Nakłady na dom będący przedmiotem spadku – opinia prawna

Stan faktyczny

Moi rodzice wybudowali domek jednorodzinny w latach 1973-1975. Ja czynnie uczestniczyłem w budowie wykonując (wraz z mamą) wszelkie prace fizyczne. Pracowałem przez cały okres budowy, wykorzystując na ten cel również swoje urlopy wypoczynkowe. Wraz z rodzicami zamieszkałem w tym domku. W roku 1989 zmarł ojciec. Od tego momentu właściwie wszelkie obowiązki w pracach fizycznych przejąłem ja (mama ze względu na stan zdrowia nie mogła nic robić). Od śmierci ojca musiałem wykonać wiele remontów a ze względu na niskie zarobki wszystko robiłem sam. W 2003 roku zmarła mama zostawiając testament (ojciec testamentu nie zostawił, mama swoją część zapisała na mnie). Obecnie rodzeństwu (mam brata i trzy siostry, którzy mieszkają w swoich mieszkaniach) należy się spadek po ojcu i oni się domagają swoich części. Czy na sprawie o dział spadku mogę domagać się zwrotu od rodzeństwa poniesionych nakładów finansowych i wkładu pracy? Sąsiedzi mogą poświadczyć, że wszelkie prace przy domu wykonywałem ja ze swoją rodziną.

Opinia prawna

Niniejsza opinia prawna została sporządzona na podstawie następujących aktów prawnych:

• Ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 roku kodeks cywilny (Dz. U. 1964 r., Nr 16, poz. 93 ze zmianami),

• Ustawy z dnia 17 listopada 1964 roku kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. 1964 r., Nr 43, poz. 296 ze zmianami).

Celem przedstawienie pełnej i rzetelnej odpowiedzi na pytanie zadane w przedstawionym stanie faktycznym, na wstępie należy wyjaśnić kwestie związane z własnością domu jednorodzinnego, wynikające z prawa spadkowego.

Niniejsza opinia prawna zakłada, że domek jednorodzinny posadowiony został na gruncie, którego Pana rodzice byli właścicielami. Ponadto, kwestie związane ze sprawami spadkowymi ograniczone zostały do samego domu jednorodzinnego. niniejsza opinia nie rozstrzyga natomiast ewentualnie innych składników masy spadkowej.

Zgodnie z art. 922 § 1 kodeksu cywilnego, prawa i obowiązki zmarłego przechodzą wraz z jego śmiercią na jedną lub kilka osób, stosownie do przepisów księgi IV k.c. Przejście praw i obowiązków majątkowych zmarłego następuje z chwilą otwarcia spadku, która to chwila pokrywa się z chwilą śmierci spadkodawcy (art. 924 i 925 k.c.).

Zgodnie z przedstawionym stanem faktycznym, w 1989 roku zmarł Pański ojciec, nie sporządziwszy uprzednio testamentu. Wobec tego, prawa i obowiązki majątkowe, które przysługiwały Pańskiemu ojcu, przeszły z chwilą jego śmierci na spadkobierców. Ponieważ Pański ojciec nie sporządził testamentu, krąg spadkobierców ustalany jest na podstawie kodeksu cywilnego, zgodnie z dziedziczeniem ustawowym. Zgodnie z art. 931 § 1 kodeksu cywilnego, w pierwszej kolejności do spadku powołane są z ustawy dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek; dziedziczą oni w częściach równych, jednakże część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku. W analizowanej sprawie spadkobiercami po Pańskim ojcu jest Pan, Pańska matka oraz Pańskie rodzeństwo (brat i trzy siostry).

Aby ustalić w jakim zakresie spadkobiercy wstąpili w prawa i obowiązki zmarłego, należy uprzednio ustalić zakres tych praw i obowiązków. W tym miejscu należy założyć, że własność gruntu, na którym Pańscy rodzice wybudowali dom, stanowił składnik ich majątku wspólnego. W związku z tym, z chwilą śmierci Pańskiego ojca, przedmiotem dziedziczenia może być udział w ½ części działki, na której posadowiony jest dom jednorodzinny. Druga połowa udziału przypada bowiem, niezależnie od dziedziczenia, Pańskiej matce, gdyż przysługuje jej ona z racji udziału w majątku wspólnym.

W analizowanej sprawie dziedziczeniu podlega więc udział w ½ części działki działki, na której posadowiony jest dom jednorodzinny, przy czym udziały spadkobierców kształtują się prawdopodobnie następująco:

• Pańska matka – 5/8 udziału,

• Pan i pozostałe dzieci spadkodawcy – po 3/40 udziału w masie spadkowej.

Po śmierci matki, na podstawie sporządzonego przez nią testamentu, dziedziczy Pan jej udział we współwłasności działki, w związku z czym w chwili obecnej, Pański udział wynosi w sumie 7/10.

Zgodnie z art. 1035 § 1 kodeksu cywilnego, jeżeli spadek przypada kilku spadkobiercom, do wspólności majątku spadkowego oraz do działu spadku stosuje się odpowiednio przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych z zachowaniem przepisów tytułu VII kodeksu cywilnego o wspólności majątku spadkowego i działu spadku.

Odesłanie do odpowiedniego stosowania przepisów kodeksu cywilnego o współwłasności w częściach ułamkowych pozwala Panu na dochodzenie roszczeń wobec pozostałych współwłaścicieli masy spadkowej, tj. w chwili obecnej, wobec Pańskiego rodzeństwa, na podstawie art. 205 k.c. Zgodnie z tym artykułem, współwłaściciel sprawujący zarząd rzeczą wspólną może żądać od pozostałych współwłaścicieli wynagrodzenia odpowiadającego uzasadnionemu nakładowi jego pracy. Aby ten przepis znalazł zastosowanie, udowodnieniu podlega kwestia sprawowania rzeczywistego zarządu rzeczą wspólną oraz fakt ponoszenia wykonywania pracy na rzecz rzeczy wspólnej oraz to, że praca ta była uzasadniona.

Zgodnie z przedstawionym stanem faktycznym, spełnia Pan warunki opisane w art. 205 kodeksu cywilnego, uzależniające dopuszczalność kierowania roszczeń wobec pozostałych współwłaścicieli. Rzeczywiście sprawował Pan bowiem faktyczny zarząd rzeczą wspólną, a wykonane prace polegające na przeprowadzeniu remontów rzeczy wspólnej powodują, że można uznać te prace za uzasadnione.

Roszczenia wynikające z art. 205 kodeksu cywilnego mogą być dochodzone w postępowaniu o dział spadku. Pozwala na to wprost art. 686 kodeksu postępowania cywilnego, zgodnie z którym w postępowaniu działowym sąd rozstrzyga także o istnieniu zapisów, których przedmiotem są rzeczy lub prawa należące do spadku, jak również o wzajemnych roszczeniach pomiędzy współspadkobiercami z tytułu posiadania poszczególnych przedmiotów spadkowych, pobranych pożytków i innych przychodów, poczynionych na spadek nakładów i spłaconych długów spadkowych. Aby jednak roszczenia takie były rozstrzygnięte przez sąd, musi Pan je powołać albo we wniosku o dział spadku albo w toku postępowania działowego.

Należy jednak podkreślić, że dochodzenie powyższych roszczeń w żaden sposób nie zmienia stanu prawnego działki zabudowanej domem jednorodzinnym, która była składnikiem masy spadkowej. W świetle prawa nadal stanowi ona przedmiot współwłasności, w której Pan posiada 7/10 udziałów, natomiast Pańskie rodzeństwo po 3/40. Dopiero w toku postępowania o dział spadku może dojść do zniesienia współwłasności i ewentualnie w konsekwencji przyznania Panu wyłącznej własności nieruchomości za spłatami na rzecz rodzeństwa. Wysokość tych spłat byłaby wtedy zależna od wysokości udowodnionych nakładów poczynionych przez Pana na nieruchomość.

Zespół
e-prawnik.pl