Brak stwierdzenia nabycia spadku

Odpowiedź prawnika: Brak stwierdzenia nabycia spadku

Spadkobiercy są współwłaścicielami majątku spadkowego. Każdy z nich może więc posiadać i korzystać z rzeczy. Jednak wykonywanie tych praw przez jednego ze spadkobierców nie może uniemożliwiać posiadania i korzystania z przedmiotów spadkowych przez innych spadkobierców.

Z pytania wynika, że nie nastąpiło sądowe stwierdzenie nabycia spadku. Postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku jest postanowieniem deklaratoryjnym, co oznacza, że potwierdza ono tylko, a nie tworzy, określony stan prawny. Oznaczone osoby są więc spadkobiercami bez względu na to, czy nastąpiło sądowe stwierdzenie nabycia spadku. Jednak prawo stwarza wiele negatywnych konsekwencji braku odpowiedniego postanowienia sądu. Między innymi spadkobierca wobec osoby trzeciej, która nie rości sobie prawa do spadku, może udowodnić swoje prawa wynikające z dziedziczenia tylko przedstawiając postanowienie sądu o stwierdzeniu nabycia spadku.

Jeżeli osoba, która była wierzycielem spadkodawcy (staje się ona wierzycielem spadku), kieruje roszczenie wobec spadkobiercy, na wierzycielu spoczywa dowód wykazania, że pozwany (spadkobierca) jest następcą prawnym jego dłużnika (spadkodawcy). Wierzyciel jednak nie musi przedstawiać postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku. W razie udowodnienia przez wierzyciela, że określona osoba jest spadkobiercą, na tym ostatnim spoczywa ciężar wykazania, że oprócz niego odpowiadają jeszcze inni spadkobiercy (tak orzeczenie SN z 18 maja 1954 r., sygnatura I CR 492/54, opublikowane w NP 1955, nr 7-8, s. 189).

Jedną z bardzo poważnych konsekwencji braku postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku jest także niemożliwość dokonania odpowiedniego wpisu w księdze wieczystej nieruchomości należącej do spadku. Jeżeli spadkobierca chce zostać wpisany do księgi wieczystej jako właściciel, musi uzyskać stwierdzenie nabycia spadku.

Teoretycznie spadkobiercy mogą przeprowadzić umowny dział spadku w sposób polegający na spłacie jednego z nich. Mogą przy tym zgodnie uznać, że rzeczy znajdujące się w posiadaniu spadkobiercy, który ma otrzymać spłatę, zostaną zaliczone na jej poczet. Jeżeli konieczny okaże się sądowy dział spadku, bo spadkobiercy nie zgadzają się co do sposobu podziału, to sąd przed dokonaniem działu wyda postanowienie o stwierdzenie nabycia spadku. Jednakże umowny dział spadku, w którego skład wchodzi nieruchomość musi być sporządzany w formie aktu notarialnego. Umowny dział spadku raczej nie będzie więc możliwy, gdyż notariusz jest obowiązany czuwać nad należytym zabezpieczeniem praw i słusznych interesów stron oraz innych osób, dla których czynność ta może powodować skutki prawne. Notariusz musi między innymi wiedzieć, czy nie ma innych spadkobierców. Prawdopodobnie więc zażąda stwierdzenia nabycia spadku. Ponadto notariusz jest obowiązany przesłać do wydziału ksiąg wieczystych wniosek o dokonanie wpisu, a jego podstawą musi być stwierdzenie nabycia spadku – może więc odmówić dokonania czynności.