Podstawy zarządzenia wykonania zawieszonej kary - opinia prawna

20.10.2006

Stan faktyczny

Mam wyrok - 2 lata w zawieszeniu na 4 lata za przywłaszczenie 23 000 zł z firmy, z którą współpracowałem i świadczyłem dla niej swoje usługi transportowe. Nie mam obecnie pracy i nie stać mnie na spłatę tego zobowiązania. W tym roku, w sierpniu mijają 2 lata od otrzymania przeze mnie wyroku. Czy w związku z tym, że nie spłaciłem tego zobowiązania mogę iść do więzienia i czy będę poszukiwany listem gończym?

Opinia prawna

Niniejsza opinia prawna została sporządzona na podstawie następujących aktów prawnych:

Ustawy z dnia z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz. U. 1997 r., Nr 88, poz. 553
ze zmianami),
Ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego (Dz. U. 1997 r., Nr 89 poz. 555 ze zmianami),
Ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny wykonawczy (Dz. U. 1997 r., Nr 90,
poz. 557 ze zmianami).

Z opisanego stanu faktycznego wynika, iż Sąd orzekając wobec Pana karę zastosował także środki przewidziane przez przepisy w takich sytuacjach, tzw. środki związane z poddaniem sprawcy próbie. Oczywiście czasem tej próby jest w Pana przypadku ów czas zawieszenia wykonania kary, na jaki kara 2 lat pozbawienia wolności została Panu zawieszona. Z opisu wynika zatem, iż Sąd skorzystał w Pana przypadku
z takiego możliwości, w której zawieszając wykonanie orzeczonej kary, poddał Pana dalej idącej próbie i nałożył na Pana obowiązek zapłaty na rzecz pokrzywdzonego (tu pokrzywdzonej firmy), konkretnego świadczenia pieniężnego.

Wobec Pana wątpliwości, w pierwszej kolejności wyjaśnimy instytucję listu gończego. List gończy jest to instytucja prawa karnego procesowego, czyli regulowany jest przepisami kodeksu postępowania karnego. Zgodnie z artykułem 279 kodeksu postępowania karnego, „Jeżeli oskarżony, w stosunku, do którego wydano postanowienie o tymczasowym aresztowaniu, ukrywa się, sąd lub prokurator może wydać postanowienie o poszukiwaniu go listem gończym”. Podkreślić należy, iż wobec treści zacytowanego przepisu nie powinno być wątpliwości, iż osoba skazana (a taki posiada Pan status w świetle prawa) nie jest podmiotem, wobec którego stosuje się taki środek jak list gończy.

List gończy, bowiem stosowany jest na zupełnie innym etapie postępowania karnego, jak to wynika wyraźnie z przytoczonego przepisu, już po postawieniu aktu oskarżenia, ale jeszcze przed wydaniem wyroku. Podsumowując powyższe - nie będzie wobec Pana stosowany list gończy, gdyż nie takie jest jego przeznaczenie, a zaistniała sytuacja nie podpada pod dyspozycję zacytowanego przepisu. Zupełnie inaczej, bowiem przebiega „ściąganie” należności w postępowaniu karnym, orzeczonych przez sąd karny.

W Pana przypadku natomiast należy odwołać się do przepisów kodeksu karnego wykonawczego i tam poszukiwać reguł, którymi Pan powinien kierować się po orzeczeniu wobec Pana wyroku. I tak, zgodnie z artykułem 196 kodeksu karnego wykonawczego „W razie orzeczenia obowiązku naprawienia szkody lub zadośćuczynienia na rzecz osoby, która nie brała udziału w sprawie, nawiązki lub świadczenia pieniężnego, sąd, z urzędu i bez pobierania jakichkolwiek opłat, przesyła tytuł egzekucyjny pokrzywdzonemu lub innej osobie uprawnionej”.

Wobec powyższego przepisu należy stwierdzić, iż firma na rzecz, której jest Pan zobligowany zapłacić kwotę zasądzonego przez sąd karny świadczenia pieniężnego jest już w posiadaniu wyroku stanowiącego tytuł egzekucyjny dla niej jako pokrzywdzonego. Jednak taki tytuł egzekucyjny nie jest jeszcze podstawą do wszczęcia wobec Pana postępowania egzekucyjnego (ponieważ takie właśnie postępowanie może wszcząć na podstawie wydanego wyroku wspomniana przez Pana firma, posiadająca status pokrzywdzonego). Pokrzywdzony musi dopiero wystąpić do sądu o nadanie prawomocnemu wyrokowi klauzuli wykonalności i dopiero po otrzymaniu tytułu wykonawczego (czyli posiadanego już wyroku stanowiącego tytuł egzekucyjny opatrzonego klauzulą wykonalności) może przystąpić do egzekwowania orzeczonego świadczenia pieniężnego. Oczywiście takie postępowanie egzekucyjne wszczyna się tylko wtedy, gdy skazany nie wykonał dobrowolnie nałożonego na niego obowiązku. W taki sposób przebiegać powinno przymuszające Pana do zapłaty postępowanie egzekucyjne dotyczące kwoty świadczenia pieniężnego.

Kolejnym zagadnieniem do rozstrzygnięcia jest natomiast wpływ nie wywiązania się z obowiązku zapłaty orzeczonego świadczenia pieniężnego na ewentualne „odwieszenie” orzeczonej kary.

Od razu należy podkreślić istotną cechę rozwiązań przyjętych w prawie karnym - nie ma tu bowiem miejsca na jakąkolwiek dowolność stosowania kary, jej zawieszania lub „odwieszania”. Sąd może podejmować konkretne działania tylko
w przypadku zaistnienia okoliczności, o których stanowią przepisy. Ma to dodatkowo taki walor, iż Pan także może być pewien co do sytuacji, które narażają Pana ewentualnie na np. „odwieszenie” wykonania kary teraz warunkowo zawieszonej.

W Pana przypadku odpowiedź na pytanie, czy orzeczona wobec Pana kara może zostać „odwieszona” wynika bezpośrednio z treści konkretnego przepisu, mianowicie z artykułu 75 kodeksu karnego. Stanowi on w § 1, iż: „Sąd zarządza wykonanie kary, jeżeli skazany w okresie próby popełnił podobne przestępstwo umyślne, za które orzeczono prawomocnie karę pozbawienia wolności”. Jasno z treści zacytowanego przepisu wynika, iż musiałyby zaistnieć określone przesłanki równocześnie, tzn. musiałby Pan dopuścić się w okresie próby, czyli w okresie tych 4 lat podobnego przestępstwa umyślnego do tego, za które został Pan już skazany i za to podobne przestępstwo musiałby Pan zostać skazany na karę pozbawienia wolności. Co bardzo ważne, pojęcie przestępstwa podobnego także zostało zdefiniowane przez przepisy kodeksu karnego, czyli i w tym wypadku została wyeliminowana dowolność. Zgodnie, bowiem z artykułem 115 § 3 kodeksu karnego: „Przestępstwami podobnymi są przestępstwa należące do tego samego rodzaju; przestępstwa z zastosowaniem przemocy lub groźby jej użycia albo przestępstwa popełnione w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uważa się za przestępstwa podobne”. Ważnym dla ewentualnego „odwieszenia” jest także i to, iż zgodnie z § 4 artykułu 75 kodeksu karnego wyrok skazujący za to drugie przestępstwo musiałby uprawomocnić się w okresie próby albo w okresie 6 miesięcy od dnia jej zakończenia. Warto także podkreślić, iż ów drugi wyrok może być także skazaniem na karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania. Jeżeli zaistnieją takie okoliczności jak wskazane powyżej, Sąd obowiązkowo postanawia o wykonaniu kary, wobec której uprzednio zarządził warunkowego zawieszenie wykonania.

Są jeszcze i inne okoliczności, w których sąd może, ale nie musi „odwiesić” wykonanie kary.

Zgodnie z § 2 artykułu 75 kodeksu karnego „Sąd może zarządzić wykonanie kary, jeżeli skazany w okresie próby rażąco narusza porządek prawny, w szczególności, gdy popełnił inne przestępstwo niż określone w § 1 albo jeżeli uchyla się od uiszczenia grzywny, od dozoru, wykonania nałożonych obowiązków lub orzeczonych środków karnych”, a § 3 tego artykułu stanowi „Sąd może zarządzić wykonanie kary, jeżeli skazany po wydaniu wyroku, lecz przed jego uprawomocnieniem się, rażąco narusza porządek prawny, a w szczególności gdy w tym czasie popełnił przestępstwo”.

Takie fakultatywne zarządzenie wykonania kary uzależnione jest od wystąpienia przynajmniej jednej z powyżej wskazanych okoliczności - gdyby Pan w okresie próby rażąco naruszał porządek prawny, w szczególności gdyby w tym czasie popełnił Pan inne niż określone w omawianym powyżej § 1 artykułu 75 przestępstwo (czyli nie należące do kategorii podobnych).

Należy także liczyć się w tym wypadku z takim rozumieniem powyższego unormowania, iż skoro rażące naruszenie porządku prawnego niebędące przestępstwem stanowić może podstawę zarządzenia wykonania kary, to tym bardziej stanowić ją może przestępstwo, za które nie wydano prawomocnego wyroku.

Jedną z kolejnych przesłanek jest także sytuacja, w której sprawca (w tym wypadku Pan) uchyla się od wykonania nałożonego obowiązku lub orzeczonego środka karnego. Jednak Pan właściwie może być o tyle spokojny, iż dla orzeczenia wykonania zawieszonej kary nie jest wystarczające stwierdzenie faktu niewykonania obowiązku lub środka karnego nałożonego (lub orzeczonego) przez sąd. Przyjmuje się, iż niewykonanie obowiązku musi zachodzić w sytuacji, gdy sprawca miał obiektywną możliwość wykonania obowiązków lub orzeczonych środków karnych.

Proszę przy tym pamiętać, iż sąd także poszukuje dla swego stanowiska w konkretnej sprawie argumentów z doktryny, a przede wszystkim z orzecznictwa Sądu Najwyższego. To właśnie to ostatnie bardzo często ma rozstrzygające znaczenie dla podejmowanych przez Sąd decyzji. W Pana przypadku orzecznictwo w sprawach dotyczących zarządzania wykonania zawieszone dotąd kary sprzyja Panu. Zgodnie z tezą Postanowienia Sądu Najwyższego - Izby Karnej z dnia 20 maja 2004 r.

III KK 92/2004 (Orzecznictwo Sądu Najwyższego w Sprawach Karnych 2004 poz. 920) „Art. 75 § 2 kk nakłada na sąd obowiązek każdorazowego ustalania, czy niewywiązanie się z nałożonych obowiązków miało charakter „uchylania się”, a więc zostało zawinione przez osobę skazaną, czy też było następstwem okoliczności od niej niezależnych. Obowiązek ustalenia tego faktu nieodzownie wiąże się z powinnością wysłuchania takiej osoby, o czym stanowi art. 178 § 2 kkw”. Innymi słowy może być Pan w zasadzie pewien, iż bez wysłuchania Pana i określenia, w jakiej sytuacji znajduje się Pan Sąd nie będzie podejmował żadnych decyzji w przedmiocie ewentualnego zarządzenia wykonania kary. Oczywiście musi się Pan liczyć z tym, iż ocena Pana sytuacji możliwa jest tylko
na podstawie dość dokładnych informacji związanych z Pana sytuacją życiową. Niemożliwość wykonania orzeczonego środki musi mieć charakter obiektywny, sąd nie może stwierdzić w Pana dotychczasowym działaniu żadnej celowości pozbycia
się majątku, pozbycia się zatrudnienia, itp.

Proszę pamiętać także o treści artykułu 178 § 2 kodeksu karnego wykonawczego, zgodnie z którym: „Przed wydaniem postanowienia w przedmiocie zarządzenia wykonania zawieszonej kary, sąd powinien wysłuchać skazanego lub jego obrońcę, chyba
że zachodzą okoliczności zarządzenia wykonania kary określone w art. 75 § 1 Kodeksu karnego”.

Podsumowując powyższe, fakt niezapłacenia przez Pana orzeczonego świadczenia pieniężnego na rzecz firmy posiadającej status pokrzywdzonego mógłby być powodem, dla którego sąd zarządzi jednak wykonanie kary, której wykonanie do tej pory pozostawało zawieszone. Jednak obowiązkowe „odwieszenie” wykonania kary może mieć miejsce tylko w ściśle określonych okolicznościach, a inne okoliczności dają tylko taką możliwość. W zasadzie to Pan sam może ocenić, czy powody, dla których dotąd Pan nie spłacił zasądzonych kwot ma charakter obiektywny, czy rzeczywiście w żaden sposób w tym zakresie Pan nie zawinił. Jeżeli bezrobocie trwa od dłuższego czasu, niepodejmowanie nowej pracy nie jest spowodowane Pana bierną postawą, itp. nie sposób przypisać Panu winy w tym stanie rzeczy, a co za tym idzie nie sposób przesądzać o wykonaniu zawieszonej kary. Inną kwestią jest jeszcze to, iż firma posiada na pewno tytuł egzekucyjny i cała pewnością nic nie stałoby na przeszkodzie, aby nadać mu klauzulę wykonalności i wszcząć przeciwko Panu egzekucję orzeczonej kwoty.

Komentarze