Stan faktyczny
Moja żona zostaÅ‚a ubezwÅ‚asnowolniona caÅ‚kowicie, ale sÄ…d nie wyznaczyÅ‚ opiekuna. Co powinienem zrobić dalej? Å»ona byÅ‚a wÅ‚aÅ›cicielkÄ… firmy zatrudniajÄ…cej pracowników. Czy w sytuacji caÅ‚kowitego ubezwÅ‚asnowolnienia umowy o pracÄ™ zostajÄ… automatycznie rozwiÄ…zane? Czy dziaÅ‚alność firmy ulega automatycznej likwidacji? Czy należy podjąć jakieÅ› czynnoÅ›ci prawne, aby rozwiÄ…zać te sprawy? Czy sprawy sÄ…dowe, w których żona byÅ‚a stronÄ… mogÄ… toczyć siÄ™ dalej? Co z egzekucjÄ… należnoÅ›ci żony (dÅ‚użnicy sÄ… winni żonie duże kwoty)?
Opinia prawna
Zgodnie z art. 13 Kodeksu cywilnego osoba, która ukoÅ„czyÅ‚a lat trzynaÅ›cie, może być ubezwÅ‚asnowolniona caÅ‚kowicie, jeżeli wskutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysÅ‚owego albo innego rodzaju zaburzeÅ„ psychicznych, w szczególnoÅ›ci pijaÅ„stwa lub narkomanii, nie jest w stanie kierować swym postÄ™powaniem. Dla ubezwÅ‚asnowolnionego caÅ‚kowicie ustanawia siÄ™ opiekÄ™, chyba że pozostaje on jeszcze pod wÅ‚adzÄ… rodzicielskÄ…. Z przedstawionego stanu faktycznego wynika, że osoba zostaÅ‚a ubezwÅ‚asnowolniona caÅ‚kowicie. Zgodnie z art. 558 Kodeksu postÄ™powania cywilnego sÄ…d, który orzekÅ‚ ubezwÅ‚asnowolnienie, zarzÄ…dza z urzÄ™du przesÅ‚anie sÄ…dowi opiekuÅ„czemu odpisu prawomocnego postanowienia, którym orzekÅ‚ ubezwÅ‚asnowolnienie. Art. 145 par. 2 kodeksu rodzinnego i opiekuÅ„czego z kolei stanowi, że sÄ…d ustanawia opiekÄ™, skoro tylko poweźmie wiadomość, że zachodzi prawny po temu powód. Tak też bÄ™dzie w Pana przypadku. SÄ…d wiÄ™c postÄ…piÅ‚ prawidÅ‚owo nie wyznaczajÄ…c opiekuna dla PaÅ„skiej ubezwÅ‚asnowolnionej żony. WÅ‚aÅ›ciwym bowiem do ustanowienia opiekuna jest sÄ…d rejonowy opiekuÅ„czy, natomiast o ubezwÅ‚asnowolnieniu orzeka sÄ…d okrÄ™gowy.
JeÅ›li chodzi zaÅ› o umowy o pracÄ™, to nie ulegajÄ… one automatycznemu rozwiÄ…zaniu. CzynnoÅ›ci prawne dokonane bowiem przez osobÄ™ ubezwÅ‚asnowolnionÄ… przed jej ubezwÅ‚asnowolnieniem pozostajÄ… ważne. Kodeks Pracy również nie przewiduje automatycznego rozwiÄ…zania lub wygaÅ›niÄ™cia stosunku pracy z chwilÄ… ubezwÅ‚asnowolnienia caÅ‚kowitego pracodawcy. NależaÅ‚oby zatem przyjąć, że opiekun osoby ubezwÅ‚asnowolnionej caÅ‚kowicie, może także a nawet powinien dbać o interesy takiej osoby zwiÄ…zane z prowadzeniem przez niÄ… dziaÅ‚alnoÅ›ci gospodarczej.
Zgodnie jednak z Art. 156 w zwiÄ…zku z art. 175 Kodeksu rodzinnego i opiekuÅ„czego opiekun powinien uzyskiwać zezwolenie sÄ…du opiekuÅ„czego we wszelkich ważniejszych sprawach, które dotyczÄ… osoby lub majÄ…tku osoby ubezwÅ‚asnowolnionej caÅ‚kowicie. Zatem po uzyskaniu zezwolenia sÄ…du opiekun mógÅ‚by ewentualnie rozwiÄ…zać umowy o pracÄ™ z pracownikami na zasadach okreÅ›lonych w Kodeksie Pracy. Co siÄ™ tyczy ewentualnej likwidacji dziaÅ‚alnoÅ›ci gospodarczej, nie ma przepisu, na mocy którego z chwilÄ… ubezwÅ‚asnowolnienia dziaÅ‚alność gospodarcza prowadzona przez osobÄ™ ubezwÅ‚asnowolnionÄ… ulegaÅ‚aby likwidacji. Przy rozstrzyganiu kwestii dalszego prowadzenia dziaÅ‚alnoÅ›ci gospodarczej brany bÄ™dzie pod uwagÄ™ interes ubezwÅ‚asnowolnionego, celowość dalszego funkcjonowania przedsiÄ™biorstwa ubezwÅ‚asnowolnionego a ostatecznie zapewne wypowie siÄ™ w tej materii sÄ…d.
W kwestii sporów sÄ…dowych należy stwierdzić, że zdolność sÄ…dowÄ… ma także osoba caÅ‚kowicie ubezwÅ‚asnowolniona (tak np. niepublikowane postanowienie SÄ…du Najwyższego z 20 lipca 1970 roku, II CZ/120/72). Od zdolnoÅ›ci sÄ…dowej należy odróżnić jednak zdolność procesowÄ…, którÄ… majÄ… tylko osoby fizyczne posiadajÄ…ce peÅ‚nÄ… zdolność do czynnoÅ›ci prawnych, osoby prawne oraz organizacje (art. 65 KPC). W momencie ubezwÅ‚asnowolnienia osoba fizyczna traci zdolność procesowÄ…. Zgodnie zaÅ› z art. 66 KPC osoba fizyczna nie majÄ…ca zdolnoÅ›ci procesowej może podejmować czynnoÅ›ci procesowe tylko przez swego przedstawiciela ustawowego. ZasadÄ… jest, że SÄ…d zawiesza postÄ™powanie z urzÄ™du w razie utraty przez choćby jednÄ… ze stron zdolnoÅ›ci procesowej (art. 174 § 1 pkt 1kpc) – należy zatem tylko sÄ…d, w którym toczy siÄ™ sprawa poinformować o tych okolicznoÅ›ciach.
Po ustanowieniu opiekuna można podjąć postÄ™powanie. Tak wiÄ™c osoba ubezwÅ‚asnowolniona caÅ‚kowicie bÄ™dzie mogÅ‚a podejmować wszelkie czynnoÅ›ci procesowe przez swojego opiekuna, który może jednak ustanowić peÅ‚nomocnika w postaci adwokata lub radcy prawnego. W zaistniaÅ‚ej sytuacji, kiedy nie ma jeszcze przedstawiciela ustawowego (ustanowionego opiekuna) zgodnie z art. 69 KPC dla strony nie majÄ…cej zdolnoÅ›ci procesowej, która nie ma przedstawiciela ustawowego, sÄ…d na wniosek strony przeciwnej ustanowi kuratora, jeżeli strona ta podejmuje przeciwko drugiej stronie czynność procesowÄ… nie cierpiÄ…cÄ… zwÅ‚oki. Ponadto jeżeli braki w zakresie zdolnoÅ›ci sÄ…dowej lub procesowej dajÄ… siÄ™ uzupeÅ‚nić, sÄ…d wyznaczy w tym celu odpowiedni termin. W wypadkach, w których ustanowienie przedstawiciela ustawowego powinno nastÄ…pić z urzÄ™du, sÄ…d zwraca siÄ™ o to do wÅ‚aÅ›ciwego sÄ…du opiekuÅ„czego. SÄ…d może także dopuÅ›cić tymczasowo do czynnoÅ›ci stronÄ™ nie majÄ…cÄ… zdolnoÅ›ci sÄ…dowej lub procesowej albo osobÄ™ nie majÄ…cÄ… należytego ustawowego umocowania, z zastrzeżeniem, że przed upÅ‚ywem wyznaczonego terminu braki bÄ™dÄ… uzupeÅ‚nione, a czynnoÅ›ci zatwierdzone przez powoÅ‚anÄ… do tego osobÄ™.
Egzekucja należnoÅ›ci na rzecz osoby ubezwÅ‚asnowolnionej caÅ‚kowicie nadal powinna przebiegać w normalny sposób, z tym że zamiast osoby takiej powinien wystÄ™pować jej opiekun. Do egzekwowania należnoÅ›ci na drodze sÄ…dowej bÄ™dÄ… miaÅ‚y zastosowanie uwagi wymienione w punkcie poprzedzajÄ…cym. Ponieważ jest to również postÄ™powanie sÄ…dowe, do którego na mocy art. 13 § 2 kpc majÄ… zastosowanie również przepisy o postÄ™powaniu egzekucyjnym.