Uprawnienia i obowiązki syndyka (Porada oparta na starym prawie upadłościowym. Nowe prawo zostało uchwalone 28 lutego 2003 r.)

Przed przystąpieniem do czynności syndyk oraz zarządca majątku odrębnego składają wobec sędziego-komisarza przyrzeczenie sumiennego wykonywania obowiązków.

Obowiązki syndyka w związku z objęciem majątku upadłego

Po ogłoszeniu upadłości upadły nie może już zarządzać swoim majątkiem, korzystać z niego ani w żaden sposób nim rozporządzać. Syndyk jest tym organem w postępowaniu upadłościowym, który obejmuje z mocy prawa majątek upadłego, zarządza tym majątkiem i przeprowadza jego likwidację. W razie potrzeby wprowadzenie syndyka (lub zarządcy) w posiadanie majątku upadłego dokonane będzie przez komornika na podstawie postanowienia o wyznaczeniu syndyka lub zarządcy.

Oczywiście syndyk jest jedynie zarządcą masy upadłości i to dopiero od momentu ogłoszenia upadłości posiadającym ściśle określone kompetencje i nie jest następcą prawnym upadłego. Należy między innymi zaznaczyć, że według orzecznictwa Sądu Najwyższego syndyk, obejmując zarząd majątku upadłego, nie staje się przez to "zakładem pracy" w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Zakładem pracy jest nadal upadły i w związku z tym, gdy syndyk płaci podatki nieterminowo, to odsetki od zaległości powstałych na skutek nieterminowego płacenia podatków przez syndyka obciążają upadłego. Jednakże upadły będzie mógł dochodzić od syndyka wyrównania wyrządzonej szkody na zasadach odpowiedzialności cywilnej.

Obowiązki informacyjne syndyka

Syndyk obowiązany jest podjąć odpowiednie czynności celem ujawnienia postanowienia o ogłoszeniu upadłości w księgach wieczystych oraz w innych księgach i rejestrach, do których wpisany jest majątek upadłego. Innym rejestrem to na przykład KRS, czy też rejestr spółdzielni.
W księdze wieczystej wypełnienie obowiązku informacyjnego przyjmie formę wpisu - ograniczającego prawa do rozporządzenia nieruchomością (oczywiście jest to tylko ujawnienie faktu, który powstał w momencie ogłoszenia upadłości, że upadły nie może rozporządzać swym majątkiem). Informacja ulega wykreśleniu, gdy przestanie spełniać cel.

Syndyk zawiadomi o upadłości izbę skarbową, Zakład Ubezpieczeń Społecznych oraz tych wierzycieli, których adres jest znany. Syndyk obowiązany jest zawiadomić urzędy kolejowe, portowe, pocztowe i telegraficzne o ogłoszeniu upadłości. Urzędy te korespondencję i wszelkie przesyłki, adresowane do upadłego, doręczać będą syndykowi albo, stosownie do jego żądania, zarządcy odrębnego majątku. Upadłemu służy prawo przeglądania korespondencji. Syndyk wyda upadłemu korespondencję i przesyłki, które nie dotyczą majątku masy upadłości lub których zatrzymanie nie jest potrzebne ze względu na zawarte w nich wiadomości. Syndyk zawiadomi o upadłości banki i instytucje, w których dłużnik ma schowki albo złożone pieniądze lub inny majątek.
Syndyk ma nie tylko obowiązki informowania innych o stanie upadłości. Ma on również prawo żądać potrzebnych wiadomości, dotyczących majątku upadłego, zarówno od urzędów, instytucji, jak i osób (fizycznych i prawnych), które tymi wiadomościami dysponują.

Syndyk może korzystać z pomocy innych osób w zakresie ich zawodowej specjalności. Na przykład może skorzystać z pomocy biegłego przy okazji sporządzania majątku masy upadłości, przy sporządzaniu bilansu i przy innych czynnościach do których wiedza specjalistyczna jest niezbędna. Wydatki, jakie syndyk poczyni w związku z korzystaniem z pomocy tych osób - obciążają masę upadłości.

Syndyk z zezwolenia sędziego-komisarza może przyjąć upadłego do pracy za wynagrodzeniem przy prowadzeniu przedsiębiorstwa.

Obowiązki sprawozdawcze syndyka

Syndyk podobnie jak w przypadku obowiązków informacyjnych ma prawo żądać sprawozdania i ma obowiązek składać sprawozdanie.

Syndyk wyznacza terminy do składania sprawozdania przez zarządcę odrębnego majątku i zarządca tego majątku musi złożyć mu takie sprawozdania w terminach przez niego wyznaczonych. Syndyk musi otrzymać sprawozdania od zarządcy przed chwilą składania swojego sprawozdania sędziemu-komisarzowi. Syndyk składa bowiem te sprawozdania wraz ze swoim sprawozdaniem sędziemu-komisarzowi. Po ukończeniu czynności syndyk i zarządca składają sprawozdanie ostateczne.

Sprawozdanie syndyka obejmuje sprawozdanie z dokonanych przez niego czynności oraz sprawozdanie rachunkowe należycie usprawiedliwione. Terminy składania sprawozdania przez syndyka, powinny być wyznaczone przez sędziego-komisarza przynajmniej co trzy miesiące. Sprawozdanie rozpoznaje sędzia-komisarz po wysłuchaniu w miarę potrzeby i możności syndyka, zarządcy, upadłego i członków rady wierzycieli. Sprawozdanie rachunkowe sędzia-komisarz zatwierdza lub odpowiednio prostuje.

Obowiązki statystyczne syndyka

Syndyk wykonuje obowiązki statystyczne, określone przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie przepisów o statystyce publicznej w zakresie związanym z zarządem i likwidacją masy upadłości. W wykonaniu przepisów o statystyce publicznej wydano rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 10 grudnia 2002 r. w sprawie określenia wzorów formularzy sprawozdawczych, objaśnień co do sposobu ich wypełniania oraz wzorów kwestionariuszy i ankiet statystycznych stosowanych w badaniach statystycznych ustalonych w programie badań statystycznych statystki publicznej na rok 2003. W rozporządzeniu tym znajduje się między innymi określenie wzorów formularzy sprawozdawczych do badań statystycznych, ustalonych w programie badań statystycznych statystyki publicznej na rok 2003, prowadzonych przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego.

Obowiązki syndyka w zakresie ustawy o rachunkowości

Syndyk masy upadłości jest kierownikiem jednostki i od dnia, w którym zostanie ustanowiony spoczywają na nim obowiązki kierowników jednostek przewidziane w ustawie o rachunkowości. Syndyk jest zatem zobowiązany do:

• prowadzenia ksiąg rachunkowych w sposób zgodny z przepisami - przede wszystkim w sposób zapewniający rzetelne i jasne przedstawienie sytuacji majątkowej i finansowej, a także wyniku finansowego oraz rentowności jednostki
• sporządzania sprawozdań finansowych zgodnie z ustawą o rachunkowości.

Sprawozdanie finansowe sporządza się między innymi na dzień zamknięcia ksiąg rachunkowych. Odnośnie postępowania upadłościowego dniem zamknięcia ksiąg rachunkowych jest zarazem dzień poprzedzający dzień postawienia jednostki w stan upadłości oraz dzień zakończenia działalności jednostki, w tym również jej sprzedaży i zakończenia postępowania upadłościowego. Sprawozdanie finansowe powinno obejmować bilans, rachunek zysków i strat oraz informację dodatkową, obejmującą wprowadzenie do sprawozdania finansowego i dodatkowe informacje i objaśnienia.

Pamiętaj, że:

• Syndyk nie będzie decydował sam o przekazaniu komuś swoich obowiązków w całości lub w części. Wyjątkowo sędzia-komisarz może na wniosek syndyka wyznaczyć osoby, którym zleci zarząd części majątku upadłego,
• Syndyk z tytułu wykonywanych przez siebie czynności podlega odpowiedzialności dyscyplinarnej przed sędzią-komisarzem (który może go upomnieć i nałożyć na niego grzywnę) i przed sądem, który może go odwołać. Ponadto ponosi odpowiedzialność odszkodowawczą przed wierzycielami i upadłym, a także odpowiedzialność karną, jako kierownik jednostki z ustawy o rachunkowości.

Podstawa prawna:

• Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z 24 października 1934 r. Prawo upadłościowe (Dz. U. 1991 r., Nr 118, poz. 512 ze zmianami),
• Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 10 grudnia 2002 r. w sprawie określenia wzorów formularzy sprawozdawczych, objaśnień co do sposobu ich wypełniania oraz wzorów kwestionariuszy i ankiet statystycznych stosowanych w badaniach statystycznych ustalonych w programie badań statystycznych statystki publicznej na rok 2003 (Dz. U. 2002 r., Nr 233, poz. 1958),
• Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz. U. 2002 r., Nr 76, poz. 694).