Przyszłość rynku gazu w Europie

Parlament Europejski przyjął propozycję dyrektywy, która ma otworzyć wewnętrzny rynek gazu na konkurencję, prowadzić do większej efektywności i wzmocnić prawa konsumentów oraz krajowych regulatorów. Propozycje rozdziału działalności sieciowej i handlowej nie idą jednak tak daleko, jak w przypadku sektora elektroenergetycznego. Projekt dopuszcza możliwość zachowania własności majątku sieciowego przez zintegrowane przedsiębiorstwa gazowe pod określonymi warunkami.

Intensywne negocjacje Parlamentu z Radą i Komisją zakończyły się uzgodnieniem zmodyfikowanej propozycji dotyczącej wymogów rozdziału działalności. Parlament przystał na kompromis, który zakłada możliwość tworzenia "niezależnych operatorów przesyłowych" (ang. independent transmission operators, ITOs). Ta propozycja, dość podobna do propozycji "trzeciej drogi" proponowanej przez koalicje ośmiu krajów członkowskich (Austrię, Bułgarię, Francję, Niemcy, Grecję, Luksemburg, Łotwę i Słowację), dopuszcza utrzymanie własności sieci przesyłowych przez przedsiębiorstwo zintegrowane pionowo, jeśli zarządzanie nimi spoczywa w rękach operatora przesyłowego i jest wzmocnione przez dodatkowe instrumenty nadzoru regulacyjnego.

W wersji przyjętej przez Parlament, państwa członkowskie będą miały zatem możliwość wyboru miedzy pełnym rozdziałem właścicielskim, a modelem ITO.

Na czym polega model ITO?

Zgodnie z tym modelem, zintegrowane pionowo przedsiębiorstwa gazownicze będą mogły utrzymać własność sieci przesyłowych, pod warunkiem, że przekażą zarządzanie nimi w ręce niezależnego operatora przesyłowego (ITO), którego niezależność gwarantowana byłaby poprzez:

niezależnego zarządcę, który powinien działać rzecz zachowania wartości aktywów operatora systemu przesyłowego, a jednocześnie zachować niezależność operatora od przedsiębiorstwa zintegrowanego pionowo,

• organ nadzorczy, odpowiedzialny za podejmowanie decyzji, które mogą mieć istotny wpływ na wartość majątku wspólników operatora systemu przesyłowego, w którego składzie znaleźliby się przedstawiciele zintegrowanego pionowo przedsiębiorstwa gazowniczego, akcjonariuszy osób trzecich, operatora systemu przesyłowego oraz zarządcy,

• program zgodności, który określa środki podejmowane, by zapewnić eliminację działań dyskryminacyjnych,

• urzędnika odpowiedzialnego za zgodność, który odpowiadał będzie za monitorowanie realizacji programu zgodności.

Nie później niż pięć lat po wejściu w życie dyrektywy nowa Agencja regulacyjna przedstawi szczegółowe sprawozdanie opisujące, w jakim zakresie wymogi dotyczące wydzielenia, zapewniły pełną i skuteczną niezależność operatorów systemów przesyłowych.

Posłowie poparli propozycję Komisji Europejskiej, która zapobiega możliwości przejęcia kontroli nad systemami przesyłowymi UE przez kraje trzecie, chyba że Wspólnota zawarła porozumienie, mające na celu ustanowienie wspólnych ram inwestycji w sektorze energii i otwarcie rynku energii dla krajów trzecich, jak również dla przedsiębiorstw mających siedzibę na obszarze Unii Europejskiej.

Prawa odbiorców...

Posłowie wzbogacili propozycje Komisji Europejskiej o zapisy, które umacniają w swych prawach najsłabszych uczestników rynku, czyli konsumentów. Klienci powinni mieć m.in.: 

• prawo do odstąpienia od umowy z dostawcą gazu bez dodatkowych opłat,

• prawo do odszkodowania, jeśli nie są dotrzymywane określone standardy obsługi klienta (np. błędnie skalkulowane lub opóźnione rachunki za gaz),

• dostęp do informacji o swoich prawach oraz procedurach odwoławczych za pośrednictwem stron internetowych dostawców gazu,

• prawo do informacji, co najmniej raz na kwartał, o rzeczywistym zużyciu gazu oraz o kosztach.

Dodatkowo, państwa członkowskie powinny zapewnić rozpowszechnienie inteligentnych liczników zużycia gazu w ciągu 10 lat od wejścia w życie dyrektywy.

...i ochrona najwrażliwszych

Posłowie upominają się o interesy szczególnie narażonych odbiorców i apelują o podjecie działań, które doprowadzą do realnego zmniejszenia liczby odbiorców pozostających w kręgu "ubóstwa energetycznego". Ubóstwo energetyczne oznacza sytuację, kiedy odbiorca będący gospodarstwem domowym nie może pozwolić sobie na ogrzanie gospodarstwa domowego do odpowiedniego poziomu ustalanego w oparciu o poziomy zalecane przez Światową Organizację Zdrowia.

Przedsiębiorstwa gazownicze będą mogły wprowadzać cenniki, w których taryfy wzrastają wraz z rosnącym poziomem zużycia. Takie cenniki, w połączeniu z wprowadzeniem inteligentnych liczników i sieci, przyczynią się do promowania wydajnego  wykorzystania energii i jak najniższych kosztów dla odbiorców będących gospodarstwami domowymi, w szczególności gospodarstw domowych dotkniętych ubóstwem energetycznym.

Uprawnienia krajowych regulatorów energii i gazu

Oprócz dodatkowych zadań związanych z nowym modelem rozdziału działalności, posłowie postanowili nadać krajowym regulatorom uprawnienia w zakresie:

• wspierania szerszego stosowania biogazu i gazu z biomasy, których producenci powinni uzyskać niedyskryminujący dostęp do systemów gazowniczych (pod warunkiem, że dostęp ten pozostaje w ciągłej zgodności z odpowiednimi przepisami technicznymi i normami bezpieczeństwa),

• ułatwiania dostępu do sieci nowym operatorom na rynku oraz producentom biogazu,

• zatwierdzania rocznych planów inwestycyjnych operatorów systemów przesyłowych,

• ustalania lub zatwierdzania opłat za dostęp do sieci i publikowania metod stosowanych do ustalenia tych opłat,

• nakładania skutecznych, odpowiednich i odstraszających sankcji wwysokości do 10% rocznych obrotów na te przedsiębiorstwa gazownicze, które nie wywiązują się ze swoich zobowiązań wynikających z dyrektywy lub wszelkich decyzji urzędu regulacji lub europejskiej agencji regulacyjnej.

Solidarność energetyczna i współpraca regionalna

Państwa członkowskie powinny wspierać integrację rynków krajowych i współpracę operatorów sieci na szczeblu europejskim i regionalnym. Posłowie uważają, że inicjatywy regionalne stanowią konstruktywny etap pośredni, umożliwiający poprawę funkcjonowania wewnętrznego rynku gazu ziemnego. Umożliwiając operatorom sieci przesyłowych i krajowym organom regulacyjnym harmonizację dostępu i zasad w danym regionie lub utworzenie regionalnej struktury transportu, inicjatywy te pozwolą na bardziej skuteczne zarządzanie siecią, ułatwienie wymian transgranicznych oraz inwestycje.

Aby zwiększyć bezpieczeństwo dostaw w duchu solidarności, państwa członkowskie powinny blisko współpracować, zwłaszcza w przypadku kryzysu dostaw energii. Za podstawę tej współpracy powinna służyć dyrektywa Rady 2004/67/WE z dnia 26 kwietnia 2004r. dotycząca środków zapewniających bezpieczeństwo dostaw gazu ziemnego. 

Źródło: Serwis prasowy Parlamentu Europejskiego, redakcja polska /

Romano Maria LA RUSSA (UEN, IT)

A.J.
Zespół e-prawnik.pl