Co się bardziej opłaca darowizna czy pożyczka? - opinia prawna

Przechodząc do opodatkowania umowy pożyczki, należy podkreślić, że umowa ta podlega opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych na podstawie ustawy z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (Dz. U. Nr 86, poz. 959), dalej: p.c.c. W przypadku umów pożyczek zawieranych między osobami zaliczanymi do I grupy podatkowej (czyli m.in. między rodzicami i dziećmi), ustawa przewiduje kwotę zwolnioną od podatku w wysokości 9637 zł, liczoną w ciągu 5 lat od ostatniego nabycia. Stawka podatku od umowy pożyczki wynosi 2%, więc wysokość podatku od czynności cywilnoprawnych, przyjmując 200.

000 zł za kwotę pożyczki, wyniesie 3807,26 zł (od podstawy opodatkowania odliczamy kwotę wolną od podatku). Natomiast w przypadku pożyczkodawcy, opodatkowaniu podlegają odsetki od pożyczonej sumy (o ile zostały zastrzeżone). Złożenie deklaracji w sprawie podatku od czynności cywilnoprawnych i wpłata tego podatku powinna nastąpić z własnej inicjatywy podatnika w terminie 14 dni od dnia powstania obowiązku podatkowego, czyli od zawarcia umowy pożyczki (art. 10 ust. 1 w zw. z art. 3 ust. 1 pkt 1 p.c.c.). Ustawa o podatku od czynności cywilnoprawnych nie przewiduje żadnych ulg w przypadku udzielenia pożyczki na cele spłaty kredytu mieszkaniowego.

W przypadku zawarcia umowy darowizny określonej kwoty pieniężnej, darowizna podlega opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn. Podatek oblicza się od nadwyżki podstawy opodatkowania ponad kwotę wolną od podatku (między rodzicami a dziećmi kwota ta wynosi 9.637 zł), według skali określonej w art. 15 ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. od spadków i darowizn (Dz.U. nr 45, poz. 207), dalej u.p.s.d., zgodnie z którą podatek od darowizny od wartości powyżej 20 556 zł ponad kwotę wolną od podatku wynosi 822 zł 20 gr i 7 % nadwyżki ponad 20 556 zł, czyli w przypadku darowizny o wartości 200.000 zł wyniesie on 822,20 zł + 7% x 169.807 zł = 822,20 + 11.886,49 = 12.708,69 zł. Gdyby darowizna była dokonywana przez każdego z rodziców osobno, z ich majątków odrębnych, w formie dwóch odrębnych umów darowizny, możliwe byłoby podwójne odliczenie kwot wolnych od podatku.

Ustawa przewiduje również pewne ulgi w przypadku przeznaczenia otrzymanych kwot na cele mieszkaniowe, mianowicie zgodnie z art. 4 pkt 5 u.p.s.d., od podatku zwolnione zostało nabycie w drodze darowizny pieniędzy lub innych rzeczy przez osobę zaliczoną do I grupy podatkowej w wysokości nieprzekraczającej 9 637 zł od jednego darczyńcy, a od wielu darczyńców łącznie nie więcej niż 19 274 zł w okresie 5 lat od daty pierwszej darowizny, jeżeli pieniądze te lub rzeczy obdarowany przeznaczy na wkład budowlany lub mieszkaniowy do spółdzielni, budowę lokalu w małym domu mieszkalnym, budowę domu jednorodzinnego albo nabycie lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość. Zwolnienie to jest niezależne od ulgi przewidzianej w art. 9 ust. 1 pkt 1 u.p.s.d., przewidującej wspomnianą wyżej kwotę od podatku.

Deklaracja w sprawie podatku od spadków i darowizn powinna zostać złożona przez podatnika w terminie 1 miesiąca od powstania obowiązku podatkowego, czyli w praktyce od spełnienia świadczenia, jako że w przypadku umowy darowizny środków pieniężnych najczęściej nie sporządza się aktu notarialnego. W deklaracji tej należy podać koniecznie fakt pokrewieństwa między obdarowanym i darczyńcą oraz zaznaczyć, że środki zostaną wydatkowane na cele mieszkaniowe oraz załączyć stosowny dowód tego faktu. Jeśli jednak w procesie zawierania umowy będzie brał udział notariusz, to właśnie on dokona obliczenia i wpłaty podatku do właściwego urzędu skarbowego.

Zdecydowanie najbardziej korzystne dla podatnika jest skorzystanie z ulgi mieszkaniowej przewidzianej w art. 16 u.p.s.d., na podstawie której nie wlicza się do podstawy opodatkowania wartości otrzymanego w drodze darowizny mieszkania (zarówno spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu, jak i odrębnej własności lokalu) do wysokości nieprzekraczającej 110 m2 powierzchni użytkowej lokalu, jeśli obdarowanym jest osoba zaliczona do I grupy podatkowej (np. dziecko darczyńców), nabywca jest obywatelem polskim lub ma stałe miejsce zamieszkania na terytorium RP, nie jest właścicielem innego lokalu ani nie dysponuje spółdzielczym prawem do lokalu, jak również nie jest najemcą innego lokalu (bądź rozwiąże umowę najmu). Ostatnim warunkiem jest zamieszkiwanie w nabytym w drodze darowizny mieszkaniu przez 5 lat od złożenia zeznania podatkowego (jeśli obdarowany mieszkał w tym mieszkaniu w momencie złożenia deklaracji) lub od daty zamieszkania (jeżeli nabywca zamieszka w tym mieszkaniu w ciągu roku od dnia złożenia zeznania podatkowego). Jeśli jednak mieszkanie zostało już nabyte przez Panią, a obecnie pozyskiwane od rodziców środki mają być przeznaczone na spłatę kredytu tego już zakupionego mieszkania, skorzystanie z tej ulgi jest niemożliwe.

Niezłożenie deklaracji w sprawie podatku od czynności cywilnoprawnych lub od podatku od darowizny powoduje, że w razie kontroli tej deklaracji przez organ skarbowy, mógłby on dojść do przekonania, że Pani wydatki w danym roku podatkowym nie znajdują pokrycia w mieniu zgromadzonym w roku podatkowym oraz w latach poprzednich (co jednak następuje najczęściej w przypadku, gdy osiągnięte przez podatnika dochody nie pozwalają na uznanie, że wydatkowana przez niego w danym roku podatkowym suma pochodziła z oszczędności poczynionych w latach poprzednich, czyli gdy podatnik bądź nie pracuje, bądź jego dochody są niskie), co determinuje uznanie tego przychodu za pochodzący ze źródeł nieujawnionych, a w konsekwencji opodatkowanie go 75- procentową stawką podatkową (art. 30 ust. 1 pkt 7 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych). Natomiast powołanie się już na etapie postępowania podatkowego na darowiznę otrzymaną od rodziców spowoduje wymierzenie podatku od spadków i darowizn wraz z należnymi odsetkami (wyrok NSA z dnia 13 września 2000 r., sygn. SA/Sz 1634/99). Dodatkowo, nieujawnienie przez podatnika właściwemu organowi przedmiotu lub podstawy opodatkowania lub niezłożenie deklaracji, przez co podatnik naraża podatek na uszczuplenie, stanowi przestępstwo skarbowe (art. 54 ustawy Kodeks karny skarbowy, dalej k.k.s.), zagrożone karą grzywny do 720 stawek dziennych albo karą pozbawienia wolności do lat 3, albo obu tym karom łącznie. Analogicznej karze podlega podatnik, który składając organowi podatkowemu, innemu uprawnionemu organowi lub płatnikowi deklarację lub oświadczenie, podaje nieprawdę lub zataja prawdę albo nie dopełnia obowiązku zawiadomienia o zmianie objętych nimi danych, przez co naraża podatek na uszczuplenie (art. 56 k.k.s).