Samozatrudnienie i działalność gospodarcza

Sprawa tzw. „samozatrudnienia” zawsze budziÅ‚a wiele kontrowersji, a dyskusja nad tÄ… kwestiÄ… rozgorzaÅ‚a ponownie po zmianach, jakie zostaÅ‚y wprowadzone do ustawy o podatku dochodowym z dniem 1.01.2007 r.

Jak zdefiniowane jest prowadzenie działalności gospodarczej w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych?

Przepisy na nowo zdefiniowaÅ‚y prowadzenie dziaÅ‚alnoÅ›ci gospodarczej. Zgodnie z nowym brzmieniem ustawy, ilekroć mowa jest o dziaÅ‚alnoÅ›ci gospodarczej albo pozarolniczej dziaÅ‚alnoÅ›ci gospodarczej - oznacza to dziaÅ‚alność zarobkowÄ…: 

a) wytwórczą, budowlaną, handlową, usługową,

b) polegającą na poszukiwaniu, rozpoznawaniu i wydobywaniu kopalin ze złóż,

c) polegającą na wykorzystywaniu rzeczy oraz wartości niematerialnych i prawnych

-  prowadzonÄ… we wÅ‚asnym imieniu bez wzglÄ™du na jej rezultat, w sposób zorganizowany i ciÄ…gÅ‚y, z której uzyskane przychody nie sÄ… zaliczane do innych przychodów ze źródeÅ‚ wymienionych w art. 10 ust. 1 pkt 1, 2 i 4-9 (art. 5a pkt 6 ustawy o PIT).

Jaka działalność nie stanowi działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów podatkowych?

Od 1.01.2007 r. w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych obowiÄ…zuje jeszcze ponadto przepis, który wyÅ‚Ä…cza pewne czynnoÅ›ci z dziaÅ‚alnoÅ›ci gospodarczej. Zgodnie z tym przepisem, za pozarolniczÄ… dziaÅ‚alność gospodarczÄ… nie uznaje siÄ™ czynnoÅ›ci, jeżeli Å‚Ä…cznie speÅ‚nione sÄ… nastÄ™pujÄ…ce warunki (art. 5b ustawy o PIT): 

1. odpowiedzialność wobec osób trzecich za rezultat tych czynności oraz ich wykonywanie, z wyłączeniem odpowiedzialności za popełnienie czynów niedozwolonych, ponosi zlecający wykonanie tych czynności,
2. są one wykonywane pod kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonych przez zlecającego te czynności,
3. wykonujący te czynności nie ponosi ryzyka gospodarczego związanego z prowadzoną działalnością.

Przepis ten doprowadził do lawinowego zawierania umów między przedsiębiorcami a ich podwykonawcami, często byłymi pracownikami.

Ogólna panika udzieliła się również niektórym organom rejestracyjnym, gdyż znane były przypadki odmowy zarejestrowania działalności gospodarczej np. pielęgniarek. Odmowy te należy uznać na tyle absurdalne, że przecież okoliczność uznania danej osoby (lub nie) za przedsiębiorcę na gruncie prawa podatkowego nie może przesądzać o uznaniu tej osoby za przedsiębiorcę na podstawie przepisów o swobodzie działalności gospodarczej (jako przykład można wskazać chociażby menedżerów).

Tych wszystkich podatników, którzy wykonują jednoosobowo działalność gospodarczą, należy uspokoić. Wprowadzony przepis miał głównie na celu likwidację fikcyjnych firm, które tak naprawdę zostały założone, aby uniknąć realizacji obowiązków nałożonych przez przepisy prawa pracy. Aby jednak urząd skarbowy mógł skutecznie podważyć stosunki prawne między kontrahentami i uznać, że dany podmiot nie jest przedsiębiorcą, wszystkie ww. warunki muszą zostać spełnione łącznie. Brak jednego z nich oznacza, że nie można podważyć podatnikowi jego statusu przedsiębiorcy.

Jak Ministerstwo Finansów wyjaśniło wątpliwości dotyczące samozatrudnienia?

Poniżej przedstawiamy pismo Ministerstwa Finansów z dnia 14.11.2006 r., będące odpowiedzią na prasowe artykuły, dotyczące omawianego zagadnienia.

„W zwiÄ…zku z PaÅ„stwa artykuÅ‚em pt. „Kto nie ponosi ryzyka gospodarczego, straci status przedsiÄ™biorcy”, dotyczÄ…cym modyfikacji definicji dziaÅ‚alnoÅ›ci gospodarczej na skutek nowelizacji ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, Ministerstwo Finansów informuje.

Celem zmiany nie jest ograniczenie swobody prowadzenia działalności gospodarczej, lecz wykluczenie sytuacji, w których podatnicy zakładaliby działalność gospodarczą jedynie ze względu na chęć obniżenia przez pracodawców kosztów pracy, a w rzeczywistości świadczyliby pracę na ich rzecz pod ich kierownictwem lub nadzorem. Podatnicy zatrudnieni dotychczas na podstawie umowy o pracę, nadal zachowają możliwość przejścia na tzw. samozatrudnienie. Należy jednak mieć na uwadze, że zarejestrowanie jednoosobowej działalności gospodarczej nie wyklucza stosowania przepisów kodeksu pracy określającego przesłanki stosunku pracy (zgodnie z art. 22 § 1 kodeksu pracy, przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca - do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem).

Zmieniona definicja działalności gospodarczej nie wyklucza również ze swojego zakresu usług świadczonych na podstawie tzw. podwykonawstwa np. w branży budowlanej. Świadczenie usług przez przedsiębiorcę będącego podwykonawcą, nie oznacza, że przedsiębiorca ten nie ponosi ryzyka związanego z prowadzoną działalnością. Podwykonawca, w stosunku do zlecającego wykonanie tych usług, ponosi ryzyko gospodarcze związane chociażby z jakością świadczonych usług. Ponadto należy zauważyć, że aby podatnik utracił status przedsiębiorcy, muszą wszystkie przesłanki negatywne zaistnieć łącznie. Tym samym osoba świadcząca usługi na zasadzie podwykonawstwa, z tego tylko tytułu, że jest podwykonawcą, nie utraci statusu przedsiębiorcy.

Nieuzasadnione sÄ… również obawy, że od 2007 r. za przedsiÄ™biorcÄ™ zostanie uznany „udzielajÄ…cy licencji wynalazca czy autor kilkakrotnie wznawianej publikacji”. Wprawdzie nowa definicja dziaÅ‚alnoÅ›ci gospodarczej obejmuje dziaÅ‚alność polegajÄ…cÄ… na wykorzystywaniu rzeczy oraz wartoÅ›ci niematerialnych i prawnych, to jednak pod warunkiem, że uzyskane z niej przychody nie sÄ… zaliczane do innych przychodów ze źródeÅ‚ wymienionych w art. 10 ust. 1 pkt 1, 2 i 4-9 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Przedmiot prawa autorskiego okreÅ›la ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. z 2006 r., Nr 90, poz. 631 z późn. zm.). Jeżeli zatem źródÅ‚em tych przychodów bÄ™dÄ… prawa majÄ…tkowe, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 7 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, to przychody z tego tytuÅ‚u nie mogÄ… zostać uznane za przychody z dziaÅ‚alnoÅ›ci gospodarczej. Z tych samych wzglÄ™dów, przychodem z dziaÅ‚alnoÅ›ci gospodarczej nie bÄ™dÄ… również przychody z najmu, jeżeli ich źródÅ‚em bÄ™dzie art. 10 ust. 1 pkt 6 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych”.

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jednolity: Dz. U. 2000 r., Nr 14, poz. 176, ze zmianami)