Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych a likwidacja przedsiębiorstwa. Co dzieje się ze środkami Funduszu? (Porada uwzględnia stare prawo upadłościowe z 1934 r. Od 1 października 2003 obowiązuje nowe prawo upadłościowe i naprawcze)

Wówczas to on przejmuje kontrolę nad mieniem firmy, w tym także nad zfśs. Środki muszą być nadal wydatkowane na cele socjalne, według istniejącego regulaminu, czyli na ulgowe świadczenia i usługi dla pracowników. Fakt postawienia firmy w stan upadłości nie zmienia przeznaczenia pieniędzy zgromadzonych na rachunku funduszu.

Co czeka pracodawcę za nieprzekazywanie odpisów na Fundusz?

Fundusz powstaje z corocznego odpisu podstawowego, naliczanego w stosunku do przeciętnej liczby zatrudnionych. Ustawa o zfśs nakłada na pracodawcę tworzącego Fundusz obowiązek systematycznego odprowadzania i gromadzenia środków pieniężnych na wyodrębnionym na ten cel rachunku bankowym. Jeśli pracodawca nie dopełnia tego obowiązku i z jakichkolwiek powodów np. kłopotów finansowych, nie przekazuje odpisów na konto Funduszu, popełnia wykroczenie karane grzywną. Z wnioskiem o ukaranie występuje inspektor pracy, który w czasie kontroli stwierdzi nieprawidłowości wynikające z niestosowania przepisów ustawy. Jeśli w firmie działają związki zawodowe, to mają one prawo do wystąpienia do sądu pracy z roszczeniem o przekazanie należnych środków na Fundusz lub o zwrot Funduszowi środków wydatkowanych niezgodnie z ich przeznaczeniem. Wówczas sąd może zobowiązać pracodawcę do uzupełnienia Funduszu o nieprzekazane odpisy. Ustawa nie upoważnia jednak nikogo innego, oprócz związków zawodowych, do wystąpienia do sądu pracy czy bezpośrednio do pracodawcy o uregulowanie zobowiązań wobec Funduszu. Oznacza to, że jeśli organizacja związkowa w firmie nie działa, nikt nie może nakazać pracodawcy wpłacenia zaległości na konto Funduszu.

Czy zobowiązania wobec Funduszu są zobowiązaniami także wobec pracowników ?

Chociaż celem Funduszu jest działalność socjalna, prowadzona na rzecz pracowników i członków ich rodzin, to pracownicy ci nie mogą wystąpić na drogę sądową z roszczeniem o wypłatę świadczeń z zfśs w razie, gdy pracodawca odmówi ich przyznania lub gdy nie przyzna z powodu braku środków na rachunku. Świadczenia te mają charakter wyłącznie uznaniowy, a nie obligatoryjny. Nie można ich zatem uznać jako zobowiązania wobec pracowników. Zobowiązaniami takimi są wynagrodzenia za pracę wraz z wszystkimi dodatkami i świadczeniami, które należą się pracownikom ustawowo. Natomiast w tym przypadku przepisy nie nakazują pracodawcy wypłacania każdemu pracownikowi świadczenia konkretnego rodzaju i w określonej wysokości. Wskazują tylko przeznaczenie środków Funduszu oraz ogólnie kryteria, jakimi pracodawca powinien się kierować przyznając uprawnionym ulgowe usługi i świadczenia. Natomiast on sam zarządza środkami Funduszu według ustalonego z z.o.z. lub reprezentantem załogi regulaminu i decyduje, czy przychyli się do prośby wnioskodawcy i przyzna świadczenie w danej wysokości, czy też nie. Wszystko zależy bowiem od sytuacji życiowej, materialnej, rodzinnej zainteresowanego. Zatem osoby uprawnione do korzystania z Funduszu mogą ubiegać się o pomoc z tego źródła, ale to wcale nie gwarantuje, że ją otrzymają. Gdy natomiast zabraknie środków na rachunku lub gdy są niewystarczające, bo pracodawca ich nie przekazywał odpisów regularnie, pracownicy tracą możliwość skorzystania ze wsparcia socjalnego. Jak wcześniej wyjaśniono, nikt poza sądem, do którego mogą wystąpić związki zawodowe, nie może zobowiązać pracodawcy do wpłaty zaległych odpisów.

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 4 marca 1994 r. o Zakładowym Funduszu Świadczeń Socjalnych (Dz. U. 2002 r., Nr 135, poz. 1146),
• Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z 24 października 1934 r. Prawo upadłościowe (Dz. U. 1991 r., Nr 118, poz. 512 ze zmianami).