Kto będzie mógł handlować w niedziele?

8.2.2018

Ustawa o ograniczeniu handlu w niedziele i święta oraz w niektóre inne dni zakłada docelowo zakaz handlu we wszystkie niedziele, z wyjątkiem siedmiu w roku.

Nowe prawo wprowadza zakaz handlu w niedziele etapami, a także przewiduje cały szereg wyłączeń: i co do dni, i co do branż, w których działalność jest prowadzona. Zgodnie z zapisami ustawy, od 1 marca 2018 r. handel w niedziele będzie stopniowo ograniczany - początkowo do dwóch niedziel w miesiącu w 2018 roku, a następnie do jednej niedzieli w 2019 r. Od 2020 r. będzie obowiązywał zakaz handlu w niedziele.

Zob. też: Ograniczenie handlu w niedziele od marca!

Co reguluje nowa ustawa?

Ustawa z dnia 10 stycznia 2018 r. o ograniczeniu handlu w niedziele i święta oraz w niektóre inne dni określa zasady dotyczące ograniczenia handlu oraz wykonywania czynności związanych z handlem w placówkach handlowych w niedziele i święta oraz w dniu 24 grudnia i w sobotę bezpośrednio poprzedzającą pierwszy dzień Wielkiej Nocy. Nowe przepisy stosuje się do przedsiębiorców w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej wykonujących zarobkową działalność handlową.

Nowa ustawa wprowadza od 1 stycznia 2020 r. zakaz handlu we wszystkie niedziele z wyjątkiem 2 niedziel przed świętami Bożego Narodzenia, 1 przed Wielkanocą i 4 ostatnich niedziel w styczniu, kwietniu, czerwcu i sierpniu. Zakaz będzie obowiązywał także od 14.00 24 grudnia i w sobotę poprzedzającą pierwszy dzień Wielkiej Nocy. Na podstawie przepisów przejściowych od 1 marca 2018 r. handel będzie dozwolony w pierwszą i ostatnią niedzielę każdego miesiąca, a od 1 stycznia 2019 r. – tylko w ostatnią niedzielę. Ustawa zawiera obszerną listę wyłączeń spod zakazu. Nie będzie on dotyczył m.in. sklepów internetowych, stacji benzynowych, dworców kolejowych, aptek, piekarni, cukierni. Za złamanie zakazu ustawa przewiduje karę grzywny w wysokości od 1 tys. zł do 100 tys. zł.

W zakresie nieuregulowanym w ustawie do wykonywania pracy przez pracowników w placówkach handlowych w niedziele i święta stosuje się przepisy ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy.

Kogo obejmą zakazy wprowadzane przez nową ustawę?

Zakaz zlecania pracy nieodpłatnej w niedziele i święta

Według art. 4 ustawy, powierzanie wykonywania pracy w handlu lub wykonywania czynności związanych z handlem nieodpłatnie w placówkach handlowych w niedziele i święta, a także w dniu 24 grudnia i w sobotę bezpośrednio poprzedzającą pierwszy dzień Wielkiej Nocy – jest zakazane.

Kogo obejmą ograniczenia handlu oraz wykonywania czynności związanych z handlem w niedziele i święta, a kogo nie?

Zgodnie z art. 5 ustawy, w niedziele i święta w placówkach handlowych:

handel oraz wykonywanie czynności związanych z handlem,
powierzanie pracownikowi lub zatrudnionemu wykonywania pracy w handlu oraz wykonywania czynności związanych z handlem

– są zakazane.

"Handel" oznacza przy tym proces sprzedaży polegający na wymianie towaru lub wyrobu na środki pieniężne. Natomiast przez "wykonywanie czynności związanych z handlem" należy rozumieć wykonywanie w placówce handlowej czynności bezpośrednio związanych z handlem przez pracownika lub zatrudnionego, a także wykonywanie w takiej placówce przez pracownika lub zatrudnionego czynności związanych z magazynowaniem towarów lub ich inwentaryzacją.

Nazwą "placówki handlowej" ustawa określa obiekt, w którym jest prowadzony handel oraz są wykonywane czynności związane z handlem, w szczególności: sklep, stoisko, stragan, hurtownię, skład węgla, skład materiałów budowlanych, dom towarowy, dom wysyłkowy, biuro zbytu – jeżeli w takiej placówce praca jest wykonywana przez pracowników lub zatrudnionych.

Pojęcie "pracownik" oznacza przy tym osobę zatrudnioną w placówce handlowej, zgodnie z przepisami ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy, a także osobę skierowaną do wykonywania w placówce handlowej pracy tymczasowej na podstawie umowy o pracę, zgodnie z przepisami o zatrudnianiu pracowników tymczasowych. Z kolei przez "zatrudnionego" należy przez to rozumieć osobę fizyczną, wykonującą w placówce handlowej pracę na podstawie umów prawa cywilnego, a także osobę skierowaną do wykonywania w placówce handlowej pracy tymczasowej na podstawie umowy prawa cywilnego, zgodnie z przepisami o zatrudnianiu pracowników tymczasowych.

"Święto" oznacza przy tym dni wymienione w art. 1 pkt 1 ustawy z dnia 18 stycznia 1951 r. o dniach wolnych od pracy.

Za "wykonywanie pracy w handlu oraz wykonywaniu czynności związanych z handlem w niedziele i święta w placówkach handlowych" uznaje się wykonywanie takiej pracy lub takich czynności przez pracownika lub zatrudnionego w okresie 24 kolejnych godzin przypadających odpowiednio między godziną 24.00 w sobotę a godziną 24.00 w niedzielę, i między godziną 24.00 w dniu bezpośrednio poprzedzającym święto a godziną 24.00 w święto.

W Kodeksie pracy wskazano przy tym, iż za pracę w niedzielę i święto uważa się pracę wykonywaną między godziną 6.00 w tym dniu a godziną 6.00 w następnym dniu, chyba że u danego pracodawcy została ustalona inna godzina. Pracownikowi wykonującemu pracę w niedziele i święta, w przypadkach, o których mowa w przepisach nowej ustawy pracodawca jest obowiązany zapewnić inny dzień wolny od pracy.

Według art 6 ust. 1 ustawy, zakaz, o którym mowa w art. 5, nie obowiązuje:

na stacjach paliw płynnych (przez taką stację należy przy tym rozumieć obiekt budowlany, spełniający warunki przewidziane w obowiązujących przepisach dotyczących warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać bazy i stacje paliw płynnych, w obrębie którego dokonywana jest sprzedaż produktów naftowych na podstawie ważnej koncesji udzielonej w oparciu o przepisy ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. – Prawo energetyczne );
w placówkach handlowych, w których przeważająca działalność polega na handlu kwiatami;
w aptekach i punktach aptecznych;
w zakładach leczniczych dla zwierząt;
w placówkach handlowych, w których przeważająca działalność polega na handlu pamiątkami lub dewocjonaliami;
w placówkach handlowych, w których przeważająca działalność polega na handlu prasą, biletami komunikacji miejskiej, wyrobami tytoniowymi, kuponami gier losowych i zakładów wzajemnych;
w placówkach pocztowych w rozumieniu ustawy z dnia 23 listopada 2012 r. – Prawo pocztowe (Dz. U. z 2017 r. poz. 1481);
w placówkach handlowych w obiektach infrastruktury krytycznej, o której mowa w ustawie z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym (Dz. U. z 2017 r. poz. 209 i 1566);
w placówkach handlowych w zakładach hotelarskich;
w placówkach handlowych w zakładach prowadzących działalność w zakresie kultury, sportu, oświaty, turystyki i wypoczynku;
w placówkach handlowych organizowanych wyłącznie na potrzeby festynów, jarmarków i innych imprez okolicznościowych, tematycznych lub sportowo-rekreacyjnych, także gdy są one zlokalizowane w halach targowych;
w placówkach handlowych w zakładach leczniczych podmiotów leczniczych i innych placówkach służby zdrowia przeznaczonych dla osób, których stan zdrowia wymaga całodobowych lub całodziennych świadczeń zdrowotnych;
w placówkach handlowych na dworcach w rozumieniu ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r. o publicznym transporcie zbiorowym (Dz. U. z 2017 r. poz. 2136 i 2371), w portach i przystaniach morskich w rozumieniu ustawy z dnia 20 grudnia 1996 r. o portach i przystaniach morskich (Dz. U. z 2017 r. poz. 1933) oraz w portach i przystaniach w rozumieniu ustawy z dnia 21 grudnia 2000 r. o żegludze śródlądowej (Dz. U. z 2017 r. poz. 2128) – w zakresie związanym z bezpośrednią obsługą podróżnych;
w centrach pierwszej sprzedaży ryb, w przypadku sprzedaży ryb z burty, w gospodarstwach rybackich, placówkach handlowych zajmujących się odbiorem produktów rybołówstwa i akwakultury oraz handlem takimi produktami;
w placówkach handlowych w portach lotniczych w rozumieniu ustawy z dnia 3 lipca 2002 r. – Prawo lotnicze (Dz. U. z 2017 r. poz. 959 i 1089);
w strefach wolnocłowych;
w środkach transportu, na statkach, a także na morskich statkach handlowych, statkach powietrznych, platformach wiertniczych i innych morskich budowlach hydrotechnicznych;
na terenie jednostek penitencjarnych;
w placówkach handlowych na terenie jednostek wojskowych;
w sklepach internetowych i na platformach internetowych;
w przypadku handlu towarami z automatów;
w przypadku rolniczego handlu detalicznego w rozumieniu ustawy z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia (Dz. U. z 2017 r. poz. 149 i 60);
w hurtowniach farmaceutycznych;
w okresie od dnia 1 czerwca do dnia 30 września każdego roku kalendarzowego – w placówkach handlowych prowadzących handel wyłącznie maszynami rolniczymi i częściami zamiennymi do tych maszyn;
w przypadku handlu kwiatami, wiązankami, wieńcami i zniczami przy cmentarzach;
w zakładach pogrzebowych;
w placówkach handlowych, w których handel jest prowadzony przez przedsiębiorcę będącego osobą fizyczną wyłącznie osobiście, we własnym imieniu i na własny rachunek;
w piekarniach, cukierniach i lodziarniach, w których przeważająca działalność polega na handlu wyrobami piekarniczymi i cukierniczymi;
w placówkach handlowych, w których przeważającą działalnością jest działalność gastronomiczna;
na terenie rolno-spożywczych rynków hurtowych prowadzonych przez spółki prawa handlowego, których przeważająca działalność polega na wynajmie i zarządzaniu nieruchomościami na użytek handlu hurtowego artykułami rolno-spożywczymi;
w placówkach handlowych prowadzonych przez podmioty nabywające towary na terenie rolno-spożywczych rynków hurtowych, o których mowa w pkt 30, w zakresie czynności związanych z handlem oraz powierzania pracownikowi lub zatrudnionemu wykonywania tych czynności;
w placówkach handlowych, w których jest prowadzony wyłącznie skup zbóż, buraków cukrowych, owoców, warzyw lub mleka surowego.

"Przeważająca działalność", o której mowa w ww. pkt 2, 5, 6, 28, 29 i 30, oznacza rodzaj przeważającej działalności wskazany we wniosku o wpis do krajowego rejestru urzędowego podmiotów gospodarki narodowej, o którym mowa w ustawie z dnia 29 czerwca 1995 r. o statystyce publicznej.

Zakaz, o którym mowa w art. 5, nie obowiązuje w:

kolejne dwie niedziele poprzedzające pierwszy dzień Bożego Narodzenia;
niedzielę bezpośrednio poprzedzającą pierwszy dzień Wielkiej Nocy;
ostatnią niedzielę przypadającą w styczniu, kwietniu, czerwcu i sierpniu; przy czym jeśli w taką niedzielę przypada święto, to stosuje się ww. zakaz handlu.

Ustawa z dnia 10 stycznia 2018 r. o ograniczeniu handlu w niedziele i święta oraz w niektóre inne dni wchodzi w życie z dniem 1 marca 2018 r.

Jednak, zgodnie z przepisami przejściowymi:

w okresie od dnia 1 marca do dnia 31 grudnia 2018 r. zakaz, o którym mowa w art. 5, nie obowiązuje w pierwszą i ostatnią niedzielę każdego miesiąca kalendarzowego; jeśli w pierwszą lub w ostatnią niedzielę miesiąca kalendarzowego przypada święto, przepis art. 5 (tj. zakaz handlu) stosuje się;
w okresie od dnia 1 stycznia do dnia 31 grudnia 2019 r. zakaz, o którym mowa w art. 5, nie obowiązuje w ostatnią niedzielę każdego miesiąca kalendarzowego; jeżeli w ostatnią niedzielę miesiąca kalendarzowego przypada święto, przepis art. 5 (tj. zakaz handlu) stosuje się.

Ograniczenia handlu oraz wykonywania czynności związanych z handlem w dniu 24 grudnia i w sobotę bezpośrednio poprzedzającą pierwszy dzień Wielkiej Nocy

Według art. 8 ust. 1 ustawy, w dniu 24 grudnia i w sobotę bezpośrednio poprzedzającą pierwszy dzień Wielkiej Nocy w placówkach handlowych:

handel oraz wykonywanie czynności związanych z handlem,
powierzanie pracownikowi lub zatrudnionemu wykonywania pracy w handlu oraz wykonywania czynności związanych z handlem

– po godzinie 14.00 są zakazane, z wyjątkiem przypadków określonych w art. 6 ustawy (tj. wymienionych w powyższym wyliczeniu 32 przypadków dopuszczających handel w niedziele i święta). Jeżeli jednak dzień 24 grudnia przypada w niedzielę, to stosuje się ww. ograniczenie czasowe.

Pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia za czas nieprzepracowany w związku ze zmniejszeniem wymiaru jego czasu pracy z powodu wykonywania pracy w dniu 24 grudnia lub w sobotę bezpośrednio poprzedzającą pierwszy dzień Wielkiej Nocy do godziny 14.00. Wynagrodzenie to oblicza się stosując zasady obowiązujące przy ustalaniu wynagrodzenia za czas urlopu wypoczynkowego.

Jakie sankcje grożą za łamanie zakazów?

Zgodnie z nową ustawą, kto, wbrew zakazowi handlu oraz wykonywania czynności związanych z handlem w niedziele lub święta, powierza wykonywanie pracy w handlu lub wykonywanie czynności związanych z handlem pracownikowi lub zatrudnionemu, podlega karze grzywny w wysokości od 1.000 do 100.000 zł.

Tej samej karze podlega, kto wbrew zakazowi handlu oraz wykonywania czynności związanych z handlem po godzinie 14.00 w dniu 24 grudnia lub w sobotę bezpośrednio poprzedzającą pierwszy dzień Wielkiej Nocy, powierza wykonywanie pracy w handlu lub wykonywanie czynności związanych z handlem pracownikowi lub zatrudnionemu.

Orzekanie w sprawach o powyższe czyny następuje w trybie przepisów ustawy z dnia 24 sierpnia 2001 r. – Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia.

W sprawach o wykroczenia określonych w art. 10 ustawy z dnia 10 stycznia 2018 r. o ograniczeniu handlu w niedziele i święta oraz w niektóre inne dni, a także w sprawach o inne wykroczenia związane z wykonywaniem pracy zarobkowej, jeżeli ustawa tak stanowi, oskarżycielem publicznym jest inspektor pracy.

Jeżeli ukarany co najmniej dwukrotnie za wykroczenie określone w ustawie o ograniczeniu handlu w niedziele i święta oraz w niektóre inne dni popełnia w ciągu dwóch lat od dnia ostatniego ukarania takie wykroczenie, właściwy organ Państwowej Inspekcji Pracy może w postępowaniu mandatowym nałożyć grzywnę w wysokości do 5.000 zł.

W związku z powyższymi kompetencjami, Państwowej Inspekcji Pracy powierzono kontrolę przestrzegania przepisów ustawy z dnia 10 stycznia 2018 r. o ograniczeniu handlu w niedziele i święta oraz w niektóre inne dni, w zakresie powierzania pracownikowi bądź zatrudnionemu wykonywania pracy w handlu lub wykonywania czynności związanych z handlem w placówkach handlowych. Inspektorzy pracy zostaną zaś uprawnieni do przeprowadzania, bez uprzedzenia i o każdej porze dnia i nocy, kontroli przestrzegania przepisów prawa pracy, w szczególności kontroli przestrzegania przepisów dotyczących ograniczenia handlu w niedziele i święta oraz w niektóre inne dni.

Ponadto w ustawie z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny dodany zostanie art. 218a. Zgodnie z nim, kto, złośliwie lub uporczywie:

wbrew zakazowi handlu oraz wykonywania czynności związanych z handlem w niedziele i święta, powierza wykonywanie pracy w handlu lub wykonywanie czynności związanych z handlem pracownikowi lub zatrudnionemu,
wbrew zakazowi handlu oraz wykonywania czynności związanych z handlem po godzinie 14.00 w dniu 24 grudnia lub w sobotę bezpośrednio poprzedzającą pierwszy dzień Wielkiej Nocy, powierza wykonywanie pracy w handlu lub wykonywanie czynności związanych z handlem pracownikowi lub zatrudnionemu,

podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności.

A.J.
Zespół e-prawnik.pl