Ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa

            Należy pamiętać, że to na składającym pozew ciąży ciężar dowodu i wykazanie, że dziecko nie pochodzi od mężczyzny, który dokonał uznania dziecka. W tego typu sprawach najważniejszą rolę odgrywają dowody biologiczne np. dowód z badania DNA. Dowód ten jest najczęściej przeprowadzany już w postępowaniu sądowym, poprzez skierowanie przez Sąd ojca i dziecka na badania DNA, ale możliwe jest również uzyskanie takiej opinii prywatnie, pozasądowo i złożenie jej w Sądzie w trakcie postępowania. W tym samym postępowaniu sądowym nie jest możliwe ustalanie bezskuteczności uznania ojcostwa wobec dwójki dzieci – takie działanie traktuje się jako wytoczenie dwóch powództw.

            Co istotne, ustalenia bezskuteczności uznania dziecka może żądać nie tylko ojciec który uznał dziecko, ale również matka dziecka, dziecko po dojściu do pełnoletności bądź prokurator. Zgodnie z poglądem Sądu Najwyższego z dnia 19 kwietnia 2012 r., sygn. akt IV CSK 459/11,  OSN 2012, Nr 10, poz. 122 powództwo o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa może wytoczyć także mężczyzna, który uznał ojcostwo wiedząc, że nie jest biologicznym ojcem dziecka.

            Możliwość wytoczenia powództwa, o którym mowa wyżej przez ojca dziecka nie jest nieograniczona w czasie i wynosi 6 miesięcy od dnia, w którym dowiedział się, że dziecko od niego nie pochodzi – i tutaj również to powód musi wykazać, że termin ten został przez niego zachowany. W rzeczywistości ustalenie daty początkowej wiąże się z dużymi problemami – chodzi bowiem o uzyskanie przez mężczyznę informacji na tyle wiarygodnej, aby w jego świadomości powstała uzasadniona wątpliwość co do ojcostwa – np. uzyskanie prywatnej opinii DNA, pozyskanie informacji o niepłodności bądź uzyskanie takiej informacji od matki dziecka bądź osoby trzeciej, o ile ta informacja jest wiarygodna. Kwestię zachowania terminu do wniesienia powództwa każdorazowo bada Sąd orzekający w sprawie.

            Ustalenie przez Sąd bezskuteczności uznania ojcostwa rodzi dla powoda i dziecka doniosłe skutki prawne: dotyczące m.in.: dziedziczenia, nazwiska dziecka, kwestii alimentów, władzy rodzicielskiej, zmian w akcie urodzenia. Wskutek wydania takiego orzeczenia ustają wszelkie więzy prawne jakie łączyły mężczyznę z dzieckiem, które od tego momentu staje się dla niego niejako osobą obcą, w szczególności ustaje wobec dziecka obowiązek alimentacyjny. Zgodnie jednak z postanowieniem Sądu Najwyższego z dnia 26 stycznia 2012 r., sygn. akt III CZP 91/11 nie podlega zwrotowi świadczenie spełnione przez mężczyznę, który uznał dziecko, przeznaczone na jego utrzymanie i wychowanie do czasu unieważnienia uznania.

            Przepisy o ustaleniu bezskuteczności uznania ojcostwa stosuje się odpowiednio do matki dziecka, która potwierdziła ojcostwo. Tak więc matka, która błędne uznała, że ojcem dziecka jest mężczyzna, który uznał ojcostwo, a matka potwierdziła ojcostwo, może w terminie 6 miesięcy zakwestionować to uznanie – termin ten również liczyć należy od dnia, w którym matka dowiedziała się, że dany mężczyzna, który uznał dziecko w istocie nie jest jego ojcem. Bieg tego terminu, podobnie jak w przypadku ojca dziecka nie może rozpocząć się przed urodzeniem się dziecka, jeżeli jeszcze przed narodzinami mężczyzna uznał dziecko.