Postępowanie egzekucyjne w celu ściągnięcia zaległych podatków

1.6.2012

Zalegając z podatkami musisz liczyć się z tym, iż zostaną one z Ciebie „ściągnięte” przymusowo, czyli w tym wypadku w drodze egzekucji. Nie będzie to jednak egzekucja „typowa”, ale regulowana przepisami ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. To tam zostały ustalone zasady postępowania oraz środki przymusu, jakie mogą być stosowane przez administracyjne organy egzekucyjne w celu doprowadzenia do wykonania przez zobowiązanych ich obowiązków.

Kto pełni rolę organu egzekucyjnego?

Organem egzekucyjnym obowiązków o charakterze pieniężnym jest przede wszystkim naczelnik urzędu skarbowego, a także - w ograniczonym zakresie - np. właściwy organ jednostki samorządu terytorialnego w zakresie należności, dla których ustalania lub określania i pobierania jest właściwy ten organ, naczelnik urzędu skarbowego (organ egzekucyjny uprawniony do stosowania wszystkich środków egzekucyjnych w egzekucji administracyjnej należności pieniężnych).

Jakie należności mogą być „ściągane” w trybie egzekucji administracyjnej?

Egzekucji administracyjnej podlegają następujące obowiązki o charakterze pieniężnym m.in:

podatki, opłaty i inne należności, do których stosuje się przepisy Ordynacji podatkowej,
grzywny i kary pieniężne wymierzane przez organy administracji publicznej,
należności pieniężne, pozostające w zakresie właściwości organów administracji publicznej,
należności przypadające od jednostek budżetowych, wynikające z zastosowania wzajemnego potrącenia zobowiązań podatkowych ze zobowiązaniami tych jednostek,
wpłaty na rzecz funduszy celowych utworzonych na podstawie odrębnych przepisów,
należności pieniężne z tytułu składek do Funduszu Żeglugi Śródlądowej oraz składek specjalnych do Funduszu Rezerwowego.

Dochodzenie tych obowiązków w trybie egzekucji administracyjnej jest możliwe, jeżeli wynikają one z decyzji, postanowień lub orzeczeń właściwych organów, bądź w przypadku organów administracji publicznej - bezpośrednio z przepisów prawa.

Poza tym możliwe jest dochodzenie należności płatnika, podatnika wynikających bezpośrednio z przepisów prawa (np. zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych, zaliczki na podatek dochodowy od osób prawnych), długów celnych oraz podatków wykazanych w zgłoszeniu celnym, składek na ubezpieczenie społeczne - bez konieczności wydawania decyzji, jeżeli wynikają one odpowiednio:

z zeznania lub z deklaracji złożonej przez podatnika lub płatnika,
ze zgłoszenia celnego złożonego przez zobowiązanego,
z deklaracji rozliczeniowej złożonej przez płatnika składek na ubezpieczenie społeczne.

Jakie czynności muszą zostać podjęte, aby przeprowadzić egzekucję należności płatnika, podatnika wynikających bezpośrednio z przepisów prawa?

W takim przypadku niezbędnym jest, aby w deklaracji, zeznaniu, zgłoszeniu celnym lub deklaracji rozliczeniowej zamieszczone zostało pouczenie, że stanowią one podstawę do wystawienia tytułu wykonawczego. A poza tym konieczne jest uprzednie doręczenie upomnienia.

Czy egzekucja administracyjna może być prowadzona z każdego przedmiotu?

Podobnie jak w postępowaniu egzekucyjnym cywilnym, tak i w egzekucji w administracji obowiązuje zasada zachowania tzw. minimum egzystencji. Dlatego przepisy wskazują na składniki majątkowe" nie podlegające egzekucji administracyjnej. Należą do nich m.in.:

niezbędne przedmioty urządzenia domowego, pościel, bielizna i ubranie niezbędne dla zobowiązanego i będących na jego utrzymaniu członków rodziny (za przedmioty niezbędne nie uważa się m.in. mebli stylowych i stylizowanych, telewizorów do odbioru programu w kolorze, chyba że zobowiązany wykaże, że od roku produkcji telewizora upłynęło więcej niż 5 lat, odbiorników stereofonicznych i radioodbiorników, magnetofonów i magnetowidów, komputerów i urządzeń peryferyjnych, chyba że są one niezbędne zobowiązanemu do pracy zarobkowej wykonywanej przez niego osobiście, futer ze skór szlachetnych, dzieł sztuki) a także ubranie niezbędne do pełnienia służby lub wykonywania zawodu,
narzędzia i inne przedmioty niezbędne do pracy zarobkowej wykonywanej osobiście przez zobowiązanego, z wyłączeniem środka transportu, oraz surowce niezbędne do tej pracy na okres 7 dni,
dokumenty osobiste, po jednej obrączce zobowiązanego i jego współmałżonka, wykonanej z metali szlachetnych, ordery i odznaczenia oraz przedmioty niezbędne zobowiązanemu i członkom jego rodziny do nauki lub wykonywania praktyk religijnych,
kwoty otrzymane na pokrycie wydatków służbowych, w tym kosztów podróży i wyjazdów,
wynagrodzenie ze stosunku pracy - zgodnie z zasadami określonymi w przepisach kodeksu pracy,
świadczenia pieniężne przewidziane w przepisach o zaopatrzeniu emerytalnym - zgodnie z zasadami określonymi w tych przepisach,
świadczenia alimentacyjne oraz zasiłki i dodatki rodzinne, pielęgnacyjne, porodowe i dla sierot zupełnych.

Z czego może być prowadzona egzekucja administracyjna?

Sporo zależy od rodzaju egzekwowanych świadczeń, i tak środkami egzekucji administracyjnej należności pieniężnych są:

egzekucja z pieniędzy,
egzekucja z wynagrodzenia za pracę,
egzekucja ze świadczeń z zaopatrzenia emerytalnego oraz ubezpieczenia społecznego,
egzekucja z rachunków bankowych,
egzekucja z innych wierzytelności pieniężnych,
egzekucja z praw z papierów wartościowych zapisanych na rachunku papierów wartościowych oraz z wierzytelności z rachunku pieniężnego,
egzekucja z papierów wartościowych niezapisanych na rachunku papierów wartościowych,
egzekucja z weksla,
egzekucja z autorskich praw majątkowych i praw pokrewnych oraz z praw własności przemysłowej,
egzekucja z udziału w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością,
egzekucja z pozostałych praw majątkowych,
egzekucja z ruchomości,
egzekucja z nieruchomości.

Jak dochodzi do wszczęcia postępowania egzekucyjnego w administracji?

To organ egzekucyjny wszczyna egzekucję administracyjną na wniosek wierzyciela i na podstawie wystawionego przez niego tytułu wykonawczego. W przypadku zobowiązań podatkowych wierzycielem pozostaje organ podatkowy. Gdy egzekucja prowadzona jest na wniosek obcego wierzyciela, organ egzekucyjny nie jest uprawniony do badania zasadności i wymagalności obowiązku objętego tytułem wykonawczym, obowiązany jest natomiast do sprawdzenia dopuszczalności egzekucji administracyjnej. Wszczęcie egzekucji administracyjnej następuje z chwilą doręczenia zobowiązanemu odpisu tytułu wykonawczego lub doręczenia dłużnikowi zajętej wierzytelności zawiadomienia o zajęciu wierzytelności lub innego prawa majątkowego, jeżeli to doręczenie nastąpiło przed doręczeniem zobowiązanemu odpisu tytułu wykonawczego.

Czy możesz bronić się przed egzekucją administracyjną?

W zasadzie tak, gdyż naruszenie zasad postępowania egzekucyjnego w administracji stanowi podstawę do złożenia przez zobowiązanego m.

in. zarzutu w sprawie prowadzenia egzekucji administracyjnej, skargi na czynności egzekucyjne organu egzekucyjnego lub egzekutora oraz na przewlekłość postępowania egzekucyjnego, zażalenia na wydane w toku egzekucji postanowienie (prawo do złożenia skargi i zażalenia przysługuje również wierzycielowi). Podstawą zarzutu w sprawie prowadzenia egzekucji administracyjnej może być – na przykład - wykonanie lub umorzenie w całości albo w części obowiązku, przedawnienie," wygaśnięcie albo nieistnienie obowiązku. Może to być także odroczenie terminu wykonania obowiązku albo brak wymagalności obowiązku z innego powodu, rozłożenie na raty spłaty należności pieniężnej, brak uprzedniego doręczenia zobowiązanemu upomnienia, zastosowanie zbyt uciążliwego środka egzekucyjnego, itp.

Skargi w postępowaniu egzekucyjnym przysługują zobowiązanemu na czynności egzekucyjne organu egzekucyjnego i egzekutora oraz na przewlekłość postępowania egzekucyjnego. Na przewlekłość postępowania egzekucyjnego skarga przysługuje również wierzycielowi niebędącemu jednocześnie organem egzekucyjnym, a także podmiotowi, którego interes prawny lub faktyczny został naruszony w wyniku niewykonania obowiązku oraz organowi zainteresowanemu w wykonaniu obowiązku. Skargę wnosi się za pośrednictwem organu egzekucyjnego w terminie 14 dni od dnia dokonania zakwestionowanej czynności egzekucyjnej. Rozstrzyga je organ nadzoru w formie postanowienia.

W toku postępowania egzekucyjnego organ egzekucyjny wydaje postanowienia, na które przysługuje zażalenie, jeżeli ustawa o postępowaniu egzekucyjnym lub kodeks postępowania egzekucyjnego tak stanowią. Kodeks postępowania administracyjnego w postępowaniu egzekucyjnym stosuje się posiłkowo - w przypadku braku unormowań dotyczących rozpatrzenia sprawy. Zażalenie wnosi się do organu odwoławczego za pośrednictwem organu egzekucyjnego w terminie 7 dni od dnia doręczenia lub ogłoszenia postanowienia.

Z zasady wniesienie zarzutu, skargi czy też zażalenia nie wstrzymuje postępowania egzekucyjnego, jednakże w uzasadnionych wypadkach organ egzekucyjny lub (w przypadku skargi i zażalenia) organ wyższego stopnia może wstrzymać prowadzone postępowanie.

Pamiętaj, że:

Egzekucja z nieruchomości może być prowadzona wyłącznie w przypadku, gdy inne środki egzekucyjne nie były możliwe do zastosowania lub okazały się bezskuteczne. Ponadto egzekucja administracyjna z nieruchomości może być prowadzona tylko w celu wyegzekwowania należności pieniężnych określonych lub ustalonych w decyzji ostatecznej lub wynikających z orzeczenia sądu zaopatrzonego w klauzulę wykonalności oraz z tytułu wykonawczego, o którym mowa w przepisach ustawy o poręczeniach i gwarancjach udzielonych przez Skarb Państwa

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (tekst jednolity: Dz. U. 2002 r., Nr 110, poz. 968 ze zmianami).

Zespół
e-prawnik.pl