Czy skuteczne będzie rozporządzenie częścią spadku bez zgody współspadkobierców?

Odpowiedź prawnika: Czy skuteczne będzie rozporządzenie częścią spadku bez zgody współspadkobierców?

Kodeks cywilny nie przewiduje sankcji w postaci nieważności rozporządzenia udziałem w przedmiocie należącym do spadku bez zgody współspadkobierców. Bezskuteczność dokonanej czynności wystąpi jedynie wówczas, gdy rozporządzenie naruszałoby uprawnienia spadkobiercy przysługujące na podstawie przepisów o dziale spadku. Takie sformułowanie ustawy oznacza, że:

a) bezskuteczność może wystąpić w stosunku do jednego ze współspadkobierców lub niektórych spośród z nich;
b) wystąpienie takiego skutku uzależnione jest od tego, aby w konkretnej sytuacji dokonane rozporządzenie godziło w interesy współspadkobiercy. Jeżeli przykładowo przedmiot spadkowy, w którym udział został zbyty, sąd przyznał spadkobiercy dokonującemu zbycia, dokonana czynność będzie w pełni skuteczna (por. M. Kłos, Rozporządzenie przez spadkobiercę udziałem w przedmiocie należącym do spadku, dokonane bez zgody pozostałych spadkobierców, PS 1999, nr 11-12). Sąd wszechstronnie ocenia ewentualność naruszenia interesów spadkobiercy. W orzeczeniu z dnia z dnia 26 września 2007 r.IV CSK 139/2007, Sąd Najwyższy stwierdził, że: „W sytuacji, gdy jeden z byłych małżonków zbył po ustaniu wspólności ustawowej, bez zgody drugiego byłego małżonka, przedmiot należący do majątku wspólnego, dochodzi w istocie do zbycia udziału w przedmiocie należącym do majątku wspólnego, co jest bezskuteczne wobec współmałżonka, jeżeli narusza uprawnienia przysługujące mu w wyniku podziału majątku wspólnego. Jest oczywiste, że jeżeli współmałżonek dokonał takiego zbycia po wydaniu nieprawomocnego orzeczenia przez Sąd pierwszej instancji, w którym zbyty przedmiot przyznano drugiemu małżonkowi, doszło do naruszenia uprawnień tego małżonka, przysługujących mu w wyniku podziału majątku wspólnego. W takiej sytuacji, zgodnie z art. 1036 k.c. w zw. z art. 46 k.r.o., rozporządzenie to należy uznać za bezskuteczne w stosunku do drugiego byłego małżonka i dokonać podziału majątku wspólnego tak, jakby rozporządzenia tego nie było”.