Będzie finansowanie wymiany pieców i ocieplenia domów

- "Dzięki przyjętym rozwiązaniom możliwe będzie sfinansowanie nawet 100% kosztów wymiany pieców i ocieplenia domów należących do najbardziej potrzebujących osób" - powiedziała minister przedsiębiorczości i technologii Jadwiga Emilewicz.

- "Pilotaż programu pozwoli nam opracować kompleksowy, ogólnopolski program termomodernizacji budynków mieszkalnych. Jest to jeden z filarów walki o czyste powietrze, dzięki któremu  jakość powietrza w Polsce radykalnie się poprawi, a wydatki na ogrzewanie ponoszone przez Polaków będą mniejsze " - podkreślił Piotr Woźny, pełnomocnik Prezesa Rady Ministrów ds. programu "Czyste Powietrze".

Doświadczenia wyniesione z realizacji pilotażowych przedsięwzięć antysmogowych będą więc podstawą do stworzenia ogólnopolskiego programu poprawy jakości powietrza oraz zaplanowania pieniędzy na ten cel w przyznanym Polsce budżecie Unii Europejskiej na lata 2021-2027.

Termomodernizacja budynków mieszkalnych połączona z wymianą lub likwidacją wysokoemisyjnych źródeł ciepła będzie systemowym narzędziem poprawy jakości powietrza w Polsce. Termomodernizacja jest jednym z najbardziej efektywnych narzędzi walki z zanieczyszczeniami powietrza pochodzącymi z niskiej emisji. Nowe rozwiązania mają zacząć obowiązywać po 30 dniach od daty ich ogłoszenia w Dzienniku Ustaw.

Kto zostanie objęty programem?

W pierwszej kolejności wsparcie zostanie skierowane do miejscowości poniżej 100 tys. mieszkańców, wśród których są między innymi te umieszczone przez Światową Organizację Zdrowia w 2016 i w 2018 roku na liście europejskich miast z najbardziej zanieczyszczonym powietrzem. W pierwszej kolejności środki trafią więc do miast liczących mniej niż 100 tys. mieszkańców, ale także do miast z taką liczbą ludności z listy WHO z 2016 r. i 2018 r. O objęciu danej gminy wsparciem będzie decydował wniosek o dofinansowanie pozytywnie rozpatrzony przez ministra przedsiębiorczości i technologii. O wyborze miast do wsparcia w pierwszej kolejności decydował stosunkowo wysoki poziom tzw. ubóstwa energetycznego – z raportu Instytutu Badań Strukturalnych z lutego 2018 r. wynika, że 87% mieszkańców funkcjonujących w warunkach tzw. ubóstwa energetycznego mieszka w miastach liczących do 100 tys. osób.

Pozostałe miasta z liczbą mieszkańców przekraczających 100 tys. (w tym znajdujące się na liście WHO), takie jak: Kraków, Katowice, Sosnowiec, Gliwice, Zabrze, Bielsko-Biała, Rybnik, Tychy, Dąbrowa Górnicza, Kalisz – będzie można objąć indywidualnym trybem postępowania. Ustalenie szczegółów planów naprawczych dla tych miast dokonane zostanie po przeprowadzeniu rozmów z udziałem ich władz i lokalnych organizacji pozarządowych (NGOs) zajmujących się jakością powietrza. Wnioski o dofinansowanie będą zatem mogły składać wszystkie gminy, które borykają się z problemem smogu spowodowanego emisją zanieczyszczeń z przestarzałych urządzeń grzewczych w budynkach jednorodzinnych. W przypadku miast powyżej 100 tys. mieszkańców, szczegóły planów naprawczych zostaną ustalone wspólnie z władzami miasta oraz z lokalnymi organizacjami pozarządowymi zajmującymi się kwestią jakości powietrza.

Na co i w jakiej wysokości zostanie udzielone wsparcie?  

Dofinansowaniem zostaną objęte tzw. przedsięwzięcia niskoemisyjne, czyli wymiana wysokoemisyjnych źródeł ogrzewania na urządzenia spełniające standardy emisji zanieczyszczeń lub podłączenie do sieci ciepłowniczej lub gazowej przy jednoczesnej termomodernizacji budynku. Inwestycje te będą mogły być sfinansowane nawet w 100%.

W praktyce przewidziano dofinansowanie ze środków publicznych m.in. docieplenia domów i wymiany przestarzałych kotłów lub pieców na węgiel (nie spełniających standardów emisyjnych) na ogrzewanie bardziej ekologiczne (kotły na paliwa stałe spełniające standardy emisyjne i kotły gazowe lub podłączenia do sieci ciepłowniczej).

Współpraca rządu i samorządów

Realizacja pilotażowego programu będzie wymagała ścisłej współpracy rządu i samorządów. Gminy zidentyfikują gospodarstwa domowe, których dotyczy problem ubóstwa energetycznego. Minister właściwy ds. gospodarki - obecnie minister przedsiębiorczości i technologii – podejmie decyzję o pomocy. Po pozytywnej ocenie gmina oraz resort będą mogły podpisać porozumienie, w którym określony zostanie zakres i charakterystyka przedsięwzięć niskoemisyjnych. To będzie podstawa dofinansowania. Dotacje zostaną wypłacone bezpośrednio do gmin.

Planowanie i realizowanie przedsięwzięć niskoemisyjnych będzie więc obowiązkiem gminy. Gmina ma też prowadzić działania informacyjne i promocyjne dotyczące przedsięwzięć niskoemisyjnych (chodzi o dotarcie z informacją do osób uprawnionych do otrzymania wsparcia na termomodernizację).

Finansowanie

Zgodnie z projektem, na pilotaż termomodernizacyjny zostanie przeznaczone z budżetu państwa 883,20 mln zł w latach 2019-2024, które zasilą  Fundusz Termomodernizacji i Remontów (prowadzony przez Bank Gospodarstwa Krajowego). Duża część tej kwoty (ponad 700 mln zł) ma pochodzić z opłaty recyklingowej (opłaty ponoszonej przez sieci handlowe za wydawanie tzw. foliówek). W latach 2019-2020 na pilotaż zostanie przeznaczone 180 mln zł, a w latach 2021-2024 – 703,20 mln zł.

Budżet na realizację przedsięwzięć niskoemisyjnych w ramach ustawy o wspieraniu termomodernizacji i remontów jest szacowany na ok. 1,2 mld złotych. Część planowanych kosztów inwestycji poniosą gminy. W przypadku miejscowości do 100 000 mieszkańców wkład gminy powinien wynieść 30% kosztów, natomiast w przypadku większych miast - powyżej 30% kosztów. Pozostała część inwestycji (tj. do 70% kosztów przedsięwzięć niskoemisyjnych) zostanie sfinansowana ze środków pochodzących z budżetu Państwa m.in. z części wpływów z tzw. opłaty recyklingowej. Środki te zostaną przekazane gminom po podpisaniu porozumienia za pośrednictwem Funduszu Termomodernizacji i Remontów. Co do zasady zatem osoba, która będzie realizowała przedsięwzięcie niskoemisyjne w budynku jednorodzinnym nie poniesie z tego tytułu żadnej opłaty. Gminny program niskoemisyjny w 70% finansowany będzie z Funduszu Termomodernizacji i Remontów, a w 30% przez gminę w przypadku miast do 100 tys. mieszkańców (w przypadku miast powyżej 100 tys. mieszkańców udział gminy musi być powyżej 30%). Oszacowano, że termomodernizacja jednego domu to koszt ok. 53 tys. zł brutto.  

Problem ubóstwa energetycznego w Polsce

Ustawa o wspieraniu termomodernizacji i remontów to nie tylko ważny krok w kierunku walki ze smogiem, ale również przeciwdziałaniu ubóstwu energetycznemu. Problem ten dotyczy 4,6 mln osób w Polsce, głównie mieszkańców wsi i małych miast. Zdecydowana większość z nich, bo aż 75% osób, mieszka w domach jednorodzinnych. Oznacza to, że co ósmy mieszkaniec Polski stoi przed dylematem czy np. ogrzać mieszkanie, czy ograniczyć inne dobra. Niska emisja, czyli zanieczyszczenia wydobywające się z kominów nieocieplonych domów jednorodzinnych, ogrzewanych tzw. kopciuchami, to jedna z głównych przyczyn smogu w Polsce

Działania rządu w walce o czyste powietrze

Projekt nowelizacji ustawy o wspieraniu termomodernizacji i remontów, która umożliwi gminom sfinansowanie i przeprowadzenie termomodernizacji oraz wymiany wysokoemisyjnych źródeł ciepła w jednorodzinnych budynkach mieszkalnych ubogich energetycznie gospodarstw domowych, to istotny element rządowego Programu „Czyste Powietrze”, ogłoszonego na początku 2017 r. 

Projekt wypełnia obietnicę złożoną przez premiera Mateusza Morawieckiego w exposé. Stanowi też realizację przedstawionej przez szefa rządu w lutym 2018 r. inicjatywy "STOP SMOG", zapowiadającej pilotażowe wdrożenie programu wsparcia mieszkańców domów jednorodzinnych położonych w 33 najbardziej zanieczyszczonych miejscowościach znajdujących się na liście Światowej Organizacji Zdrowia z 2016 r. (na liście WHO z 2016 r. znalazło się 50 miast mających najbardziej zanieczyszczone powietrze w Europie, w tym 33 położone w Polsce; na liście z 2018 r. liczba polskich miast wzrosła do 36). Premier zapowiedział też realizację programu termomodernizacji, który ma skutkować niższymi rachunkami za prąd (inicjatywa z tzw. drugiej piątki Morawieckiego).

Jednocześnie od połowy września realizowany jest również program termomodernizacji jednorodzinnych budynków mieszkalnych i wymiany wysokoemisyjnych źródeł ogrzewania skierowany bezpośrednio do wszystkich mieszkańców domów jednorodzinnych, którzy będą w stanie pokryć, w zależności od osiąganych dochodów, cześć kosztów inwestycji. Program realizowany jest przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej we współpracy z szesnastoma wojewódzkimi funduszami ochrony środowiska. Planowany budżet tego programu wynosi 103 mld złotych, a jego realizacja przewidziana została na lata 2018-2029.

Uzupełnieniem działań na rzecz termomodernizacji jednorodzinnych budynków mieszkalnych i wymiany wysokoemisyjnych źródeł ogrzewania będzie również termomodernizacyjna ulga podatkowa. W zeszłym tygodniu rząd przyjął projekt ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, która ma wprowadzić taką ulgę od 1 stycznia 2019 r.

Niezwykle istotne znaczenie dla realizacji programu „Czyste Powietrze” i poprawy jakości powietrza w Polsce mają również przepisy uchwalonej przez parlament w wakacje i podpisanej już przez prezydenta nowelizacji ustawy o systemie monitorowania i kontrolowania jakości paliw. Ustawa ta, wraz z przyjętymi w ostatnich dniach rozporządzeniami, wprowadza zakaz sprzedaży do gospodarstw domowych najbardziej szkodliwych paliw stałych (muły i flotokoncentraty). Wprowadza też całkowicie nowy system świadectw jakości paliw stałych, dzięki której konsumenci dostaną informacje dotyczącą poziomu kaloryczności i jakości kupowanych przez nich paliw stałych.

Warto tu także wspomnieć, o obowiązującym od października 2017 r. rozporządzeniu Ministra Rozwoju i Finansów w sprawie wymagań dla kotłów na paliwo stałe, które przewiduje restrykcyjne wymagania dla instalowanych kotłów na paliwo stałe od 0 do 500 kW, czyli tych używanych w gospodarstwach domowych oraz małych i średnich zakładach.