Uprawnienia osoby zatrzymanej

Uprawnienia przysługujące zatrzymanemu są gwarancją podstawowych praw człowieka. Mają zapewnić, żeby osoba nie została bezpodstawnie i niesprawiedliwie pozbawiona wolności. Uprawnienia te dotyczą zatrzymania procesowego, prewencyjnego, a niektóre prawa także zatrzymania w celu doprowadzenia.

Jakie prawa ma osoba zatrzymana?

1. Prawo do informacji. Zatrzymany musi być natychmiast poinformowany o przyczynach zatrzymania go przez Policję bądź inne organy ścigania. Nie mogą to być jakiekolwiek przyczyny, ale tylko takie, które są uzasadnione (czyli istotne i poparte jakimś dowodem), a do tego przewidziane przez prawo. Żeby zatrzymanie było zgodne z prawem policjanci muszą też poinformować zatrzymanego o jego prawach (wymienionych poniżej). Dowodem na to, że funkcjonariusze dopełnili obowiązku informacji i wysłuchania jest protokół zatrzymania, który podpisuje zatrzymany.
2. Prawo do wysłuchania zatrzymanego. Natychmiast, w chwili zatrzymania funkcjonariusz, który dokonuje zatrzymania powinien dowiedzieć się, co osoba ma do powiedzenia w sprawie przyczyn zatrzymania i sposobu jego dokonania, a jej oświadczenie umieścić w protokole.
3. Prawo do kontaktu z adwokatem. Umożliwienie kontaktu z adwokatem jest prawem zatrzymanego, który może żądać przeprowadzenia z nim bezpośredniej rozmowy. Zatrzymujący ma prawo zastrzec, że będzie przy takiej rozmowie.
4. Prawo do zawiadomienia osoby najbliższej. Zatrzymany ma też prawo żądać, by o tym fakcie powiadomiono wskazaną przez niego osobę (nie musi to być ktoś z rodziny).
5. Prawo złożenia zażalenia do sądu. To uprawnienie do kontroli słuszności, legalności i prawidłowości przeprowadzenia zatrzymania, przez niezależny sąd. Zażalenie przekazane sądowi (właściwy jest sąd rejonowy miejsca zatrzymania lub prowadzenia postępowania), musi być natychmiast rozpatrzone. Sąd nie musi się jednak spotykać z zatrzymanym, aby wydać decyzję o prawidłowości zatrzymania. Zażalenie zazwyczaj sporządza sam zatrzymany, dlatego wymogi odnośnie tego, jak ma być ono sformułowane są niewielkie.
6. Prawo złożenia zażalenia do prokuratora. Jest niezależne od tego, czy złożono zażalenie do sądu. Prokuratorowi zatrzymany może poskarżyć się na sposób, w jaki dokonano zatrzymania, a także na warunki, w jakich przebywa.
7. Prawo żądania zwolnienia z aresztu. Powstaje z momentem upływu ostatecznych terminów, na jakie można dokonać zatrzymania, tj. gdy w ciągu 48 godzin nie wniesiono do sądu wniosku o zastosowanie tymczasowego aresztowania lub gdy w ciągu 24 godzin od przekazania do dyspozycji sądu nie doręczono zatrzymanemu postanowienia o tymczasowym aresztowaniu. Zwolnienie zatrzymanego należy też zarządzić natychmiast, jeżeli ustała przyczyna zatrzymania. Sąd i prokurator mogą w każdej chwili zarządzić natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.

Pamiętaj, że:

• Osoba niesłusznie pozbawiona wolności może dochodzić od państwa odszkodowania pieniężnego za straty materialne (np. utracony zarobek) i krzywdę psychiczną, jakiej doznała będąc zatrzymaną.
• Jednakże osoba zatrzymana, a następnie zwolniona nie zawsze może domagać się odszkodowania. Może to zrobić tylko wtedy, gdy zatrzymanie było niewątpliwie niesłuszne, tzn. gdy w chwili jego dokonania nie było wystarczających powodów, żeby zatrzymać tę właśnie osobę.

Podstawy prawne:

• Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997r. (Dz. U. 1997 r., Nr 78, poz. 483),

• Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego (Dz.U. 1997 r., Nr 89, poz. 555 ze zmianami),

• Ustawa z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (Dz. U. 1990 r., Nr 30, poz. 179 ze zmianami),

• Ustawa z dnia 12 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz. U. 1982 r., Nr 35, poz. 230 ze zmianami).

Michał Włodarczyk

Radca Prawny

Zajmuje się sprawami osób fizycznych jak również przedsiębiorców. Posiada rozległe doświadczenie w poradnictwie w sprawach życiowych osób fizycznych jak również profesjonalnych problemów prawnych przedsiębiorców. Bazując na swoim doświadczeniu skutecznie doradza w sprawach osób fizycznych jak i przedsiębiorców zawsze dbając o praktyczną stronę problemów prawnych z jakimi zwracają się do niego jego klienci.