Władza rodzicielska nad dzieckiem ubezwłasnowolnionym całkowicie

Kiedy dziecko może zostać ubezwłasnowolnione całkowicie? 

Dziecko może zostać ubezwłasnowolnione całkowicie, jeżeli ukończyło 13 rok życia i wskutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, nie jest w stanie kierować swym postępowaniem. Dla ubezwłasnowolnionego całkowicie ustanawia się w zasadzie opiekę (artykuł 13 Kodeksu cywilnego). Jednak opieka nad całkowicie ubezwłasnowolnionym, mimo prawomocności postanowienia o ubezwłasnowolnieniu, nie jest ustanawiana, jeżeli małoletni ubezwłasnowolniony podlega władzy rodzicielskiej chociażby jednego z rodziców. Rodzice, którzy wykonują władzę rodzicielską nad dzieckiem całkowicie ubezwłasnowolnionym, podlegają zaś takim ograniczeniom, jakim podlega opiekun (artykuł 108 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego).

Ubezwłasnowolnić całkowicie można zatem osobę, która nie jest w stanie samodzielnie egzystować, a podejmowane przez nią decyzje mogą narazić na niebezpieczeństwo ją samą, bądź osoby dla niej najbliższe. Przyczyną ubezwłasnowolnienia może być także systematyczne i intensywne leczenie, któremu osoba chora nie chce się poddać dobrowolnie, na przykład przy uzależnieniu od alkoholu lub narkotyków. Istotne jest również, aby uzależnienie od alkoholu, narkotyków czy choroba psychiczna były na tyle silne, aby uniemożliwiały choremu kierowanie swoim postępowaniem. Najważniejszym skutkiem ubezwłasnowolnienia jest całkowita utrata przez ubezwłasnowolnionego zdolności do czynności prawnych. Wszelkie czynności w imieniu ubezwłasnowolnionego podejmuje opiekun, bądź rodzice, jeżeli osoba pozostaje pod ich władzą rodzicielską.

Sytuacja prawna osoby małoletniej, która nie posiada zdolności do czynności prawnych jest taka sama jak osoby ubezwłasnowolnionej całkowicie. Żadna z nich nie może samodzielnie dokonywać ważnych czynności prawnych i działają za nie przedstawiciele ustawowi, czyli odpowiednio rodzice oraz opiekun prawny. 

Jaki wpływ na sprawowanie przez rodziców władzy rodzicielskiej ma ubezwłasnowolnienie dziecka?

Rodzice, którym przysługuje władza rodzicielska nad dzieckiem ubezwłasnowolnionym całkowicie, podlegają dodatkowym ograniczeniom w sprawowaniu tej pieczy z uwagi na fakt, iż pełnią oni jednocześnie funkcję opiekuna osoby ubezwłasnowolnionej. Uprawnienia wynikające z władzy rodzicielskiej doznają zatem ograniczeń na rzecz opieki, jaką przewidują przepisy w przypadku ubezwłasnowolnienia całkowitego.

Ograniczenia powstają z mocy samego prawa od chwili uprawomocnienia się postanowienia o całkowitym ubezwłasnowolnieniu i są to:

• nadzór sądu opiekuńczego zarówno przy sprawowaniu pieczy nad osobą, jak i majątkiem dziecka,
• obowiązek uzyskania zgody sądu opiekuńczego w ważniejszych sprawach dotyczących osoby oraz majątku dziecka,
• obowiązek sporządzenia inwentarza majątku dziecka i przedstawienia go sądowi opiekuńczemu,
• obowiązek złożenia rachunku końcowego z zarządu majątkiem,
• obowiązek złożenia do banku pieniędzy dziecka, których ilość przekracza jego uzasadnione potrzeby,
• obowiązek składania sądowi opiekuńczemu sprawozdań dotyczących dziecka oraz rachunków z zarządu jego majątkiem, w terminach określonych przez sąd – nie rzadziej niż raz w roku,
• obowiązek wysłuchania dziecka przed powzięciem ważniejszych decyzji, jeżeli pozwala na to jego rozwój umysłowy i stan zdrowia,
• zakaz reprezentowania dziecka przy czynnościach prawnych między osobami pozostającymi pod opieką rodziców, a także przy czynnościach prawnych między jedną z tych osób a rodzicem, zstępnymi, wstępnym lub rodzeństwem, chyba że czynność prawna polega na bezpłatnym przysporzeniu na rzecz całkowicie ubezwłasnowolnionego.

Do opieki nad ubezwłasnowolnionym całkowicie stosuje się odpowiednio przepisy o opiece nad małoletnim. Jeżeli wzgląd na dobro pozostającego pod opieką nie stoi temu na przeszkodzie, opiekunem ubezwłasnowolnionego całkowicie powinien być ustanowiony przede wszystkim jego małżonek, a w braku tegoż - jego ojciec lub matka. Opieka nad ubezwłasnowolnionym całkowicie ustaje z mocy prawa w razie uchylenia ubezwłasnowolnienia bądź zmiany ubezwłasnowolnienia całkowitego na częściowe.

Kiedy ubezwłasnowolnienie zostanie uchylone?

Ubezwłasnowolnienie całkowite może być uchylone lub zmienione na częściowe w razie poprawy stanu psychicznego ubezwłasnowolnionego, natomiast  ubezwłasnowolnienie częściowe – uchylone, gdy ustaną jego przyczyny.

Podstawa prawna:

• ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U. 1964 r., Nr 9, poz. 59, ze zmianami).

A.J.
Zespół e-prawnik.pl