Ułatwienia dla przedsiębiorców

15.9.2023

15 września br. wchodzi w życie opracowana w Ministerstwie Sprawiedliwości nowelizacja Kodeksu spółek handlowych. Przygotowane przez resort rozwiązania ułatwiają przedsiębiorcom działanie na rynku Unii Europejskiej, wzmacniają ochronę pracowników, wierzycieli i wspólników oraz zwiększają elastyczność prowadzenia działalności gospodarczej.

Nowe przepisy wychodzą naprzeciw oczekiwaniom przedsiębiorców. Pozwolą w szerszym zakresie korzystać z różnych sposobów reorganizacji działalności na rynku polskim i europejskim. Doprowadzą tym samym do rozwoju firm i stworzą nową sferę wolności gospodarczej. Może na tym skorzystać ponad pół miliona polskich przedsiębiorców, którzy działają w formie spółek kapitałowych oraz komandytowo-akcyjnych.

Korzystne zmiany

Reorganizacja spółek w Polsce cieszą się dużą popularnością. Od stycznia 2022 r. do maja 2023 r. w sądach rejestrowych dokonano około 8000 zgłoszeń w tym zakresie. Zdecydowana większość dotyczyła reorganizacji krajowych. Od teraz proces ten stanie się bardziej dostępny również na gruncie zagranicznym.

Ustawa dostosowuje bowiem polskiego porządku prawnego dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady Unii Europejskiej, która dotyczy transgranicznego przekształcania, łączenia i podziału spółek. W konsekwencji wprowadzone zostaną nowe rodzaje reorganizacji spółek: uproszczone połączenie i podział przez wyodrębnienie. Spółki komandytowo-akcyjne będą mogły przejmować spółki działające na rynku unijnym w drodze połączenia transgranicznego. Zostanie im również przyznana zdolność do podziału.

Pełna jawność

Ustawa wprowadza wymóg jawności planów połączeń, podziałów i przekształceń transgranicznych. Wszystkim pracownikom i wspólnikom muszą być udostępnione sprawozdania, które określają skutki tych procesów. Co więcej, wspólnicy mniejszościowi, którzy nie zgodzą się na dokonanie reorganizacji transgranicznej, nie będą zmuszani do uczestnictwa w tego typu spółce. Nowelizacja gwarantuje im prawo wyjścia ze spółki oraz odkupu ich akcji lub udziałów.

Dzięki wprowadzeniu uproszczonych procedur, reorganizacje spółek staną się szybsze i tańsze. Polscy przedsiębiorcy będą mogli skorzystać z rozwiązań stosowanych w innych państwach Unii Europejskiej. Zwiększy się tym samym konkurencyjność polskiej gospodarki na tle gospodarek wspólnoty. Nowe przepisy stworzą też polskim przedsiębiorcom doskonałą okazję do ekspansji na rynki zagraniczne.

Co przewiduje ustawa z dnia 16 sierpnia 2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw?

Głównym celem ustawy jest wdrożenie do polskiego porządku prawnego dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/2121 z dnia 27 listopada 2019 r. zmieniającej dyrektywę (UE) 2017/1132 w odniesieniu do transgranicznego przekształcania, łączenia i podziału spółek.

Ponadto ustawa ma na celu częściowe wdrożenie dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1151 z dnia 20 czerwca 2019 r. zmieniającej dyrektywę (UE) 2017/1132 w odniesieniu do stosowania narzędzi i procesów cyfrowych w prawie spółek, w zakresie wymiany informacji o zakazie pełnienia funkcji członka zarządu lub funkcji kierowniczych w ramach systemu integracji rejestrów handlowych państw członkowskich.

Ustawa stanowi kolejny etap implementacji tzw. pakietu prawa spółek w celu pogłębienia integracji w ramach jednolitego rynku unijnego.

W związku z implementacją przepisów w zakresie nowych rodzajów operacji transgranicznych spółek, ustawa wprowadza również stosowne zmiany w zakresie krajowych rodzajów transformacji spółek (w celu uniknięcia zjawiska odwrotnej dyskryminacji polskich podmiotów uczestniczących w procesach transformacji spółek w wymiarze krajowym względem podmiotów uczestniczących w tych procesach w wymiarze transgranicznym).

Oprócz zmiany ustawy z dnia 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych ustawa zmienia również 10 innych ustaw, a w tym ustawę z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym, ustawę z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa oraz ustawę z dnia 21 lipca 2006 r. o nadzorze nad rynkiem finansowym.

W Kodeksie spółek handlowych ustawa wprowadza nowe rozwiązania przede wszystkim w zakresie:

zdolności spółki do łączenia się, podziału, przekształcenia;
rodzajów operacji transgranicznych i krajowych (połączeń, podziałów, przekształceń);
norm kolizyjnych w przypadku operacji transgranicznych;
planu operacji transgranicznej oraz sprawozdania zarządu spółki zawierającego uzasadnienie operacji transgranicznej;
zasad ochrony wierzycieli, wspólników i pracowników spółki podlegającej operacji połączenia, podziału, przekształcenia;
krajowej kontroli legalności operacji transgranicznej;
kontroli w państwie członkowskim właściwym dla spółki powstałej w wyniku przekształcenia, połączenia, podziału transgranicznego;
zasad podziału składników majątku spółki dzielonej nieprzypisanych w planie podziału transgranicznego (w tym zasady odpowiedzialności dotyczące tych składników);
zasady odpowiedzialności biegłego w przypadku przekształcenia transgranicznego;
zakazu unieważniania operacji transgranicznych.

Spośród tych rozwiązań warto wymienić: zrównanie w zakresie reorganizacji zarówno krajowej, jak i transgranicznej statusu spółki komandytowo-akcyjnej i spółki kapitałowej (a w tym przyznanie spółce komandytowo-akcyjnej pełnej zdolności łączeniowej i podziałowej); rozszerzenie możliwości łączenia spółek osobowych; wprowadzenie możliwości podziału transgranicznego i przekształcenia transgranicznego spółki kapitałowej i spółki komandytowo-akcyjnej; wprowadzenie nowego typu krajowego podziału częściowego spółki (podział przez wyodrębnienie) oraz nowego uproszczonego typu łączenia krajowego i transgranicznego (połączenie przez przejęcie); określenie norm kolizyjnych (prawa właściwego) w przypadku operacji transgranicznych; doprecyzowanie treści planu operacji transgranicznej oraz sprawozdania zarządu uzasadniającego operację transgraniczną; zmodyfikowanie sposobu ujawniania dokumentów i informacji związanych z operacją transgraniczną; wprowadzenie możliwości zapoznania się przez wspólników (przed powzięciem uchwały o danej operacji transgranicznej) z opinią pracowników oraz uwagami wspólników, wierzycieli i pracowników; wzmocnienie ochrony wierzycieli, wspólników i pracowników spółki podlegającej reorganizacji krajowej i transgranicznej; wzmocnienie krajowej kontroli legalności operacji transgranicznej (m.in. poprzez włączenie w proces wydawania zaświadczenia o zgodności z prawem operacji transgranicznej wyspecjalizowanego organu podatkowego – Szefa Krajowej Administracji Skarbowej); określenie zasad podziału składników majątku spółki dzielonej nieprzypisanych w planie podziału transgranicznego (a w konsekwencji zasad odpowiedzialności za zobowiązania spółki dzielonej); wprowadzenie zakazu unieważniania operacji podziału transgranicznego i przekształcenia transgranicznego (na wzór zakazu unieważniania operacji połączenia transgranicznego).

Wprowadzane ustawą zmiany w ustawie z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym mają na celu przede wszystkim rozszerzenie dwóch podstawowych funkcjonalności systemu integracji rejestrów handlowych państw członkowskich – udostępniania dokumentów i informacji za pośrednictwem wspólnego punktu dostępu (to jest portalu E-Sprawiedliwość) oraz wymiany informacji między rejestrami (zmiany dotyczą ujawniania istotnych danych związanych z procedurą przeprowadzenia operacji transgranicznej od etapu fazy menadżerskiej do fazy rejestracji), a także umożliwienie wymiany informacji między państwami członkowskimi o zakazie sprawowania funkcji kierowniczych (przyjęty model wymiany tych informacji obejmuje dane zgromadzone w Krajowym Rejestrze Karnym, rejestrze dłużników niewypłacalnych, Krajowym Rejestrze Zadłużonych oraz wykazie osób objętych zakazem pełnienia funkcji członka zarządu lub funkcji kierowniczych prowadzonym przez Komisję Nadzoru Finansowego).

Wprowadzane ustawą zmiany w ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa mają na celu przede wszystkim określenie zakresu i charakteru udziału Szefa Krajowej Administracji Skarbowej w wyżej wspomnianej procedurze wydawania zaświadczenia o zgodności z prawem operacji transgranicznej (będzie on wydawał opinię albo odmawiał wydania opinii o zgodności danej operacji transgranicznej z przepisami prawa podatkowego).

Wprowadzane ustawą zmiany w ustawie z dnia 21 lipca 2006 r. o nadzorze nad rynkiem finansowym mają na celu przede wszystkim stworzenie podstawy prawnej do prowadzenia przez Komisję Nadzoru Finansowego wykazu osób objętych zakazem pełnienia funkcji członka zarządu lub funkcji kierowniczych na podstawie decyzji Komisji (na potrzeby wymiany informacji o tym zakazie z innymi państwami członkowskimi).

Ustawa wchodzi w życie z dniem 15 września 2023 r., z wyjątkiem przepisu określającego zobowiązanie Komisji Nadzoru Finansowego do przekazania Ministrowi Sprawiedliwości do dnia 1 września 2023 r. wykazu osób objętych zakazem pełnienia funkcji członka zarządu lub funkcji kierowniczych (oraz każdorazowo informacji o zmianie w tym wykazie) – który wszedł w życie z dniem następującym po dniu ogłoszenia, a także przepisu zmieniającego oczekującego na wejście w życie z dniem 1 stycznia 2024 r. Przepis art. 4 pkt 6 ustawy z dnia 26 maja 2023 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw wejdzie w życie z dniem 1 stycznia 2024 r.

Cyfryzacja zamiast biurokracji

Ministerstwo Sprawiedliwości podejmuje też wiele innych działań na rzecz przedsiębiorców. Uciążliwą biurokrację zastępują nowoczesne systemy elektroniczne, które zamiast na papierkowej robocie pozwalają skupić na prowadzeniu interesów. Cyfrową rewolucję przeszedł m.in. Krajowy Rejestr Sądowy. Od 1 lipca 2021 r. wnioski do rejestru przedsiębiorców KRS są składane wyłącznie w sposób elektroniczny.

– "Zastaliśmy KRS papierowy, a wprowadziliśmy system cyfrowy, zintegrowany ze zmianami w sądownictwie. Przedsiębiorcy mogą załatwić teraz wiele spraw sprzed komputera, co trwa znacznie szybciej. Nowy system ułatwia im też automatyczne korygowanie błędów" – podkreślał Minister Sprawiedliwości Prokurator Generalny Zbigniew Ziobro.

W ramach e-KRS przedsiębiorcy mogą komunikować się z sądem za pośrednictwem systemu teleinformatycznego. Ponadto akta rejestrowe można przeczytać za darmo i online. e-KRS umożliwia także integrację z systemem połączonych rejestrów w krajach Unii Europejskiej (BRIS). Ministerstwo Sprawiedliwości zaproponowało też rezygnację z publikacji w Monitorze Sądowym i Gospodarczym wpisów do KRS. Zmniejsza to koszty prowadzenia działalności gospodarczej.

Uczciwy rynek

Przygotowana w Ministerstwie Sprawiedliwości ustawa antylichwiarska, która weszła w życie pod koniec zeszłego roku, unormowała rynek pożyczkowy i położyła kres nadużyciom. W konsekwencji Polacy zaciągają coraz więcej pożyczek, które przeznaczają m.in. na rozwój swoich firm.

Dopełnieniem tych rozwiązań jest projekt ustawy o działalności windykacyjnej i zawodzie windykatora. Dziś windykatorzy usiłują zastępować komorników, do czego nie mają uprawnień. Często nadużywają prawa i naruszają godność ludzi. Dlatego profesja windykatora będzie podlegać licencjonowaniu. Osoby, które przeprowadzają dochodzenie zaległych należności, będą musiały wykazywać się ponadprzeciętnymi kwalifikacjami merytorycznymi i moralnymi.

Zmiany obejmą też kancelarie odszkodowawcze, które obecnie często żerują na nieszczęściu osób pokrzywdzonych, oferując im nieuczciwe i znacznie wygórowane stawki swoich usług. Nowe przepisy wyznaczą maksymalne stawki, wysokie standardy dla osób prowadzących tego typu działalność, a także zakażą nachalnej reklamy czy akwizycji usług kancelarii odszkodowawczych (np. w szpitalach, domach pogrzebowych).

Wprowadzimy także jasną definicję umowy franczyzy. Chcemy równości uczestników tego rynku, zarówno wielkich sieci, jak i drobnych przedsiębiorców, którzy decydują się na zawarcie umowy franczyzy. Przed jej podpisaniem franczyzobiorca otrzyma pełen zakres informacji o warunkach franczyzy. Położy to kres próbom oszukiwania i wykorzystywania franczyzobiorców. Wielkie zagraniczne sieci nie będą mogły nadużywać swoich pozycji względem drobnych przedsiębiorców. Przyczyni się to do rozwoju franczyzy jako bezpiecznej formy współpracy i ułatwi prowadzenie działalności gospodarczej.

Wolność płacenia gotówką

Dzięki inicjatywie Ministerstwa Sprawiedliwości konsumenci mogą nadal płacić gotówką bez ograniczeń, a limit dla przedsiębiorców pozostał bez zmian. Polacy zawsze powinni mieć prawo wyboru, w jaki sposób chcą dokonać zakupów. Ograniczenie możliwości płacenia gotówką znacznie ograniczyłoby drobny handel. Ministerstwo Sprawiedliwości wspiera działalność małych i średnich przedsiębiorców. Dlatego szkodliwe propozycje lobby bankowego zostały zablokowane.