Niedopuszczalne kwestionowanie ustawowego systemu powoływania sędziów...

Postanowienie SN

W sprawie dotyczącej tzw. testu niezawisłości i bezstronności sędziego niedopuszczalne jest kwestionowanie przewidzianego przez ustawodawcę systemu powoływania sędziów - tak wynika z postanowienia Sądu Najwyższego.

Postanowieniem z 23 lutego 2023 r., sygn. akt I ZB 44/22, Sąd Najwyższy odrzucił wniosek złożony przez obrońcę sędziego Sądu Najwyższego o zbadanie spełnienia przez innego sędziego Sądu Najwyższego wymogów niezawisłości i bezstronności w trybie przepisów ustawy o Sądzie Najwyższym. 

Sjak SN uzasadnił swoje stanowisko?

Sąd Najwyższy uznał, że złożony w trybie art. 29 § 5 i n. ustawy o Sądzie Najwyższym wniosek nie spełniał prawnych warunków jego dopuszczalności, przewidzianych w art. 29 § 5 w zw. z § 9 ustawy o Sądzie Najwyższym, w szczególności w zakresie wymogu powołania okoliczności towarzyszących powołaniu sędziego.   

Sąd Najwyższy stwierdził, że analizowany wniosek w istocie koncentrował się na, występującej zdaniem Wnioskodawcy, systemowej nieprawidłowości powoływania sędziów, której Wnioskodawca upatrywał w ukształtowaniu Krajowej Rady Sądownictwa na podstawie ustawy z 8 dnia grudnia 2017 r. Tymczasem tego rodzaju abstrakcyjnie sformułowane zarzuty nie mogą odnieść skutku w postępowaniu toczącym się na podstawie art. 29 § 5 i n. u.SN, gdyż celem przewidzianej tam instytucji nie jest umożliwienie kwestionowania przewidzianego przez ustawodawcę systemu powoływania sędziów, ale ocena indywidualnych okoliczności dotyczących powołania konkretnego sędziego oraz jego zachowania po powołaniu, przy czym ocena ta powinna nastąpić w kontekście konkretnej sprawy.

Sąd Najwyższy podkreślił tym samym, że przez okoliczności towarzyszące powołaniu sędziego na tle art. 29 § 5 u.SN należy rozumieć nie okoliczności o charakterze generalnym, odwołujące się do systemowych rozwiązań procesu powoływania sędziów (a zatem w istocie okoliczności dotyczące sposobu ich powołania), lecz indywidualne okoliczności powołania, odnoszące się do konkretnego sędziego objętego wnioskiem o przeprowadzenie tzw. testu niezawisłości i bezstronności.

Jednocześnie Sąd Najwyższy zwrócił uwagę, że przyjęcie ogólnego założenia, że sam fakt, że sędzia został powołany na stanowisko sędziego Sądu Najwyższego w następstwie wniosku nowej Krajowej Rady Sądownictwa, ukształtowanej po 2017 r., powoduje z definicji, że nie jest on bezstronny i obiektywny oraz zobowiązuje go do wyłączenia się „z góry” od rozpoznania każdej podobnej do omawianej sprawy, prowadzi do konsekwencji szkodliwych zarówno z punktu widzenia sprawności i wydolności wymiaru sprawiedliwości, jak i szeroko pojmowanego interesu publicznego.

Sąd Najwyższy zwrócił również uwagę, że wprowadzona z dniem 15 lipca 2022 r. instytucja tzw. testu niezawisłości i bezstronności w znacznej części stanowi wyraz realizacji postulatu zawartego w nieobowiązującej już uchwale połączonych Izb Sądu Najwyższego: Cywilnej, Karnej oraz Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 23 stycznia 2020 r., BSA I-4110-1/20 (która wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z 20 kwietnia 2020 r., U 2/20, została uznana za niezgodną z wybranymi przepisami Konstytucji RP oraz Traktatu o Unii Europejskiej) – a w szczególności punktu 2 uchwały, w którym wyrażono wprost dyrektywę weryfikacji atrybutów niezawisłości i bezstronności w rozumieniu art. 45 ust. 1 Konstytucji RP, art. 47 Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej oraz art. 6 ust. 1 EKPCz, z uwzględnieniem wadliwości procesu powołania sędziego w kontekście konkretnych okoliczności sprawy, ilekroć w składzie sądu brałaby udział osoba powołana na urząd sędziego na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa ukształtowanej w trybie określonym przepisami ustawy z dnia 8 grudnia 2017 r. Sąd Najwyższy podkreślił, że mechanizm kontrolny wskazany w punkcie 2 powołanej uchwały konstrukcyjnie był więc bardzo zbliżony do obecnie obowiązującej instytucji, określonej w art. 25 § 5 i n. ustawy o Sądzie Najwyższym. Podstawowa różnica dotyczy zaś jedynie zakresu podmiotowego obu środków. W przypadku nowej instytucji wprowadzonej do ustawy o Sądzie Najwyższym z dniem 15 lipca 2022 r. zakres ten jest szeroki. Konstrukcja tzw. testu niezawisłości i bezstronności dotyczy każdego sędziego, niezależnie od daty jego powołania. Tymczasem zgodnie z postulatem nieobowiązującej już uchwały połączonych Izb Sądu Najwyższego procedura weryfikacji standardu niezawisłości i bezstronności była ograniczona jedynie do osoby powołanej na urząd sędziego na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa ukształtowanej w trybie określonym przepisami ustawy z dnia 8 grudnia 2017 r.

Zob. postanowienie SN z dnia 23 lutego 2023 r. z uzasadnieniem (sygn. akt I ZB 44/22)

A.J.
Zespół e-prawnik.pl