Opinia prawna

Zgodnie z art. 13 Kodeksu cywilnego osoba, która ukończyła lat trzynaście, może być ubezwłasnowolniona całkowicie, jeżeli wskutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, nie jest w stanie kierować swym postępowaniem. Dla ubezwłasnowolnionego całkowicie ustanawia się opiekę, chyba że pozostaje on jeszcze pod władzą rodzicielską. Z przedstawionego stanu faktycznego wynika, że osoba została ubezwłasnowolniona całkowicie. Zgodnie z art. 558 Kodeksu postępowania cywilnego sąd, który orzekł ubezwłasnowolnienie, zarządza z urzędu przesłanie sądowi opiekuńczemu odpisu prawomocnego postanowienia, którym orzekł ubezwłasnowolnienie. Art. 145 par. 2 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego z kolei stanowi, że sąd ustanawia opiekę, skoro tylko poweźmie wiadomość, że zachodzi prawny po temu powód. Tak też będzie w Pana przypadku. Sąd więc postąpił prawidłowo nie wyznaczając opiekuna dla Pańskiej ubezwłasnowolnionej żony. Właściwym bowiem do ustanowienia opiekuna jest sąd rejonowy opiekuńczy, natomiast o ubezwłasnowolnieniu orzeka sąd okręgowy.

Jeśli chodzi zaś o umowy o pracę, to nie ulegają one automatycznemu rozwiązaniu. Czynności prawne dokonane bowiem przez osobę ubezwłasnowolnioną przed jej ubezwłasnowolnieniem pozostają ważne. Kodeks Pracy również nie przewiduje automatycznego rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy z chwilą ubezwłasnowolnienia całkowitego pracodawcy. Należałoby zatem przyjąć, że opiekun osoby ubezwłasnowolnionej całkowicie, może także a nawet powinien dbać o interesy takiej osoby związane z prowadzeniem przez nią działalności gospodarczej.

Zgodnie jednak z Art. 156 w związku z art. 175 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego opiekun powinien uzyskiwać zezwolenie sądu opiekuńczego we wszelkich ważniejszych sprawach, które dotyczą osoby lub majątku osoby ubezwłasnowolnionej całkowicie. Zatem po uzyskaniu zezwolenia sądu opiekun mógłby ewentualnie rozwiązać umowy o pracę z pracownikami na zasadach określonych w Kodeksie Pracy. Co się tyczy ewentualnej likwidacji działalności gospodarczej, nie ma przepisu, na mocy którego z chwilą ubezwłasnowolnienia działalność gospodarcza prowadzona przez osobę ubezwłasnowolnioną ulegałaby likwidacji. Przy rozstrzyganiu kwestii dalszego prowadzenia działalności gospodarczej brany będzie pod uwagę interes ubezwłasnowolnionego, celowość dalszego funkcjonowania przedsiębiorstwa ubezwłasnowolnionego a ostatecznie zapewne wypowie się w tej materii sąd.

W kwestii sporów sądowych należy stwierdzić, że zdolność sądową ma także osoba całkowicie ubezwłasnowolniona (tak np. niepublikowane postanowienie Sądu Najwyższego z 20 lipca 1970 roku, II CZ/120/72). Od zdolności sądowej należy odróżnić jednak zdolność procesową, którą mają tylko osoby fizyczne posiadające pełną zdolność do czynności prawnych, osoby prawne oraz organizacje (art. 65 KPC). W momencie ubezwłasnowolnienia osoba fizyczna traci zdolność procesową. Zgodnie zaś z art. 66 KPC osoba fizyczna nie mająca zdolności procesowej może podejmować czynności procesowe tylko przez swego przedstawiciela ustawowego. Zasadą jest, że Sąd zawiesza postępowanie z urzędu w razie utraty przez choćby jedną ze stron zdolności procesowej (art. 174 § 1 pkt 1kpc) - należy zatem tylko sąd, w którym toczy się sprawa poinformować o tych okolicznościach.

Po ustanowieniu opiekuna można podjąć postępowanie. Tak więc osoba ubezwłasnowolniona całkowicie będzie mogła podejmować wszelkie czynności procesowe przez swojego opiekuna, który może jednak ustanowić pełnomocnika w postaci adwokata lub radcy prawnego. W zaistniałej sytuacji, kiedy nie ma jeszcze przedstawiciela ustawowego (ustanowionego opiekuna) zgodnie z art. 69 KPC dla strony nie mającej zdolności procesowej, która nie ma przedstawiciela ustawowego, sąd na wniosek strony przeciwnej ustanowi kuratora, jeżeli strona ta podejmuje przeciwko drugiej stronie czynność procesową nie cierpiącą zwłoki. Ponadto jeżeli braki w zakresie zdolności sądowej lub procesowej dają się uzupełnić, sąd wyznaczy w tym celu odpowiedni termin. W wypadkach, w których ustanowienie przedstawiciela ustawowego powinno nastąpić z urzędu, sąd zwraca się o to do właściwego sądu opiekuńczego. Sąd może także dopuścić tymczasowo do czynności stronę nie mającą zdolności sądowej lub procesowej albo osobę nie mającą należytego ustawowego umocowania, z zastrzeżeniem, że przed upływem wyznaczonego terminu braki będą uzupełnione, a czynności zatwierdzone przez powołaną do tego osobę.

Egzekucja należności na rzecz osoby ubezwłasnowolnionej całkowicie nadal powinna przebiegać w normalny sposób, z tym że zamiast osoby takiej powinien występować jej opiekun. Do egzekwowania należności na drodze sądowej będą miały zastosowanie uwagi wymienione w punkcie poprzedzającym. Ponieważ jest to również postępowanie sądowe, do którego na mocy art. 13 § 2 kpc mają zastosowanie również przepisy o postępowaniu egzekucyjnym.