Wynagrodzenie za godziny nadliczbowe - opinia prawna
Stan faktyczny
Czy pracodawca może zmusić pracownika do pozostawania w pracy ponad normę dzienną czasu pracy? Jak długo i jak wyegzekwować dopłatę za te godziny nadliczbowe, bo po drugiej godzinie nadliczbowej pracodawca mój już mi nie płaci 100% wynagrodzenia, a tylko 50 %? jak się mają do siebie dodatek za pracę i dodatek za pracę za nadliczbowe?
Opinia prawna
Praca wykonywana ponad normy czasu pracy stanowi pracę w godzinach nadliczbowych i dopuszczalna jest tylko w razie:
1) konieczności prowadzenia akcji ratowniczej dla ochrony życia lub zdrowia ludzkiego albo dla ochrony mienia lub usunięcia awarii,
2) szczególnych potrzeb pracodawcy.
Liczba godzin nadliczbowych przepracowanych w związku z okolicznościami związanymi ze szczególnymi potrzebami pracodawcy nie może przekroczyć dla poszczególnego pracownika 150 godzin w roku kalendarzowym.
Od 29 XI 2002 r. wprowadzono do kodeksu zmiany dzięki którym istnieje możliwość uregulowania w układzie zbiorowym pracy lub w regulaminie pracy albo w umowie o pracę, jeżeli pracodawca nie jest objęty układem zbiorowym pracy lub nie jest obowiązany do ustalenia regulaminu pracy ustalenia innej liczby godzin nadliczbowych w roku kalendarzowym niż określona 150.
Praca w godzinach nadliczbowych nie jest dopuszczalna z uwagi na szczególne potrzeby pracodawcy jeżeli dotyczy pracowników zatrudnionych na stanowiskach pracy, na których występują przekroczenia najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia.
Bezwzględnie zakazana jest prac w godzinach nadliczbowych kobietom w okresie ciąży i pracownikom młodocianym, tym grupom osób nie można polecić pracy w godzinach nadliczbowych z żadnych względów.
Nie jest konieczne aby pracodawca zmuszał pracownika do pracy w godzinach nadliczbowych ponieważ praca taka, powodowana np. szczególnymi potrzebami pracodawcy, jest jego obowiązkiem. Dodatkowo, przepisy kodeksu pracy nie ograniczają pracy w godzinach nadliczbowych do zwykłego zakresu czynności tyle, że wykonywanych poza normalnym czasem pracy. Zlecenie pracy w godzinach nadliczbowych wiąże pracownika również wówczas, gdy zlecono mu pracę innego rodzaju niż wynikałoby to z zawartej z nim umowy (na podstawie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 1 sierpnia 1990 r.; I PRN 7/90)
Wynagrodzenia za godziny nadliczbowe
Od stycznia 2003 r. zmieniły się zasady wynagradzania za godziny nadliczbowe, stąd inne rozliczenia względem Pani, jakich dokonuje pracodawca są prawidłowe. Za pracę w godzinach nadliczbowych, oprócz normalnego wynagrodzenia, nadal przysługuje dodatek ale już nie jest zależny od ilości godzin nadliczbowych, zmieniając się z 50 % wynagrodzenia w 100% za pracę po dwóch przepracowanych godzinach nadliczbowych.
Obecnie wysokość dodatku zależy od tego, czy praca wykonywana jest w dni powszednie, kiedy to wysokość dodatku wynosi 50 % wynagrodzenia, czy w niedzielę i święta, kiedy ta wartość wzrasta do 100%
Uściślając, przepis art. 134 kodeksu pracy stanowi, że za pracę w godzinach nadliczbowych, oprócz normalnego wynagrodzenia, przysługuje dodatek w wysokości:
1) 50% wynagrodzenia - za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających w dni powszednie oraz w niedziele i święta będące dla pracownika dniami pracy zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy a
2) 100% wynagrodzenia - za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających w nocy, w godzinach nadliczbowych w niedziele i święta nie będące dla pracownika dniami pracy zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy, a także w godzinach nadliczbowych przypadających w dniu wolnym od pracy udzielonym w zamian za pracę w niedzielę lub w święto będące dla pracownika dniami pracy zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy.
Trzeba pamiętać, że dodatek za godziny nadliczbowe przysługuje także za każdą godzinę pracy przekraczającą przeciętną tygodniową normę czasu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym. Z tym, że nie przysługuje on, jeżeli przekroczenie przeciętnej tygodniowej normy czasu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym nastąpiło w wyniku pracy w godzinach nadliczbowych, za które pracownikowi przysługuje prawo do dodatku za przekroczenia dziennej normy czasu pracy.
Dodatek za pracę w nocy i za pracę w godzinach nadliczbowych
Dodatek za pracę w nocy i za prace w godzinach nadliczbowych są od siebie niezależne. Praca w porze nocnej, która obejmuje 8 godzin pomiędzy godzinami 21°° i 7°°, powoduje zwiększenie wynagrodzenia przysługującego pracownikowi chociaż odbywa się ona w ramach normalnie obowiązującego pracownika czasu pracy. Pracownikowi wykonującemu pracę w porze nocnej przysługuje dodatkowe wynagrodzenie za każdą godzinę pracy w porze nocnej w wysokości 20% stawki godzinowej wynikającej z najniższego wynagrodzenia, określonego na podstawie rozporządzenia Minister Pracy i Polityki Socjalnej określającego najniższe wynagrodzenie za pracę.
Z kolei wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych przysługuje tylko wówczas, gdy obowiązująca pracownika norma czasu pracy została przekroczona, czy to wymiarze dobowym czy tygodniowym. Pracodawca natomiast jest obowiązany prowadzić ewidencję czasu pracy, z uwzględnieniem pracy w godzinach nadliczbowych.
Opinia została sporządzona w oparciu o:
- Ustawę z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (tekst jednolity: Dz. U. 1998 r., Nr 21, poz. 94 ze zmianami),
- Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 1 sierpnia 1990 r. (I PRN 7/90).
Michał Włodarczyk
Radca Prawny
Skomentuj artykuł - Twoje zdanie jest ważne
Czy uważasz, że artykuł zawiera wszystkie istotne informacje? Czy jest coś, co powinniśmy uzupełnić? A może masz własne doświadczenia związane z tematem artykułu?