium RP lub praw majątkowych podlegających wykonaniu na terytorium RP, jeżeli w dniu nabycia ani nabywca, ani też spadkodawca lub darczyńca nie byli obywatelami polskimi i nie mieli miejsca stałego pobytu lub siedziby na terytorium RP.

Nabycie własności rzeczy znajdujących się za granicą lub praw majątkowych wykonywanych za granicą, podlega upsd, jeżeli w chwili otwarcia spadku nabywca był obywatelem polskim lub miał miejsce stałego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Istotnym jest w tym przypadku, iż o statusie nabywcy, jako podatniku, decyduje data otwarcia spadku. Ewentualne zmiany dotyczące statusu nabywcy: utrata bądź nabycie obywatelstwa polskiego, zmiana miejsca stałego pobytu, które nastąpiłyby po dacie otwarcia spadku nie wpływają na fakt opodatkowania upsd przedmiotowego nabycia lub jego brak.

• Austrią - Konwencja między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Austriacką o zapobieżeniu dwukrotnemu pobieraniu podatku spadkowego, podpisana w Wiedniu 24 listopada 1926 r. (Dz.U. z 1928 r. Nr 61, poz. 557),
• Czechosłowacją - Umowa pomiędzy Rzecząpospolitą Polską a Republiką Czechosłowacką w sprawie zapobieżenia dwukrotnemu opodatkowaniu w dziedzinie podatków spadkowych, podpisanej w Warszawie 23 kwietnia 1925 r. (Dz.U. z 1926 r. Nr 13, poz. 78),
• Węgrami - Konwencja między Rzecząpospolitą Polską a Królestwem Węgierskim w celu zapobieżenia podwójnemu opodatkowaniu spadków, podpisana w Warszawie 12 maja 1928 r. (Dz.U. z 1931 r. Nr 75, poz. 602).

• nabycie własności rzeczy ruchomych znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych podlegających wykonaniu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli w dniu nabycia ani nabywca, ani też spadkodawca lub darczyńca nie byli obywatelami polskimi i nie mieli miejsca stałego pobytu lub siedziby na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
• nabycie w drodze spadku, zapisu windykacyjnego lub darowizny praw autorskich i praw pokrewnych, praw do projektów wynalazczych, znaków towarowych i wzorów zdobniczych oraz wierzytelności wynikających z nabycia tych praw;
• nabycie w drodze dziedziczenia środków z pracowniczego programu emerytalnego;
• nabycie w drodze spadku środków zgromadzonych na rachunku zmarłego członka otwartego funduszu emerytalnego;
• nabycie w drodze spadku środków zgromadzonych na indywidualnym koncie emerytalnym oraz na indywidualnym koncie zabezpieczenia emerytalnego;
• nabycie w drodze spadku kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych.

Zwolnienia w kręgu osób z najbliższej rodziny tzw. grupa "0"

Nabycie własności rzeczy i praw majątkowych w drodze dziedziczenia, zapisu zwykłego, dalszego zapisu, zapisu windykacyjnego, polecenia testamentowego objęte jest zwolnieniem bez względu na wartość przedmiotu nabycia, przy spełnieniu określonych warunków.

Zwolnienia dla osób z najbliższego kręgu rodziny stosuje się, jeżeli w chwili nabycia nabywca posiadał obywatelstwo polskie lub obywatelstwo jednego z państw członkowskich Unii Europejskiej lub państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) - stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub miał miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub na terytorium takiego państwa. 

Czynności zwolnione od podatku

Według ustawy, zwalnia się od podatku: 

• nabycie własności gruntów, stanowiących gospodarstwo rolne w rozumieniu przepisów o podatku rolnym, wraz z będącymi ich częścią składową drzewami i innymi roślinami, pod warunkiem:
  • że w wyniku nabycia zostanie utworzone lub powiększone gospodarstwo rolne, a powierzchnia gospodarstwa rolnego utworzonego lub powstałego w wyniku powiększenia będzie nie mniejsza niż 11 ha i nie większa niż 300 ha
    oraz
  • gospodarstwo to będzie prowadzone przez nabywcę przez okres co najmniej 5 lat od dnia nabycia;
  Należy zwrócić uwagę, iż zwolnienie to stanowi pomoc de minimis w rolnictwie, o której mowa w rozporządzeniu Komisji (UE) nr 1408/2013 z dnia 18 grudnia 2013 r. w sprawie stosowania art. 107 i 108 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej do pomocy de minimis w sektorze rolnym (Dz. Urz. UE L 352 z 24.12.2013, str. 9);
• nabycie praw do wkładów w rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub w spółdzielni kółek rolniczych;
• nabycie w drodze dziedziczenia praw do wkładu mieszkaniowego w spółdzielni mieszkaniowej przez osobę zaliczoną do I lub II grupy podatkowej, jeżeli spełnia poniższe warunki:
  
  • nie jest właścicielem innego budynku mieszkalnego lub lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość bądź będąc nim przeniesie własność budynku lub lokalu na rzecz zstępnych, Skarbu Państwa lub gminy w terminie 6 miesięcy od dnia złożenia zeznania podatkowego;
  • nie przysługuje mu spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego lub wynikające z przydziału spółdzielni mieszkaniowej: prawo do domu jednorodzinnego lub prawo do lokalu w małym domu mieszkalnym, a w razie dysponowania tymi prawami przekaże je zstępnym lub przekaże do dyspozycji spółdzielni, w terminie 6 miesięcy od dnia złożenia zeznania podatkowego;
  • nie jest najemcą lokalu lub budynku lub będąc nim rozwiąże umowę najmu w terminie 6 miesięcy od dnia złożenia zeznania podatkowego;
  • będzie zamieszkiwać będąc zameldowanym na pobyt stały w nabytym lokalu lub budynku i nie dokona jego zbycia przez okres 5 lat:
  - od dnia złożenia zeznania podatkowego - jeżeli w chwili złożenia zeznania nabywca mieszka i jest zameldowany na pobyt stały w nabytym lokalu lub budynku,
  - od dnia zamieszkania potwierdzonego zameldowaniem na pobyt stały w nabytym lokalu lub budynku - jeżeli nabywca zamieszka i dokona zameldowania na pobyt stały w ciągu roku od dnia złożenia zeznania podatkowego.
  oraz
  • spółdzielcze prawo do tego lokalu będzie przysługiwało nabywcy wkładu przez okres co najmniej 5 lat od dnia jego ustanowienia; warunek ten uważa się za zachowany także w przypadku przeniesienia przez spółdzielnię własności tego lokalu na nabywcę;
• nabycie w drodze spadku lub zapisu windykacyjnego:
  
  a) przez osoby zaliczone do I i II grupy podatkowej przedmiotów wyposażenia mieszkania, pościeli, odzieży, bielizny oraz narzędzi pracy przeznaczonych do użytku w gospodarstwie domowym; jeżeli w skład wyposażenia mieszkania wchodzą meble zabytkowe. Należy zwrócić uwagę na odpowiednie stosowanie uregulowania wskazanego w lit. c),
  
  b) dzieł sztuki i rękopisów będących przedmiotem twórczości spadkodawcy oraz materiałów bibliotecznych. Zwolnienie to ma zastosowanie w przypadku, gdy spadkodawca zajmował się twórczością lub działalnością naukową, oświatową, artystyczną, literacką lub publicystyczną,
  
  c) zabytków ruchomych i kolekcji wpisanych do rejestru zabytków, a także zabytków użyczonych muzeum w celach naukowych lub wystawienniczych na okres nie krótszy niż 2 lata,
  
  d) przez osoby zaliczone do I i II grupy podatkowej zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków, jeżeli nabywca zabezpiecza je i konserwuje zgodnie z obowiązującymi przepisami;
• nabycie przez rolnika pojazdów rolniczych i maszyn rolniczych oraz części do tych pojazdów i maszyn. Warunkiem zwolnienia jest, iż te pojazdy i maszyny rolnicze w ciągu 3 lat od daty otrzymania nie zostaną przez nabywcę sprzedane lub darowane osobom trzecim. W przypadku niedotrzymania wskazanego warunku następuje utrata zwolnienia.
• nabycie w drodze spadku prawa do rekompensaty w rozumieniu ustawy z dnia 8 lipca 2005 r. o realizacji prawa do rekompensaty z tytułu pozostawienia nieruchomości poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej;
• nabycie w drodze dziedziczenia przez osoby tworzące rodzinę zastępczą lub prowadzącego rodzinny dom dziecka, o których mowa w przepisach o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, pieniędzy lub innych rzeczy Warunkiem jest, że pieniądze te lub rzeczy w okresie 12 miesięcy od dnia ich otrzymania zostaną przeznaczone na cele bezpośrednio związane ze sprawowaniem pieczy zastępczej.
• nabycie w drodze dziedziczenia, zapisu zwykłego, zapisu windykacyjnego, dalszego zapisu, polecenia testamentowego własności (współwłasności) budynku mieszkalnego lub lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość, spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego lub udziału w takim prawie, spółdzielczego prawa do domu jednorodzinnego albo udziału w takim prawie przez repatrianta, jeżeli spełnia warunki określone w art. 16 ust. 2 pkt 2 i 3; przepisy art. 16 ust. 7 i 8 stosuje się odpowiednio. Zwolnienie to ma zastosowanie do nabyć, które nastąpiły od dnia 1 maja 2017 r. – art. 2 i art. 14 ustawy z dnia 7 kwietnia 2017 r o repatriacji oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 858)

Powyższe zwolnienia stosuje się, jeżeli w chwili nabycia nabywca posiadał obywatelstwo polskie lub obywatelstwo jednego z państw członkowskich Unii Europejskiej lub państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) - stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub miał miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub na terytorium takiego państwa.

Obowiązek podatkowy

Obowiązek podatkowy zgodnie z ustawą ciąży na nabywcy własności rzeczy i praw majątkowych. Oznacza to, że w każdym przypadku nabycia podatnikiem jest wyłącznie nabywca.

Kiedy powstaje obowiązek podatkowy przy nabyciu w drodze dziedziczenia, zapisu zwykłego, dalszego zapisu, zapisu windykacyjnego, polecenia testamentowego?

W zależności od tego, w jaki sposób doszło do nabycia, ustawa różnicuje terminy, w których obowiązek ten powstaje. Zwrócić należy uwagę także, że czym innym jest moment nabycia spadku, a czym innym powstanie obowiązku podatkowego.

Moment powstania obowiązku podatkowego określono odrębnie dla każdego z tytułów nabycia rzeczy i praw majątkowych podlegających opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn. 

Podstawa opodatkowania

Podstawą opodatkowania jest tzw. czysta wartość, czyli wartość nabytych rzeczy i praw majątkowych po potrąceniu długów i ciężarów. Wartość nabytych rzeczy i praw majątkowych ustala się na podstawie:

• stanu tych rzeczy i praw w dniu ich nabycia oraz
• ich wartości rynkowej z dnia powstania obowiązku podatkowego.

Jeżeli przed dokonaniem wymiaru podatku nastąpi ubytek rzeczy spowodowany siłą wyższą, do ustalenia wartości przyjmuje się stan rzeczy w dniu dokonania wymiaru, a odszkodowania za ubytek należne z tytułu ubezpieczenia wlicza się do podstawy wymiaru.

Długi i ciężary przy nabyciu w drodze dziedziczenia, zapisu zwykłego, dalszego zapisu, zapisu windykacyjnego, polecenia testamentowego

Jak wspomniano, ustalenie podstawy opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn następuje po potrąceniu długów i ciężarów (czysta wartość), które pomniejszają wartości nabytych w drodze dziedziczenia, zapisu zwykłego, dalszego zapisu, zapisu windykacyjnego, polecenia testamentowego rzeczy i praw majątkowych.

Jeżeli spadkobierca lub osoba, na której rzecz został uczyniony zapis zwykły lub windykacyjny, zostali obciążeni obowiązkiem wykonania polecenia lub zapisu zwykłego, wówczas wartość obciążenia z tego tytułu stanowi ciężar spadku, zapisu zwykłego lub windykacyjnego, a w przypadku polecenia, o ile zostało wykonane.

Pojęcie długów w rozumieniu ustawy o podatku od spadków i darowizn obejmuje wszelkie pieniężne roszczenia cywilnoprawne związane z przedmiotem spadku, łącznie z roszczeniami spadkobiercy z tytułu poczynionych przez niego nakładów na przedmiot spadku.

Do długów i ciężarów zalicza się również:

Zwolnienie nabywcy z zobowiązania albo jego wygaśnięcie

Jeżeli na skutek przyjęcia spadku następuje zwolnienie nabywcy z zobowiązania albo jego wygaśnięcie, wartość tego zobowiązania wlicza się do podstawy opodatkowania.

Określenie wartości nabytych rzeczy i praw majątkowych

Określenie przez nabywcę wartości rynkowych nabytych rzeczy i praw majątkowych ma istotny wpływ na wysokość podstawy opodatkowania, a więc również na wysokość należnego podatku od spadków i darowizn.

Kwoty wolne od podatku oraz zasada kumulacji

Wysokość podatku od spadków i darowizn zróżnicowana jest w zależności od grupy podatkowej, do której zalicza się nabywcę. Zaliczenie do jednej z trzech grup uzależnione jest od osobistego stosunku nabywcy do osoby, od której lub po której następuje nabycie rzeczy i praw majątkowych. Od przynależności do grupy podatkowej zależy także wysokość kwoty wolnej od podatku. 

Grupy podatkowe

Wysokość podatku ustala się w zależności od grupy podatkowej, do której zaliczony jest nabywca.

Zaliczenie do grupy podatkowej następuje według osobistego stosunku nabywcy do osoby, od (po) której zostały nabyte rzeczy i prawa majątkowe.

Zgodnie z przepisami ustawy o podatku od spadków i darowizn, wyróżnia się 3 grupy podatkowe:

• I grupa podatkowa 

- małżonek: osoba pozostająca w związku małżeńskim (prawomocne orzeczenie o rozwodzie decyduje o zaliczeniu małżonków do III grupy podatkowej),
- zstępni: dzieci, wnuki, prawnuki ...itd., przysposobieni i ich zstępni,
- wstępni: rodzice, dziadkowie, pradziadkowie ...itd., przysposabiający,
- zięć, synowa, teściowie, 
- pasierb: dziecko męża lub żony z poprzedniego małżeństwa,
- ojczym, macocha: mąż lub żona rodzica tego dziecka jest dla niego ojczymem lub macochą,
- rodzeństwo.

Jednocześnie za rodziców w rozumieniu tej ustawy uważa się również przysposabiających, a za zstępnych także przysposobionych i ich zstępnych.

• II grupa podatkowa 

- zstępni rodzeństwa: siostrzeńcy, bratankowie, ich dzieci oraz wnuki, prawnuki... itd.,
- rodzeństwo rodziców: bracia i siostry ojca lub matki,
- zstępni i małżonkowie pasierbów: dzieci, wnuki... itd. oraz małżonkowie dzieci małżonka z poprzedniego małżeństwa,
- małżonków rodzeństwa i rodzeństwo małżonków: bratowe, szwagrowie i szwagierki (mąż siostry, żona brata, brat lub siostra męża lub żony),
- małżonków rodzeństwa małżonków: przykładowo: mąż siostry męża, żona brata żony,
- małżonków innych zstępnych: przykładowo mąż wnuczki, żona wnuka;

• III grupa podatkowa to:

- pozostałe osoby: mogą to być osoby niespokrewnione ze sobą, ale także krewni, którzy nie zostali zaliczeni do I i II grupy, np. kuzyni.

Skala podatkowa 

Jednym z podstawowych elementów konstrukcyjnych każdego podatku jest skala podatkowa. W ustawie o podatku od spadków i darowizn określono trzy odrębne skale podatkowe zróżnicowane dla poszczególnych grup podatkowych. W każdej skali podatkowej wprowadzono po trzy jednakowe progi podatkowe, ale przyporządkowano im różne stawki. 

Przy nabyciu na podstawie tytułów podlegających opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn, z wyjątkiem nabycia tytułem zasiedzenia, podatek oblicza się od nadwyżki podstawy opodatkowania ponad kwotę wolną od podatku, według następujących skal:

• dla I grupy podatkowej 

- do 10.278 zł – 3%
- od 10.278 zł do 20.556 zł – 308,30 zł i 5% nadwyżki ponad 10.278 zł
- ponad 20.556 zł – 822,20 zł i 7% nadwyżki ponad 20.556 zł

• dla II grupy podatkowej 

- do 10.278 zł – 7%
- od 10.278 zł do 20.556 zł – 719,50 zł i 9% nadwyżki ponad 10.278 zł
- ponad 20.556 zł – 1.644,50 zł i 12% nadwyżki ponad 20.556 zł

• dla III grupy podatkowej 

- do 10.278 zł – 12%
- od 10.278 zł do 20.556 zł – 1.233,40 zł i 16% nadwyżki ponad 10.278 zł
- ponad 20.556 zł – 2.877,90 zł i 20% nadwyżki ponad 20.556 zł.

Przy ustalaniu wysokości podatku przyjmuje się kwoty wartości rzeczy i praw majątkowych określone w art. 4 ust. 1 pkt 5 ustawy o podatku od spadków i darowizn (zwolnienie środków pieniężnych otrzymanych na cele mieszkaniowe) i w art. 9 ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn (kwoty wolne) oraz skale podatkowe określone w art. 15 ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn (wskazane powyżej skale podatkowe) obowiązujące w dniu powstania obowiązku podatkowego z zastrzeżeniem tzw. stawki sankcyjnej.

Inaczej jest w przypadku nabycia własności w drodze zasiedzenia, które podlega opodatkowaniu w wysokości 7% podstawy opodatkowania; kwoty wolne od podatku nie mają w tym wypadku zastosowania.

Kwoty wartości rzeczy i praw majątkowych zwolnione od podatku, określone w art. 4 ust. 1 pkt 5 ustawy o podatku od spadków i darowizn (zwolnienie środków pieniężnych otrzymanych na cele mieszkaniowe), oraz niepodlegające opodatkowaniu, określone w art. 9 ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn (kwoty wolne), a także przedziały nadwyżki kwot wartości rzeczy i praw majątkowych podlegających opodatkowaniu określone w art. 15 ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn (skali podatkowej) podwyższa się w przypadku wzrostu cen towarów nieżywnościowych trwałego użytku o ponad 6%, w stopniu odpowiadającym wzrostowi tych cen. Przedmiotowy wzrost cen oblicza się na podstawie skumulowanego indeksu wskaźników kwartalnych publikowanych w komunikatach Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego ogłoszonych w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej (Monitor Polski) w terminie 30 dni po upływie każdego kwartału.

Podwyższenie dokonywane jest przez Ministra Finansów w drodze rozporządzenia.

Kwoty wartości rzeczy i praw majątkowych zwolnione od podatku, określone w art. 4 ust. 1 pkt 5 ustawy o podatku od spadków i darowizn (zwolnienie środków pieniężnych otrzymanych na cele mieszkaniowe), oraz kwoty wolne od podatku, a także przedziały nadwyżek kwot wartości rzeczy i praw majątkowych podlegających opodatkowaniu, określone w skali podatkowej, zaokrągla się w górę do pełnych złotych, a stawki podatku do pełnych dziesiątek groszy.

Ulga mieszkaniowa

Nieodpłatne nabycie majątku przez osoby fizyczne, co do zasady, podlega opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn. W przewnych jednak przypadkach określono ustawowo ulgi i zwolnienia, m.in. taką ulgą jest tzw. "ulga mieszkaniowa".

Odpowiedzialność za pobranie podatku przez inne osoby

Ustawodawca w upsd wprowadził zasadę, według której dłużnicy spadkodawcy lub osób, którym przysługują wierzytelności z tytułu:

• zapisu (dalszego zapisu)
• wkładu oszczędnościowego- na podstawie dyspozycji wkładem na wypadek śmierci,
• umorzenia jednostek uczestnictwa funduszu inwestycyjnego otwartego - na podstawie dyspozycji uczestnika tego funduszu na wypadek jego śmierci,
• umorzenia jednostek specjalistycznego funduszu inwestycyjnego otwartego - na podstawie dyspozycji uczestnika tego funduszu na wypadek jego śmierci

- są obowiązani przekazać naczelnikowi urzędu skarbowego właściwemu ze względu na miejsce zamieszkania wierzyciela (nabywcy), informację o dokonanych wypłatach (zwrocie długu) i ich wysokości w terminie 14 dni od dnia wypłaty.

Powyższe stosuje się odpowiednio przy wypłacie przez spadkobierców należności w gotówce przypadającej z tytułu zapisu, dalszego zapisu lub polecenia testamentowego.

W razie dopuszczenia do wypłaty należności bez spełnienia w/w wymogów osoby, które dopuściły do wypłaty, ponoszą odpowiedzialność solidarnie z podatnikiem za zobowiązania podatkowe. Odpowiedzialność ta ograniczona jest do wysokości dokonywanych wypłat.

Notariusze

Szczególne obowiązki ciążą również na notariuszu.

Jeśli przedmiotem aktu notarialnego, który ma być sporządzony, lub dokumentu, co do którego notariusz ma uwierzytelnić podpis, ma być zbycie praw do spadku albo zbycie lub obciążenie rzeczy lub praw majątkowych uzyskanych tytułem dziedziczenia, zapisu zwykłego, dalszego zapisu, zapisu windykacyjnego, polecenia testamentowego, notariusz może dokonać tych czynności tylko za uprzednią pisemną zgodą naczelnika urzędu skarbowego albo po przedstawieniu zaświadczenia wydanego przez naczelnika urzędu skarbowego potwierdzającego, że nabycie jest zwolnione od podatku, że należny podatek został zapłacony albo zobowiązanie podatkowe wygasło wskutek przedawnienia.

Ustalenie podatku i zeznanie podatkowe

Podatnicy są obowiązani złożyć w terminie miesiąca od dnia powstania obowiązku podatkowego, właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego zeznanie podatkowe o nabyciu rzeczy lub praw majątkowych według ustalonego wzoru (SD-3). Podatnik w składanym zeznaniu samodzielnie ustala przedmiot nabycia (np. w przypadku dziedziczenia - co wchodzi w skład spadku) oraz ustala jego wartość. Do zeznania podatkowego dołącza się dokumenty mające wpływ na określenie podstawy opodatkowania m.in. orzeczenie sądu, testament, umowę, ugodę.

Data złożenia zeznania podatkowego przez podatników podatku od spadków i darowizn jest datą wszczęcia postępowania w sprawie ustalenia podatku psd. Organ podatkowy w tej sytuacji nie wydaje postanowienia o wszczęciu postępowania.

W podatku od spadków i darowizn zobowiązanie podatkowe powstaje z chwilą doręczenia decyzji ustalającej wysokość tego podatku. Decyzja ta jest wydawana przez organ podatkowy po złożeniu zeznania podatkowego przez podatnika i przeprowadzonego przez organ podatkowy stosownego postępowania podatkowego.

Termin płatności podatku, którego wysokość została ustalona w decyzji ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego wynosi 14 dni od dnia jej doręczenia.

W psd obowiązek składania zeznań podatkowych nie dotyczy przypadków, w których podatek ten jest pobierany przez płatnika, którym w psd jest notariusz sporządzający umowę darowizny albo umowę (ugodę) nieodpłatnego zniesienia współwłasności lub ugody w tym przedmiocie, umowy nieodpłatnego ustanowienia służebności oraz umowy nieodpłatnego ustanowienia użytkowania.

W przypadku nabycia rzeczy lub praw majątkowych niewykazanych w zeznaniu podatkowym podatnik jest obowiązany do złożenia korekty zeznania podatkowego organowi, któremu złożono zeznanie podatkowe, w terminie 14 dni od dnia, w którym dowiedział się o ich nabyciu.

Właściwość miejscowa

Właściwość miejscowa organów podatkowych w podatku od spadków i darowizn ustala się w sprawach dziedziczenia, zapisu, dalszego zapisu, polecenia testamentowego, zachowku w zależności od przedmiotu nabycia.

I tak właściwość miejscową organów podatkowych w sprawach podatku od spadków i darowizn ustala się w sprawach dziedziczenia, zapisu, dalszego zapisu, polecenia testamentowego:

a) jeżeli przedmiotem nabycia jest: 

• nieruchomość,
• użytkowanie wieczyste,
• spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego,
• spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego,
• prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej,
• prawo do wkladu mieszkaniowego w spółdzielni mieszkaniowej,
• nieodpłatne użytkowanie nieruchomości lub służebność,

a nieruchomości położone są na terytorialnym zasięgu działania jednego naczelnika urzędu skarbowego

- według miejsca położenia nieruchomości,

b) jeżeli przedmiotem nabycia jest:

• nieruchomość lub prawa majątkowe wymienione w lit. a i jednocześnie inne prawa majątkowe lub rzeczy ruchome, a nieruchomości są położone w terytorialnym zasięgu działania jednego naczelnika urzędu skarbowego

- według miejsca położenia nieruchomości,

c) w przypadkach innych niż wyżej wymienione w lit. a i b:

- według ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy, a w przypadku braku takiego miejsca - według ostatniego miejsca jego pobytu.

Podstawa prawna: 

• ustawa z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn;
• ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa;
• rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 27 listopada 2015 r. w sprawie zeznania podatkowego składanego przez podatników podatku od spadków i darowizn;
• rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 20 listopada 2015 r. w sprawie wzoru zgłoszenia o nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych;
• rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 22 sierpnia 2005 r. w sprawie właściwości organów podatkowych.

A.J.
Zespół e-prawnik.pl