Zmiany prawa atomowego

Nowelizacja przepisów ma zapewnić wyższy poziom bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej w Polsce. W tym celu wprowadza m.in. ograniczniki dawek promieniowania jonizującego, zmiany wartości dawek granicznych dla pracowników czy wymagania dla jednostek organizacyjnych odprowadzających odpady promieniotwórcze do środowiska. Ponadto ustawa doprecyzowuje np. obowiązki i uprawnienia osób sprawujących w jednostkach organizacyjnych wewnętrzny nadzór nad działalnościami związanymi z narażeniem na promieniowanie jonizujące.

Jakie zmiany wprowadza ustawa z dnia 13 czerwca 2019 r. o zmianie ustawy – Prawo atomowe oraz ustawy o ochronie przeciwpożarowej? 

Celem przedmiotowej ustawy jest kompleksowa i bardzo obszerna nowelizacja ustawy z dnia 29 listopada 2000 r. – Prawo atomowe. Nowelizacja ma na celu wdrożenie do prawa krajowego przepisów dwóch dyrektyw:

• dyrektywy Rady 2013/59/Euratom z dnia 5 grudnia 2013 r. ustanawiającej podstawowe normy bezpieczeństwa w celu ochrony przed zagrożeniami wynikającymi z narażenia na działanie promieniowania jonizującego oraz uchylającej dyrektywy 89/618/Euratom, 90/641/Euratom, 96/29/Euratom, 97/43/Euratom i 2003/122/Euratom, zwana dalej „dyrektywą BSS”;
• dyrektywy Rady 2014/87/Euratom z dnia 8 lipca 2014 r. zmieniającej dyrektywę 2009/71/Euratom ustanawiającą wspólnotowe ramy bezpieczeństwa jądrowego obiektów jądrowych, zwana dalej „dyrektywą NSD”.

Jak wspomniano, wyższy poziom bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej w Polsce ma zapewnić nowelizacja, która wdraża przepisy ww. unijnych dyrektyw o podstawowych normach bezpieczeństwa wobec zagrożeń wynikających z narażenia na działanie promieniowania jonizującego, tzw. dyrektywa BSS, a także o wspólnotowych ramach bezpieczeństwa jądrowego obiektów jądrowych. Stąd ustawa wprowadza m.in. wymagania dotyczące ograniczników dawek promieniowania jonizującego, obrazowania pozamedycznego ludności, wartości dawek granicznych dla pracowników czy ochrony przed narażeniem na promieniowanie jonizujące powodowanym przez radon w miejscach pracy, budynkach i lokalach. Doprecyzowuje też obowiązki i uprawnienia osób sprawujących wewnętrzny nadzór nad działalnością związaną z narażeniem na promieniowanie jonizujące. Nowelizacja ma również zwiększyć zaufanie społeczeństwa do ewentualnych decyzji inwestycyjnych w zakresie rozwoju energetyki jądrowej w Polsce.

Ustawa ma na celu także dokonanie innych zmian, wynikających z oceny dotychczasowych przepisów w odniesieniu do bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej, w szczególności w zakresie wskazanym w raporcie z misji Integrated Reulatory Review Service (IRRS) przeprowadzonej w Polsce przez Międzynarodową Agencję Energii Atomowej.    

Dyrektywa BBS jest aktem prawnym o charakterze technicznym, o bardzo wysokim stopniu szczegółowości. Opisywana nowelizacja wdraża do prawa polskiego zawarte w niej rozwiązania dotyczące m.in.:

1. zapewnienia skuteczniejszej kontroli regulacyjnej działalności związanych z narażeniem na promieniowanie jonizujące,
2. określenia tzw. poziomów odniesienia dla narażenia zewnętrznego ludzi na promieniowanie gamma emitowane przez materiały budowlane wewnątrz pomieszczeń oraz dawek skutecznych,
3. wymagań dotyczących ograniczników dawek promieniowania jonizującego (w tym rozszerzenie obowiązku ich stosowania),
4. ochrony przed promieniowaniem jonizującym pracowników wykonujących prace na terenach kontrolowanych lub nadzorowanych,
5. obowiązków i uprawnień osób sprawujących wewnętrzny nadzór nad działalnościami związanymi z narażeniem na promieniowanie jonizujące,
6. wymagań w zakresie informowania o możliwości zetknięcia się ze źródłem niekontrolowanym oraz działań podejmowanych w takiej sytuacji,
7. systemu szkoleń ustawicznych z zakresu ochrony radiologicznej oraz m.in. objęcia obowiązkiem szkolenia z tego zakresu członków ekip awaryjnych,
8. wymagań dotyczących stosowania promieniowania jonizującego w celach medycznych (w tym procedur radiologicznych, przeprowadzania eksperymentów medycznych i badań klinicznych),
9. dodatkowych obowiązków nałożonych na Prezesa PAA i Głównego Inspektora Sanitarnego.

Ustawa wprowadza do prawa polskiego rozwiązania, które dotychczas nie były w nim uregulowane. Należą do nich: wprowadzenie obowiązku pomiaru stężenia radonu wewnątrz pomieszczeń w budynkach, wymagań dotyczących działalności związanej z wykorzystaniem naturalnie występujących materiałów promieniotwórczych (Naturally Occuring Radioactive Materials, NORM) oraz dodatkowej - obok dwóch dotąd wymaganych, tj. zezwolenia i zgłoszenia - formy reglamentacji działalności prowadzonej z narażeniem na promieniowanie jonizujące w postaci powiadomienia.

Dyrektywa NSD jest następstwem działań podjętych przez Komisję w wyniku awarii w japońskiej elektrowni jądrowej w Fukushimie w 2011 r. (analizy jej przyczyn i skutków). Wprowadza do polskiego porządku prawnego m.in. nowe rozwiązania dotyczące odpowiedzialności za działania wykonawców i podwykonawców, których działania mogą mieć wpływ na bezpieczeństwo obiektu jądrowego, wymogów aby obiekty jądrowe były projektowane, lokalizowane, budowane, uruchamiane, eksploatowane i likwidowane w sposób w jak największym stopniu zapobiegający awariom, rozwiązania dotyczące systemów zarządzania przyznające najwyższy priorytet bezpieczeństwu jądrowemu, a także wprowadza rozwiązania służące systematycznemu i regularnemu poddawania bezpieczeństwa obiektu jądrowego ponownej ocenie.  

W celu realizacji zaleceń misji IRSS w  nowelizacji m.in.:

1. zmodyfikowano systemu planowania i postępowania awaryjnego na wypadek zdarzenia radiacyjnego;
2. wprowadzono planowanie strategiczne w zakresie bezpieczeństwa jądrowego kraju;
3. wprowadzono rozwiązania umożliwiające bardziej efektywny nadzór nad wykonywaniem działalności związanej z narażeniem na promieniowanie jonizujące;
4. wprowadzono umocowanie ustawowe do przyjmowania przez Radę Ministrów strategii bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej państwa.

Nowelizacja przewiduje także zmianę art. 14 ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej, rozszerzającą zadania krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego o branie udziału w likwidacji zagrożenia, w tym w działaniach ratowniczych, w przypadku wystąpienia zdarzenia radiacyjnego. W dotychczasowym stanie prawnym nie było służby wskazanej do działania w sytuacji zdarzenia radiacyjnego, a dotychczasowe faktyczne przygotowanie jednostek Państwowej Straży Pożarnej (PSP) nie miało umocowania ustawowego. Zaproponowane brzmienie przepisu pozwoli na precyzyjne wskazanie – przez Komendanta Głównego PSP – zadań, obowiązków i procedur ratowniczych w przypadku udziału sił i środków PSP podczas działań na miejscu zdarzenia radiacyjnego.

Kiedy zmiany wejdą w życie?

Ustawa wejdzie w życie po upływie 30 dni od dnia ogłoszenia z wyjątkiem art. 2, który wprowadza zmiany do ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej, który wejdzie w życie z dniem 1 stycznia 2020 r.

A.J.
Zespół e-prawnik.pl