KAS skontroluje międzynarodowe łańcuchy dostaw „konfliktowych minerałów”

11.6.2024

Ustawa o zmianie ustawy o Krajowej Administracji Skarbowej oraz niektórych innych ustaw implementuje unijne przepisy dotyczące obowiązków w zakresie należytej staranności w łańcuchu dostaw unijnych importerów cyny, tantalu i wolframu, ich rud oraz złota pochodzących z obszarów dotkniętych konfliktami i obszarów wysokiego ryzyka, a także kontroli środków pieniężnych wwożonych lub wywożonych z UE. Nowelizacja wprowadza kontrolę ex post w stosunku do unijnych importerów tzw. minerałów konfliktowych. Zadania z nią związane będzie realizowała Krajowa Administracja Skarbowa.

Cel ustawy

Ustawa z dnia 9 maja 2024 r. o zmianie ustawy o Krajowej Administracji Skarbowej oraz niektórych innych ustaw dostosowuje polskie prawo do unijnych przepisów dotyczących obowiązków importerów cyny, tantalu i wolframu (ich rud) oraz złota. Dotyczy to tzw. „minerałów konfliktowych”, które pochodzą z obszarów wysokiego ryzyka lub regionów dotkniętych np. wojną. Nowe rozwiązania przyczynią się do większej przejrzystości finansowej transakcji zachodzących w międzynarodowym łańcuchu dostaw, w którym uczestniczą importerzy minerałów w Polsce.

Celem ustawy jest zapewnienie spójności przepisów krajowych z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/821 z dnia 17 maja 2017 r. ustanawiającym obowiązki w zakresie należytej staranności w łańcuchu dostaw unijnych importerów cyny, tantalu i wolframu, ich rud oraz złota pochodzących z obszarów dotkniętych konfliktami i obszarów wysokiego ryzyka, oraz rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/1672 z dnia 23 października 2018 r. w sprawie kontroli środków pieniężnych wwożonych do Unii lub wywożonych z Unii oraz uchylającym rozporządzenie (WE) nr 1889/2005.

Najważniejsze rozwiązania nowelizacji

Żeby zrealizować wyżej wymieniony cel ustawodawca przewidział dodanie przepisów, które nakładają na Krajową Administrację Skarbową wykonywanie czynności w celu zapewnienia skutecznego i jednolitego wdrożenia rozporządzenia 2017/821 w całej Unii
Europejskiej, czyli kontroli ex post wobec importerów minerałów i metali określonych w załączniku I do rozporządzenia 2017/821.

Nowe przepisy przewidują, iż unijni importerzy „minerałów konfliktowych” będą musieli zagwarantować, żeby wszystkie dostawy tych towarów pochodziły z odpowiedzialnych źródeł oraz z obszarów niekonfliktowych.

Zadania związane z wykonywaniem tzw. kontroli ex post wobec importerów na terytorium Polski – jeśli chodzi o współpracę i wymianę informacji czy sprawozdawczość oraz skuteczność unijnych przepisów – przypisane zostaną Szefowi Krajowej Administracji Skarbowej.

Kontrola będzie składać się m.in. z:

wezwania do okazania dokumentów, które potwierdzą spełnienie obowiązków;
badania dokumentacji i ewentualnie wezwanie do jej uzupełniania;
w przypadku stwierdzenia naruszeń – wezwania do przedłożenia planu działań naprawczych oraz ich przeprowadzenia;
weryfikacji oraz zakończenia kontroli – w przypadku, gdy importer nie wypełnił obowiązków – nałożenie kary pieniężnej.

Ponadto ustawa dostosowuje polskie prawo do unijnych przepisów dotyczących kontroli środków pieniężnych, które są wywożone lub wwożone do Unii Europejskiej, aby zapobiegać praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu. Nowe przepisy mają wzmocnić Służbę Celno-Skarbową, jeżeli chodzi o transgraniczny przepływ środków finansowych.

„Konfliktowe minerały” - dostosowanie polskiego prawa do unijnych przepisów dotyczących obowiązków importerów minerałów, które pochodzą z obszarów dotkniętych konfliktami i obszarów wysokiego ryzyka

„Konfliktowe minerały” to cyna, tantal, wolfram, ich rudy oraz złoto pochodzące z obszarów dotkniętych konfliktami (np. wojną) i obszarów wysokiego ryzyka (niestabilne obszary pokonfliktowe, jak również obszary, na których zarządzanie i bezpieczeństwo są słabe lub nie istnieją).

Unijni importerzy takich surowców mają obowiązek dochować należytej staranności w łańcuchu dostaw. Obowiązki obejmują m.in. weryfikowanie i dokumentowanie pochodzenia importowanych surowców oraz poddawanie się audytowi niezależnego podmiotu. Ich celem jest zapobieganie negatywnym skutkom związanym z pozyskiwaniem takich surowców.

Zgodnie z nowelizacją zadania związane z wykonywaniem kontroli ex post wobec importerów na terytorium Polski będą przypisane Szefowi Krajowej Administracji Skarbowej. Ustawa określa procedurę wykonywania kontroli ex post w odniesieniu do unijnych importerów „konfliktowych minerałów”, jak i moment wszczęcia takiej kontroli. Z chwilą doręczenia kontrolowanej firmie (importerowi) upoważnienia do kontroli będzie ona otrzymywała także wezwanie do przedłożenia dokumentów, które potwierdzają spełnienie obowiązków w zakresie należytej staranności w łańcuchu dostaw.

Poza trybem przeprowadzania kontroli ex post uregulowano także możliwość nałożenia przez Szefa Krajowej Administracji Skarbowej kary pieniężnej na unijnego importera minerałów lub metali. Jeśli ten importer nie przedstawi dokumentów potwierdzających spełnienie obowiązków określonych w uchwalonej ustawi w terminie 30 dni od dnia doręczenia wezwania, lub nie przedstawi planu wdrożenia działań naprawczych w terminie 30 dni od dnia doręczenia wezwania albo nie wdroży działań naprawczych w terminie 90 dni od dnia przedstawienia planu ich wdrożenia, podlega karze pieniężnej nałożonej w drodze decyzji administracyjnej przez Szefa Krajowej Administracji Skarbowej, w wysokości od 1000 zł do 500 000 zł.

Przepisy ustawy regulują także kwestie odpowiedzialności karnej np. osoby, która wbrew obowiązkowi nie zgłasza organom celnym środków pieniężnych wwożonych do Unii Europejskiej bądź wywożonych z Unii Europejskiej albo w zgłoszeniu tym podaje nieprawdę, a także nie przedstawia organom celnym, na ich żądanie, środków pieniężnych wwożonych do Unii Europejskiej lub wywożonych z Unii Europejskiej.

Zawarte w ustawie rozwiązania przyczynią się do większej przejrzystości finansowej transakcji dotyczących „minerałów konfliktowych”.

Transgraniczne przepływy środków pieniężnych

Nowelizacja zawiera też regulacje dotyczące wzmocnienia kontroli środków pieniężnych wwożonych do Unii Europejskiej oraz wywożonych z Unii Europejskiej. Zmiany te mają na celu zapobieganie praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu.

Obecnie kwestie dotyczące przepływu środków pieniężnych reguluje m.in. ustawa prawo dewizowe oraz ustawa o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu. Zmiana ma na celu dostosowanie przepisów tych ustaw do przepisów unijnego rozporządzenia, które kompleksowo reguluje kwestie kontroli środków pieniężnych wwożonych do Unii Europejskiej oraz wywożonych z Unii Europejskiej.

Ponadto, zgodnie z nowelizacją, zadania związane m.in. z kontrolą deklaracji środków pieniężnych przewożonych przez osoby fizyczne, obowiązkiem ujawniania środków pieniężnych w transporcie, weryfikacją deklaracji, czy sporządzania deklaracji z urzędu oraz przekazywaniem informacji jednostce analityki finansowej będą wykonywały wyłącznie organy Krajowej Administracji Skarbowej. Obecnie organem właściwym do podejmowania czynności kontrolnych w zakresie przywozu i wywozu środków pieniężnych oprócz organów KAS jest Straż Graniczna.

Wprowadzane zmiany w zakresie przepisów karnych – skarbowych mają pozytywnie wpłynąć na realizacje obowiązku dokonywania rzetelnych zgłoszeń, a jednocześnie pozwolą zapewnić skuteczne działania Służby Celno-Skarbowej w zakresie kontroli środków pieniężnych przewożonych przez granicę.

Kiedy nowe przepisy wejdą w życie?

Nowe przepisy mają wejść w życie po 14 dniach od ogłoszenia w Dzienniku Ustaw, czyli z dniem 25 czerwca 2024 r., z wyjątkiem zmiany w ustawie prawo dewizowe (dotyczy przestępstwa skarbowego przy działalności kantorowej), która wejdzie w życie po upływie 3 miesięcy od dnia ogłoszenia ustawy, tj. 11 września 2024 r.

Obowiązki w zakresie „należytej staranności w łańcuchu dostaw”

Od 1 stycznia 2021 roku unijni importerzy cyny, tantalu i wolframu, ich rud oraz złota muszą wypełnić nowe obowiązki w zakresie „należytej staranności w łańcuchu dostaw”.

„Należyta staranność w łańcuchu dostaw” oznacza obowiązki unijnych importerów cyny, tantalu i wolframu, ich rud oraz złota dotyczące ich systemów zarządzania, zarządzania ryzykiem, audytów przeprowadzanych przez niezależny podmiot zewnętrzny oraz ujawniania informacji, mające na celu wskazywanie i eliminowanie faktycznego i możliwego ryzyka związanego z obszarami dotkniętymi konfliktami i obszarami wysokiego ryzyka, żeby zapobiec negatywnym skutkom związanym z pozyskiwaniem surowców lub ograniczyć te skutki.

„Należyta staranność” powinna być zachowana przez przedsiębiorców uczestniczących w globalnych łańcuchach dostaw, przez które „przepływają" strumienie towarowe minerałów pozyskiwanych, w szczególności, z regionu Wielkich Jezior (Demokratyczna Republika Konga, Republika Konga, Burundi, Kenia, Republika Środkowoafrykańska) i w Kolumbii.

Unijni importerzy ww. metali i minerałów mają obowiązek zagwarantowania, żeby wszystkie dostawy tych towarów pochodziły z odpowiedzialnych źródeł oraz obszarów niekonfliktowych.

Organ właściwy i odpowiedzialny za stosowanie regulacji prawnych w zakresie „należytej staranności”

W Polsce funkcję organu odpowiedzialnego za zapewnienie skutecznego oraz jednolitego wdrożenia przepisów w zakresie „należytej staranności”, jak też prowadzenie kontroli ex post wobec importerów cyny, tantalu i wolframu, ich rud oraz złota na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, pełni Szef Krajowej Administracji Skarbowej.

Dodatkowe informacje dla przedsiębiorców

Zalecenie Komisji (UE) 2018/1149 z dnia 10 sierpnia 2018 roku w sprawie niewiążących wytycznych dotyczących identyfikacji obszarów dotkniętych konfliktami i obszarów wysokiego ryzyka oraz innych czynników ryzyka w łańcuchu dostaw na mocy rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/821
„Wytyczne OECD dotyczących należytej staranności w zakresie odpowiedzialnych łańcuchów dostaw minerałów z obszarów dotkniętych konfliktami i obszarów wysokiego ryzyka" (wydanie drugie 2013 rok).
Komisja Europejska wdrożyła program „Due Diligence Ready!”, który zawiera informacje, narzędzia oraz materiały szkoleniowe, pomocne firmom wprowadzać zasady należytej staranności do ich łańcucha dostaw metali i minerałów.

Od 13 lutego 2023 roku, dostępna jest doradcza usługa e-mailowa (w języku angielskim, francuskim, niemieckim, włoskim, polskim, portugalskim oraz hiszpańskim) finansowana przez Komisję Europejską, mająca na celu pomóc przedsiębiorcom z sektora MŚP w odpowiedzialnym pozyskiwaniu oraz imporcie minerałów i metali 3TG, w związku z wdrażaniem rozporządzenia UE w sprawie konfliktowych minerałów. Szczegółowe informacje na stronie Komisji Europejskiej.

Podstawa prawna:

ustawa z dnia 9 maja 2024 r. o zmianie ustawy o Krajowej Administracji Skarbowej oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2024 r., poz. 850);
rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/821 z dnia 17 maja 2017 roku ustanawiające obowiązki w zakresie należytej staranności w łańcuchu dostaw unijnych importerów cyny, tantalu i wolframu, ich rud oraz złota pochodzących z obszarów dotkniętych konfliktami i obszarów wysokiego ryzyka;
rozporządzenie delegowane Komisji (UE) 2019/429 z dnia 11 stycznia 2019 roku uzupełniające rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/821 w odniesieniu do metodyki i kryteriów oceny oraz uznawania systemów należytej staranności w łańcuchu dostaw cyny, tantalu, wolframu i złota;
rozporządzenie delegowane Komisji (UE) 2020/1588 z dnia 25 czerwca 2020 roku zmieniające załącznik I do rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/821 przez ustalenie progów wolumenu rud i koncentratów tantalu lub niobu, rud i koncentratów złota, tlenków i wodorotlenków cyny, tantalanów i węglików tantalu.

A.J.
Zespół e-prawnik.pl