Największa na świecie strefa wolnego handlu

Podpisanie i wejście w życie Umowy EPA

17 lipca podczas szczytu UE-Japonia podpisana została umowa o partnerstwie gospodarczym i strategicznym (z ang. Economic Partnership Agreement) między UE a trzecią gospodarką świata. Porozumienie o partnerstwie gospodarczym między UE a Japonią zostało podpisane w Tokio. Daje początek największej strefie wolnego handlu na świecie, obejmującej ponad 600 mln osób i około 30% globalnego PKB.

Umowa o partnerstwie gospodarczym (z ang. The Agreement between the European Union and Japan for an Economic Partnership - Umowa EPA) jest największym i najbardziej kompleksowym porozumieniem gospodarczym zawartym dotychczas zarówno przez UE jak i Japonię. Zapewnia ona podmiotom gospodarczym nowe możliwości w dziedzinie handlu i inwestycji, przede wszystkim poprzez lepszy dostęp towarów i usług do rynków oraz udoskonalone zasady handlu, które odpowiadają na aktualne wyzwania ekonomiczne.

- "Porozumienie przynosi znaczącą poprawę szans zaistnienia na hermetycznym dotąd rynku japońskim przez europejskich, w tym polskich przedsiębiorców. Zyskują one stabilne ramy fomalno-prawne dla współpracy handlowej. Spodziewamy się, że za sprawą porozumienia, bilans handlowy i inwestycyjny pomiędzy Polską a Japonią poprawi się" – powiedział wiceminister przedsiębiorczości i technologii Tadeusz Kościński.

Dzięki porozumieniu zostaną weliminowane cła oraz inne przepisy ograniczające handel w zasadniczo do całej wymiany handlowej towarami przemysłowymi i dużej części wymiany handlowej towarami rolnymi między stronami. Co więcej, porozumienie istotnie wykracza poza istniejące standardy wyznaczone przez Światową Organizacją Handlu (WTO) dając europejskim przedsiębiorstwom dostęp do składania ofert w japońskich przetragach na zamówienia publiczne, zniesząc bariery pozataryfowe i  zapewniając ochronę praw własności intelektualnej.

Przewiduje się, że Umowa o partnerstwie gospodarczym między EU a Japonią wejdzie w życie w połowie 2019 r. (po wypełnieniu przez strony obowiązujących procedur i wymogów prawnych). Data wejścia w życie umowy zostanie opublikowana w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej przez Sekretariat Generalny Rady UE.

Umowa została podpisania na podstawie Decyzji Rady (UE) 2018/966 z 6 lipca 2018 r.

Tryb związania się Umową EPA przez Polskę

W związku z tym, że zakres Umowy należy do wyłącznych kompetencji UE, jej wejście w życie nie wymaga podpisania i ratyfikowania przez państwa członkowskie UE. Postanowienia Umowy będą wiążące dla państw członkowskich UE, w tym Polski, od dnia wejścia jej w życie. 

Z utworzeniem strefy wolnego handlu międzu UE a Japonią wiążą się także pośrednie korzyści dla polskiej gospodarki w postaci wzrostu wewnątrzunijnego transferu towarów z Polski do innych państw członkowskich UE. Oznacza to, że polskie gospodarka, bardzo mocno powiązana z gospodarkami państw członkowskich UE będzie korzystać na wzroście eksportu towarów z innych państw UE do Japonii.

- "Warto traktować umowę o partnerstwie gospodarczym między UE a Japonią jako instrument mogący pomóc w większej obecności polskich firm na rynkach pozaunijnych. Tym samym umowa wspiera realizację polityki zwiększania wartości polskiego eksportu, która stanowi jeden z filarów Strategii na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju" – zauważył wiceszef MPiT.

Co szczególnie istotne z perspektywy polskiej gospodarki charakteryzującej się dominującym udziałem małym i średnich przedsiębiorstw, w umowie poświęcono osobny rozdział firmom z sektora MŚP.

Cele Umowy EPA

Celem Umowy EPA jest utworzenie strefy wolnego handlu między UE i Japonią (4. eksporterem i 4. importerem towarów i usług na świecie, z liczbą 127 mln konsumentów o wysokich dochodach – 36,680 USD per capita), a tym samym nowych możliwości w dziedzinie handlu i inwestycji, przede wszystkim poprzez lepszy dostęp towarów i usług do rynków oraz udoskonalone zasady handlu.

Umowa doprowadzi do powstania silniejszych relacji gospodarczych z trzecią (poza UE) największą gospodarką świata pod względem PKB – 5,6% światowego PKB, po USA (24,5%) i Chinach (14,8%), która obejmie ponad 600 mln osób i około 30 % światowego PKB.

Podczas negocjacji Umowy EPA, głównymi celami UE było przede wszystkim rozwiązanie kwestii istniejących na rynku japońskim barier pozataryfowych (Non-Tariff Barriers – NTBs), redukcja stawek celnych w handlu UE-Japonia oraz zwiększenie poziomu otwarcia japońskiego rynku zamówień publicznych. 

Treść Umowy EPA w skrócie

To największa i najbardziej kompleksowa umowa gospodarcza zawarta dotychczas zarówno przez UE jak i Japonię. Eliminuje cła oraz inne przepisy ograniczające handel, zasadniczo do całej wymiany handlowej towarami przemysłowymi i dużej części wymiany handlowej towarami rolnymi. Istotnie wykracza też poza istniejące zobowiązania stron w ramach Światowej Organizacji Handlu (WTO) w takich obszarach jak np.: usługi, zamówienia publiczne, bariery pozataryfowe i ochrona praw własności intelektualnej, w tym oznaczenia geograficzne. We wszystkich tych obszarach Japonia zgodziła się przyjąć nowe zobowiązania, jakich władze tego kraju nie były dotychczas gotowe zaakceptować.

W Umowie obie strony podkreśliły znaczenie działalności gospodarczej prowadzonej w ramach jasnych i przejrzystych regulacji określonych przez organy publiczne, a także fakt, że uznają prawo do tworzenia uregulowań w interesie publicznym za główną zasadę leżącą u podstaw porozumienia.

Z chwilą wejścia w życie Umowy, Japonia dokona liberalizacji 91 % wartości swojego importu z UE. Na koniec okresów przejściowych (stopniowego znoszenia ceł) liberalizacja obejmie 99 % wartości importu z UE. Pozostały 1 % zostanie częściowo zliberalizowany przez wprowadzenie kontyngentów taryfowych oraz obniżonych stawek celnych w rolnictwie. Z punktu widzenia pozycji taryfy celnej, z chwilą wejścia Umowy EPA w życie, Japonia w pełni liberalizuje 86 % swoich pozycji taryfowych, a po 15 latach 97 %.

Dokument przewiduje przejściowe okresy liberalizacji, które po stronie Japonii mogą wynosić do 15 lat (rolnictwo), a po stronie UE do 7 lat (branża samochodowa). Wartość japońskiego importu z UE objęta okresami przejściowymi to 9%, a wartość unijnego importu z Japonii objętego okresami przejściowymi to 24%.

Do istotnych w zakresie liberalizacji osiągnięć UE należy zaliczyć m.in.

• pełną liberalizację, po okresie przejściowym, eksportu produktów rolno-spożywczych – twarde sery dojrzałe, makaron, niektóre wyroby cukiernicze;
• pełną liberalizację z chwilą wejścia Umowy w życie, win i win musujących;
• japońskie koncesje prowadzące z czasem do pełnej liberalizacji w przypadku mięsa wieprzowego;
• poprawę warunków dostępu do rynku japońskiego dla unijnych eksporterów wołowiny oraz wszystkich innych niż ww. serów;
• liberalizację całego europejskiego eksportu towarów przemysłowych, w tym także obuwia i wyrobów ze skóry, które od dawna napotykały na istotne ograniczenia w dostępie do japońskiego rynku.

Umowa EPA to nowe możliwości uczestnictwa w postępowaniach przetargowych zamówień publicznych dla oferentów z UE. Japonia otworzyłą dostęp do zamównień na szczeblu niższym niż centralny do 89 podmiotów (m.in. uniwersytety, szpitale i centra badawcze), a także do swoich 48 „głównych miast” z liczbą mieszkańców przekraczającą 300 tys. osób (ok. 15 % ludności Japonii). Wyraaziła też zgodę na zniesienie, rok po wejściu w życie Umowy EPA, „Klauzuli bezpieczeństwa operacyjnego” w przypadku przedsiębiorstw unijnych działających na rynku przewozów kolejowych.

Dokument przewiduje ograniczenie technicznych i regulacyjnych barier w handlu towarami takich jak np. konieczność przeprowadzania podwójnych testów w sektorach pojazdów silnikowych, elektroniki, produktów leczniczych i wyrobów medycznych, ekotechnologii. W postanowieniach dotyczących pojazdów silnikowych jest jednocześnie klauzula ochronna, która umożliwia UE ponownie przywrócenie ceł w ich imporcie, jeżeli Japonia zaprzestanie stosowania regulaminów Europejskiej Komisji Gospodarczej (EKG) ONZ lub ponownie wprowadzi wycofane środki pozataryfowe (bądź też opracuje nowe).

Porozumienie przewiduje liberalizację handlu usługami, inwestycji oraz handlu elektronicznego, co oznacza m.in. lepszy dostęp do rynku japońskiego dla polskich przedsiębiorstw usługowych i solidne podstawy ograniczające dyskryminacyjne traktowanie unijnych inwestorów w Japonii.

Umowa zawiera też przekrojowe postanowienia dotyczące jasnych zasad budowania wewnętrznych regulacji krajowych i ramy dla tworzenia umów ws. wzajemnego uznawania kwalifikacji zawodowych.

Podobnie jak wszystkie inne umowy handlowe, odpowiednio zabezpiecza prawo UE do regulowania usług publicznych, takich jak publiczna służba zdrowia, edukacja publiczna czy usługi społeczne.

Postanowienia dotyczące handlu elektronicznego to najbardziej ambitne zapisy, jakie UE kiedykolwiek zawarła z jakimkolwiek partnerem handlowym w tym obszarze. W sposób zrównoważony odzwierciedlają one interesy europejskich jak i japońskich przedsiębiorstw oraz konsumentów. Ta część umowy zawiera także, po raz pierwszy w historii umów UE, klauzulę umożliwiającą wprowadzenie postanowień dotyczących transgranicznego przepływu danych i ochrony danych osobowych.

Umowa zapewnia wysoki poziom ochrony praw własności intelektualnej, m.in. w odniesieniu do egzekwowania tych praw, oraz zawiera szczegółowe przepisy dotyczące prawa autorskiego przewidujące jego lepszą ochronę.

Gwarantuje ochronę ponad 200 produktów spożywczych, win i napojów spirytusowych (w tym dwóch produktów polskich: Polska Wódka i Wódka „Żubrówka”), które w UE chronionę są za pomocą oznaczeń geograficznych, zgodnie z art. 23 porozumienia WTO w sprawie Handlowych Aspektów Praw Własności Intelektualnej (TRIPS).

Dokument po raz pierwszy w historii umów zawieranych przez UE, zawiera postanowienia dotyczące ładu korporacyjnego, dla których inspiracją były postanowienia Kodeksu ładu korporacyjnego opracowanego przez Organizację Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD), które to odzwierciedlają także najlepsze praktyki UE i Japonii stosowane w tej dziedzinie.

Umowa zawiera kompleksowy rozdział dotyczący handlu i zrównoważonego rozwoju, za sprawą którego handel ma wspierać ochronę środowiska i rozwój społeczny oraz przyczyniać się do zrównoważonej gospodarki leśnej i zrównoważonego zarządzania zasobami rybnymi. W rozdziale tym określono również, w jaki sposób społeczeństwo obywatelskie będzie zaangażowane w jego wykonywanie i monitorowanie. Zawiera ona również zobowiązanie do wdrożenia Porozumienia paryskiego w sprawie zmian klimatu.Ponadto Umowa ustanawia specjalny mechanizm przeglądu dla realizacji tego rozdziału.

Porozumienie zawiera również kompleksowy rozdział poświęcony małym i średnim przedsiębiorstwom (MŚP). Jego przepisy są tak skonstruowane, by MŚP w pełni skorzystały z możliwości, jakie oferuje Umowa.

Przydatne informacje na temat Umowy EPA

Przedsiębiorcy planujący eksport produktów do Japonii na warunkach określonych w Umowie EPA zobowiązani są do zapisania się w systemie zarejestrowanych eksporterów (Registered Exporter system - REX). Szczegółowe wytyczne dotyczące rejestracji znajdują się na stronie Ministerstwa Finansów.   

Więcej informacji na temat umowy o partnerstwie gospodarczym między Unią Europejską a Japonią znajduje się na stronie internetowej Dyrekcji Generalnej ds. Handlu Komisji Europejskiej http://ec.europa.eu/trade/policy/in-focus/eu-japan-economic-partnership-agreement/index_pl.htm. 

A.J.
Zespół e-prawnik.pl