Pożyczka, której koszty dodatkowe co najmniej dwukrotnie przewyższały kwotę realnie udostępnioną

Sąd nakazał spłatę pożyczki, której koszty dodatkowe co najmniej dwukrotnie przewyższały kwotę realnie udostępnioną pozwanej. Skarga nadzwyczajna Prokuratora Generalnego okazała się skuteczna. Sąd Najwyższy uwzględnił skargę nadzwyczajną Prokuratora Generalnego Zbigniewa Ziobro od nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym Sądu Rejonowego w Bielsku-Białej z 15 grudnia 2015 roku, wydanego na podstawie weksla na kwotę ponad 10 tysięcy złotych, który był zabezpieczeniem pożyczki w wysokości 4 tysięcy złotych.

Okoliczności sprawy

W listopadzie 2015 roku pozwana w firmie pożyczkowej zawarła umowę pożyczki na kwotę 4 tysięcy złotych, którą miała spłacić w okresie 4 lat, w ratach miesięcznych po 273 zł. Zabezpieczeniem pożyczki był weksel in blanco wystawiony i podpisany w dniu zawarcia umowy przez pozwaną. Pozwana zobowiązała się również do spłaty określonych w umowie kosztów jej zawarcia w postaci wynagrodzenia umownego i opłaty przygotowawczej – łącznie ponad 1600 złotych, a także ubezpieczenia w kwocie blisko 7,5 tysiąca złotych. Całkowitą kwotę do zapłaty obliczono na ponad 13 tysięcy złotych.

We wrześniu 2017 roku pożyczkodawca wypowiedział umowę i wezwał pozwaną do wykupu weksla w terminie 30 dni. Wobec braku spłaty pożyczki w terminie, pożyczkodawca wykorzystał weksel i przesłał go do sądu z żądaniem zapłaty pełnej sumy z weksla.

Nakaz zapłaty

Na skutek wniesionego przez przedsiębiorcę pozwu Sąd Rejonowy w Bielsku-Białej 15 grudnia 2017 roku wydał nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym orzekając, że pozwana ma zapłacić na rzecz powoda kwotę ponad 10 tysięcy złotych wraz z ustawowymi odsetkami.  Powyższy nakaz zapłaty nie został zaskarżony, a po uzyskaniu klauzuli wykonalności stał się podstawą prowadzonego wobec pozwanej postępowania egzekucyjnego.

Sąd naruszył zasadę ochrony konsumentów

Rozstrzygający wniesioną w tej sprawie przez Prokuratora Generalnego skargę nadzwyczajną Sąd Najwyższy, w znacznej mierze podzielił argumentację skarżącego. Wskazał, że dokumentacja dotycząca analizowanego zobowiązania nie pozostawia wątpliwości, iż pozwana była zgodnie z przepisami prawa konsumentem. Zawarła pożyczkę jako osoba fizyczna z przedsiębiorcą.  Pomimo tego Sąd Rejonowy w Bielsku-Białej w ogóle nie uwzględnił konsumenckiego charakteru umowy wiążącej strony i tym samym naruszył zasadę ochrony konsumentów wynikającą z art. 76 Konstytucji RP, pozbawiając pozwaną właściwej ochrony przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi.

Sąd Najwyższy wskazał, że sąd orzekający był zobligowany dokonać oceny, czy umowa pożyczki zawartej z konsumentem nie zawiera postanowień niedozwolonych i w jakim zakresie konsument jest nią związany, a w konsekwencji przeprowadzonej analizy stwierdzić, czy dochodzone roszczenie zasługuje na uwzględnienie, a mając na uwadze, że dochodzone pozwem roszczenie wynikało z weksla in blanco, jego wystawcą był przedsiębiorca, a poręczycielem konsument – dla zapewnienia pozwanej jako konsumentowi ochrony wynikającej również z Dyrektywy 93/13, koniecznym było skierowanie sprawy do postępowania zwykłego.

Zaburzona równowaga kontraktowa

Sąd Najwyższy podzielił stanowisko Prokuratora Generalnego, który wskazał, że normy chroniące konsumentów, realizujące zasadę demokratycznego państwa prawnego urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej, mają na celu zapewnienie równowagi między profesjonalnym uczestnikiem obrotu jakim jest przedsiębiorca, a konsumentem. Natomiast działanie sądu nakładającego na konsumenta obowiązek zapłaty, bez badania prawidłowości stosunku podstawowego pomimo istniejących wątpliwości co do uczciwości jego charakteru, w sytuacji gdy drugą stroną jest przedsiębiorca, jest niewątpliwie sprzeczne z tymi zasadami. W tym przypadku nie bez znaczenia pozostaje również fakt, że umowa została zawarta przy wykorzystaniu wzorca umownego, a to wskazuje, że swoboda konsumenta ograniczała się jedynie do możliwości odstąpienia od zawarcia takiej umowy.

Zdaniem Sądu Najwyższego akceptacja praktyki orzeczniczej, polegającej na wydawaniu nakazu zapłaty przeciwko konsumentowi na podstawie samej tylko treści weksla przedstawionego przez przedsiębiorcę, bez kontroli treści umowy, na podstawie której doszło do jego wystawienia, może prowadzić do obejścia przepisów i zagrozić zbiorowym interesom konsumentów. 

Uznając, że dalsze pozostawanie w obrocie prawnym zaskarżonego nakazu zapłaty skutkowałoby utrzymaniem skutków istnienia długu pozwanej w postaci dokonanej egzekucji w rozmiarze dotkliwie ingerującym w jej prawa majątkowe, a w szczególności chronione konstytucyjnie prawo własności, Sąd Najwyższy uchylił w całości zaskarżony wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Bielsku-Białej.  

Źródło: Prokuratura Krajowa

A.J.
Zespół e-prawnik.pl