Czy osoba małoletnia może prowadzić działalność gospodarczą i otrzymać koncesję?

Jak rozumiane jest pojęcie przedsiębiorcy?

Zgodnie z art. 4 ust. 1 ustawy - Prawo przedsiebiorców, przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, wykonująca działalność gospodarczą.

Z art. 43[1] Kodeksu cywilnego wynika natomiast, iż przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której ustawa przyznaje jednak zdolność prawną, prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową. 

Na podstawie tak sformułowanej definicji przedsiębiorcy, można przyjąć, że nie obejmuje ona małoletnich. Osoby takie zasadniczo nie mogą bowiem wykonywać działalności gospodarczej we własnym imieniu.

Dlaczego małoletni nie mogą być przedsiębiorcami?

O zdolności prawnej i zdolności do czynności prawnych przez osoby fizyczne mówią przepisy Kodeksu cywilnego. Zdolność prawną ma każdy człowiek od chwili urodzenia - ma więc ją i małoletni. Ale zdolność do podejmowania czynności prawnych nabywa się w określonym wieku. Osoba fizyczna po ukończeniu przez nią trzynastego roku życia posiada zdolność do czynności prawnych, ale jedynie ograniczoną, dopóki osoba ta będzie małoletnia. Pełną zdolność do czynności prawnych nabywa się z chwilą uzyskania pełnoletności, a z kolei pełnoletnim jest ten, kto ukończył osiemnaście lat. Istnieje też pewien wyjątek, w którym osoba małoletnia uzyskuje pełnoletność - staje się tak przez zawarcie przez nią małżeństwa.

Należy zwrócić uwagę na to, że za przedsiębiorcę nie może być uznana każda osoba fizyczna, która podejmuje i wykonuje działalność gospodarczą. Przedsiębiorcą może być tylko osoba fizyczna o pełnej zdolności do czynności prawnych w rozumieniu art. 11 k.c. (osoba pełnoletnia). Osoba pełnoletnia, lecz częściowo ubezwłasnowolniona, korzysta z kurateli i bez zgody jej przedstawiciela ustawowego nie może podejmować ważnych czynności prawnych polegających na zaciąganiu zobowiązania lub rozporządzaniu swoim prawem (art. 17 k.c.). Nie może zatem podejmować i wykonywać działalności gospodarczej.

Ujmując problem w aspekcie praktycznym wskazać należy, że posiadanie przez osobę fizyczną ograniczonej zdolności do czynności prawnych oznacza, że nie może ona w pełni występować w swoim imieniu. Praktycznie nie jest w stanie prowadzić, jako przedsiębiorca, działalności gospodarczej we własnym imieniu, ponieważ niemal każda czynność prawna związana z tą działalnością rodziłaby konieczność uzyskania zgody jego przedstawicieli ustawowych.

Poza tym, zgodnie z uregulowaniami zawartymi w kodeksie cywilnym, ograniczony w zdolności do czynności prawnych może bez zgody przedstawiciela ustawowego:

1. zawierać umowy należące do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego,

2. rozporządzać swoim zarobkiem, chyba że sąd opiekuńczy z ważnych powodów inaczej postanowi,

3. jeżeli przedstawiciel ustawowy osoby ograniczonej w zdolności do czynności prawnych oddał jej określone przedmioty majątkowe do swobodnego użytku, osoba ta uzyskuje pełną zdolność w zakresie czynności prawnych, które tych przedmiotów dotyczą, chyba że nie wystarcza według ustawy zgoda przedstawiciela ustawowego.

W pozostałym zakresie, umowy zawarte przez taką osobę bez zgody jego przedstawiciela, aby były ważne, muszą zostać przez tego przedstawiciela potwierdzone.

Prowadzenie działalności gospodarczej nie mieści się w zakresie spraw, które małoletni może prowadzić bez zgody jego przedstawicieli ustawowych nie może więc wykonywać jej we własnym imieniu. Dlatego małoletni nie może prowadzić działalności gospodarczej, a odmowa organu ewidencyjnego dokonania osobie nieletniej wpisu do ewidencji działalności gospodarczej jest uzasadniona.

Czy małoletni może uzyskać koncesję?

Takie same zasady dotyczą prowadzenia przez osobę małoletnią działalności koncesjonowanej, mimo że w jej imieniu mogą działać przedstawiciele ustawowi. Zgodnie z wyrokiem Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 19 stycznia 1998 r., sygn. II SA 1238/97, małoletni nie może między innymi otrzymać koncesji na wykonywanie działalności gospodarczej.

Działalność gospodarczą w dziedzinach objętych koncesjonowaniem - jak słusznie zauważył Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 6 lutego 1995 r., sygn. II SA 1835/93 (ONSA 1996/1 poz. 36) - może zatem podjąć i prowadzić tylko ten imiennie określony podmiot, któremu właściwy organ państwowy udzielił koncesji.

Skoro koncesja rodzi uprawnienia do prowadzenia działalności gospodarczej tylko przez imiennie oznaczony podmiot, to decyzja taka może być wydana tylko osobie, która określone przedsięwzięcie rzeczywiście zamierza prowadzić. Niedopuszczalne jest natomiast wydanie koncesji podmiotowi, o którym z góry wiadomo, że nie będzie prowadził działalności, a otrzymana przez niego koncesja ma w istocie służyć innym osobom, które o taką koncesję same nie chcą lub nie mogą się ubiegać. Występowanie o koncesję w celu faktycznego prowadzenia działalności przez inne osoby (nawet członków rodziny) stanowi niezgodne z prawem korzystanie z własnych uprawnień oraz zmierza do obchodzenia przewidzianych w ustawie wymogów związanych z koncesjonowaniem określonych dziedzin działalności gospodarczej.

Pamiętaj, że:

• Za przedsiębiorców mogą być uznawane tylko osoby mające pełną zdolność do czynności prawnych. Przymiotu przedsiębiorcy nie można przypisać nie tylko osobie małoletniej i całkowicie ubezwłasnowolnionej, lecz także osobie ubezwłasnowolnionej częściowo. 

Podstawa prawna:

• ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz.U. 1964 r., Nr 16, poz. 93, ze zmianami);

• ustawa z dnia 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców (Dz.U. 2018 r., poz. 646, ze zmianami).

Zespół
e-prawnik.pl