Zawody medyczne uregulowane

Ustawa z dnia 17 sierpnia 2023 r. o niektórych zawodach medycznych służy uregulowaniu warunków i zasad wykonywania zawodów medycznych, które dotychczas nie były objęte regulacjami ustawowymi, ze szczególnym uwzględnieniem zagadnień dotyczących doskonalenia zawodowego osób wykonujących zawód medyczny oraz odpowiedzialności zawodowej tych osób.

Cel ustawy z dnia 17 sierpnia 2023 r. o niektórych zawodach medycznych

Celem ustawy z dnia 17 sierpnia 2023 r. o niektórych zawodach medycznych jest uregulowanie zasad i warunków wykonywania następujących zawodów medycznych:

• asystentka stomatologiczna,
• elektroradiolog,
• higienistka stomatologiczna, 
• instruktor terapii uzależnień, 
• opiekun medyczny, 
• optometrysta, 
• ortoptystka,
• podiatra, 
• profilaktyk,
• protetyk słuchu,
• technik farmaceutyczny, 
• technik masażysta, 
• technik ortopeda, 
• technik sterylizacji medycznej, 
• terapeuta zajęciowy.

W ustawie uregulowano ponadto zasady ustawicznego rozwoju zawodowego oraz zasady odpowiedzialności zawodowej osób wykonujących wyżej wskazane zawody medyczne.

Jak podkreślono w uzasadnieniu do projektu ustawy, ustawa ma na celu „wprowadzenie mechanizmu mającego zapewnić dostęp do wykonywania zawodu medycznego tylko profesjonalistom w danym zawodzie, którzy posiadają wykształcenie uzyskane w systemie szkolnictwa wyższego i nauki lub kwalifikacje uzyskane w systemie oświaty lub inne kwalifikacje, wymagane do wykonywania danego zawodu medycznego.” Wymagane, dla określonych w ustawie zawodów medycznych, wykształcenie uzyskane w systemie szkolnictwa wyższego i nauki, kwalifikacje uzyskane w systemie oświaty lub inne kwalifikacje wymagane do wykonywania danego zawodu medycznego zostały uregulowane szczegółowo w załączniku do ustawy.

Jakie nowe rozwiązania wprowadza ustawa?

Ustawa tworzy Centralny Rejestr Osób Uprawnionych do Wykonywania Zawodu Medycznego, który jest rejestrem publicznym w rozumieniu art. 3 pkt 5 ustawy z dnia 17 lutego 2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne, prowadzonym przez ministra właściwego do spraw zdrowia. Administratorem danych zawartych w rejestrze będzie minister właściwy do spraw zdrowia. Dane osób wykonujących zawody medyczne będą udostępniane ministrowi właściwemu do spraw zdrowia przez wojewodę właściwego ze względu na miejsce zamieszkania osoby wykonującej zawód medyczny, a w przypadku gdy nie jest możliwe ustalenie właściwego wojewody – Wojewodę Mazowieckiego. Ustawa szczegółowo określa zakres danych podlegających wpisowi do tego rejestru. Rejestr ten będzie częściowo jawny, w zakresie m.in. danych i informacji dotyczących osoby wykonującej zawód medyczny, dotyczących numer wpisu, indywidualnego identyfikatora wpisu, daty wpisu, nazwę wykonywanego zawodu medycznego, imienia i nazwiska osoby wykonującej zawód medyczny, nazwy i adres miejsca wykonywania zawodu medycznego informacji o zawieszeniu uprawnienia do wykonywania zawodu medycznego, informacji o zaprzestaniu wykonywania zawodu medycznego na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, informacji o wznowieniu wykonywania zawodu medycznego na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, dacie utraty uprawnienia do wykonywania zawodu medycznego wraz z podaniem przyczyny, informacji o tymczasowym zawieszeniu uprawnienia do wykonywania zawodu medycznego albo o ograniczeniu zakresu czynności w jego wykonywaniu. Osoba ubiegająca się u wojewody o wpis do rejestru, obowiązana będzie do uiszczenia opłaty w wysokości 100 zł za złożenie wniosku o wpis do rejestru. Wpisu do rejestru będzie dokonywał właściwy wojewoda. 

Zgodnie z ustawą osoba wykonująca zawód medyczny będzie traciła uprawnienia do wykonywania zawodu medycznego w przypadku:

1. utraty albo ograniczenia zdolności do czynności prawnych;
2. pozbawienia praw publicznych;
3. prawomocnego skazania za umyślne przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego lub umyślne przestępstwo skarbowe;
4. pozbawienia uprawnienia do wykonywania zawodu medycznego.

Odmowa wpisu do rejestru, zmiany danych w rejestrze oraz wykreślenie z rejestru w przypadkach określonych w ustawie będzie następowała w drodze decyzji.

W rozdziale „Zasady wykonywania zawodów medycznych” uregulowano formy, w jakich osoba, może wykonywać zawód medyczny t.j.:

1.     na podstawie umowy o pracę lub

2.     w ramach stosunku służbowego, lub

3.     na podstawie umowy cywilnoprawnej, lub

4.     w ramach wolontariatu

– w zakładzie leczniczym w rozumieniu art. 2 ust. 1 pkt 14 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej, jak również poza tym zakładem, lub

5.     jako przedsiębiorca będący podmiotem leczniczym, o którym mowa w art. 4 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej, albo

6.     jako przedsiębiorca niebędący podmiotem leczniczym.

W ustawie zostały określone uprawnienia (np. prawo posługiwania się tytułem odpowiadającym nazwie zawodu medycznego, prawo wglądu do dokumentacji medycznej pacjenta) i obowiązki związane z wykonywaniem danego zawodu medycznego (np. obowiązek przestrzegania praw pacjenta i informowania pacjenta o jego prawach).

W rozdziale „Ustawiczny rozwój zawodowy” osoby wykonujące zawód medyczny uzyskały prawo i obowiązek ustawicznego rozwoju zawodowego, który będzie realizowany w ramach kształcenia podyplomowego lub doskonalenia zawodowego.

Ustawa wprowadza również regulacje dotyczące odpowiedzialności zawodowej osób wykonujących zawód medyczny. Osoba wykonująca zawód medyczny będzie podlegała odpowiedzialności zawodowej za zawinione naruszenie przepisów związanych z wykonywaniem danego zawodu medycznego. Postępowanie w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej osoby wykonującej zawód medyczny będzie obejmowało:

1. czynności sprawdzające prowadzone przez rzecznika dyscyplinarnego;
2. postępowanie wyjaśniające prowadzone przez rzecznika dyscyplinarnego;
3. postępowanie przed Komisją Odpowiedzialności Zawodowej.

Rzecznik dyscyplinarny będzie wszczynał postępowanie wyjaśniające na wniosek albo z urzędu. Zgodnie z ustawą uprawnionym do złożenia wniosku, będzie minister właściwy do spraw zdrowia, minister właściwy do spraw wewnętrznych, Minister Obrony Narodowej, Prezes Narodowego Funduszu Zdrowia oraz pokrzywdzony. Złożenie wniosku, przez pokrzywdzonego będzie podlegało opłacie w wysokości 200 zł. 

Komisja Odpowiedzialności Zawodowej będzie się składała z członków powoływanych przez ministra właściwego do spraw zdrowia na 4‑letnią kadencję, po 4 przedstawicieli osób wykonujących dany zawód medyczny, 4 przedstawicieli osób wykonujących czynności zawodowe w zakresie planowania diety, prowadzenia konsultacji dietetycznych oraz udzielania porad edukacyjnych w ramach świadczeń gwarantowanych oraz 8 przedstawicieli ministra właściwego do spraw zdrowia. W ustawie rozstrzygnięto, że członkowie Komisji w zakresie orzekania podlegają przepisom powszechnie obowiązującego prawa i nie są związani rozstrzygnięciami innych organów stosujących prawo, z wyjątkiem prawomocnego orzeczenia sądu.

Karami za przewinienie zawodowe będą: 1) upomnienie; 2) nagana; 3)   kara pieniężna; 4)  zawieszenie uprawnienia do wykonywania zawodu medycznego na okres do 5 lat; 5) pozbawienie uprawnienia do wykonywania zawodu medycznego.

Od orzeczenia, osobie obwinionej oraz rzecznikowi dyscyplinarnemu będzie przysługiwał, w terminie 14 dni od dnia doręczenia orzeczenia, wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy przez Komisję w składzie pięcioosobowym. W ponownym rozpatrywaniu sprawy nie będą mogły brać udziału osoby uczestniczące w wydaniu zaskarżonego orzeczenia. Z kolei od orzeczenia wydanego na skutek ponownego rozpatrzenia sprawy osobie obwinionej będzie przysługiwało, w terminie 14 dni od dnia doręczenia orzeczenia, odwołanie do właściwego ze względu na miejsce zamieszkania osoby obwinionej sądu apelacyjnego.

Orzeczenie kary pozbawienia uprawnienia do wykonywania zawodu medycznego będzie powodowało skreślenie z rejestru bez prawa ubiegania się o ponowny wpis do rejestru przez okres 10 lat od dnia uprawomocnienia się orzeczenia o karze pozbawienia uprawnienia do wykonywania zawodu medycznego. Ustawa reguluje także kwestie zatarcia orzeczonego kary z mocy prawa. W sprawach zaś nieuregulowanych w ustawie do postępowania w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej będą miały zastosowanie odpowiednio przepisy: 1)  ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego; nie stosuje się przepisów o oskarżycielu prywatnym, powodzie cywilnym, przedstawicielu społecznym, postępowaniu przygotowawczym oraz środkach przymusu, z wyjątkiem przepisów o karze pieniężnej oraz 2) ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny.

W ustawie wprowadzone zostały również przepisy penalizujące posługiwanie się określonym w ustawie tytułem zawodu medycznego, oraz wykonywanie zawodu medycznego bez posiadania stosownych uprawnień, co będzie podlegać karze grzywny.

W rozdziale „Zmiany w przepisach” zostały wprowadzone zmiany do ustaw wynikające z rozwiązań przyjętych w ustawie o niektórych zawodach medycznych. Ponadto w ustawie wprowadzono nowelizację:

1. ustawy z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego, w zakresie dotyczącym m.in. sformułowania definicji legalnej psychoterapii oraz określenia warunków kwalifikacyjnych jej prowadzenia;
2. ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty, polegające na ustanowieniu podstawy prawnej do możliwości wyrażania przez ministra właściwego do spraw zdrowia zgody na przyznawanie lekarzowi albo lekarzowi dentyście certyfikatu umiejętności zawodowej przez towarzystwo naukowe o zasięgu krajowym prowadzące działalność naukową co najmniej przez 1 rok przed datą złożenia wniosku o wpis do rejestru prowadzonego przez Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego;
3. ustawy z dnia 8 września 2006 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym, dotyczące modyfikacji zakresu wojewódzkiego planu działania systemu oraz statusu zawodowego osoby, która w okresie ogłoszenia stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii pełniła funkcję dyspozytora medycznego, głównego dyspozytora medycznego albo zastępcy głównego dyspozytora medycznego, pomimo niespełniania wymagań ustawowych;
4. ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta w zakresie dotyczącym zasad przeprowadzenia badania lub udzielenia innych świadczeń zdrowotnych przez diagnostę laboratoryjnego, pomimo braku zgody pacjenta albo wobec zgłoszenia sprzeciwu przez pacjenta;
5. ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej, w zakresie dotyczącym modyfikacji przepisów związanych z zasadami udzielania ambulatoryjnych świadczeń zdrowotnych (m.in. wprowadzono regulację umożliwia udzielanie ambulatoryjnych świadczeń zdrowotnych, w pomieszczeniach zakładu leczniczego, pojeździe przeznaczonym do udzielania tych świadczeń lub miejscu pobytu pacjenta);
6. ustawy z dnia 10 maja 2018 r. o zmianie ustawy o Państwowym Ratownictwie Medycznym oraz niektórych innych ustaw, w zakresie dotyczącym doskonalenia zawodowego dyspozytora medycznego oraz zasad i trybu podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej w zakresie prowadzenia kursu doskonalącego dyspozytora medycznego;
7. ustawy z dnia 10 grudnia 2020 r. o zawodzie farmaceuty, dotyczące modyfikacji zakresu programu kursu kwalifikacyjnego farmaceuty;
8. ustawy z dnia 17 grudnia 2021 r. o zmianie ustawy o zdrowiu publicznym oraz niektórych innych ustaw, w zakresie dotyczącym warunków jakie należy spełnić ażeby móc przystąpić do Państwowego Egzaminu Specjalizacyjnego w dziedzinie psychoterapii uzależnień.

Kiedy nowa ustawa wejdzie w życie?

Ustawa wejdzie w życie po upływie 6 miesięcy od dnia ogłoszenia, czyli 26 marca 2024 r., z licznymi wyjątkami określonymi w ustawie.

A.J.
Zespół e-prawnik.pl