Darowizna udziałów w spółce dla pracowników

Odpowiedź prawnika: Darowizna udziałów w spółce dla pracowników

Przed omówieniem kwestii związanych z podatkiem od spadków i darowizn należy zauważyć, iż na gruncie Kodeksu spółek handlowych umowa o zbycie udziałów powinna być zawarta w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi (art. 180 Kodeksu spółek handlowych). Zbycie udziału może być uzależnione od zgody spółki albo też w inny sposób ograniczone w jej umowie (art. 182 § 1 Kodeksu spółek handlowych). Jeżeli umowa spółki przykładowo uzależnia zbycie udziału od zgody spółki, to - w braku odmiennych postanowień umowy - zgody udziela zarząd (art. 182 § 3 Kodeksu spółek handlowych) w formie pisemnej. W praktyce jest to częsty sposób zapobiegania przez spółkę przechodzeniu udziałów na osoby trzecie. Skutecznie zawarta między stronami (kupującym i sprzedającym udziały) umowa, nie staje się automatycznie skuteczna wobec spółki i osób trzecich. Przejście udziału staje się skuteczne wobec spółki dopiero od chwili, gdy spółka otrzyma od jednego z zainteresowanych, zawiadomienia o tym wraz z dowodem dokonania czynności, czyli umową zbycia (art. 187 § 1 Kodeksu spółek handlowych). Do czasu, gdy spółka nie dowie się o dokonanej czynności (nowym nabywcy) - udziałowcem będzie dla niej ta osoba, która figuruje w prowadzonej przez zarząd spółki księdze udziałów, czyli nadal zbywca udziału. Do chwili skutecznego zawiadomienia spółki o zbyciu udziału, nabywca nie będzie mógł więc wykonywać żadnych uprawnień związanych z udziałem (np. prawa głosu czy indywidualnej kontroli działalności spółki). Wobec osób trzecich przeniesienie udziału staje się skuteczne z chwilą ujawnienia tego faktu w rejestrze. Dlatego zbycie/nabycie udziałów należy zgłosić do Krajowego Rejestru Sądowego na odpowiednim formularzu i z właściwymi załącznikami.

Zgodnie z art. 1 ust. 1 pkt 2 ustawy o podatku od spadków i darowizn (zwanej dalej „ustawą”), podatkowi od spadków i darowizn podlega nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (m.in. takim prawem są udziały w spółce kapitałowej), tytułem darowizny.

W wypadku darowizny obowiązek podatkowy ciąży solidarnie na obdarowanym i darczyńcy (art. 5 ustawy).

Organ podatkowy może zatem żądać całości lub części świadczenia (uiszczenia należnego podatku) od wszystkich dłużników łącznie, od kilku z nich lub od każdego z osobna, a zapłacenie podatku przez któregokolwiek z dłużników zwalnia pozostałych, przy czym aż do zupełnego zaspokojenia wierzyciela wszyscy dłużnicy solidarni pozostają zobowiązani (zgodnie z art. 91 Ordynacji podatkowej, do odpowiedzialności solidarnej za zobowiązania podatkowe stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego dla zobowiązań cywilnoprawnych).

Na podstawie art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy obowiązek podatkowy powstaje - przy nabyciu w drodze darowizny - z chwilą złożenia przez darczyńcę oświadczenia w formie aktu notarialnego, a w razie zawarcia umowy bez zachowania przewidzianej formy - z chwilą spełnienia przyrzeczonego świadczenia.

Podstawę opodatkowania stanowi wartość nabytych rzeczy i praw majątkowych po potrąceniu długów i ciężarów (czysta wartość), ustalona według stanu rzeczy i praw majątkowych w dniu nabycia i cen rynkowych z dnia powstania obowiązku podatkowego (art. 7 ust. 1 ustawy). Zatem ustawodawca za podstawę opodatkowania w podatku od spadków i darowizn przyjął wartość przedmiotu darowizny, a dokładniej jego cenę rynkową. Jeśli wartość bilansowa udziałów/nominalna nie jest tożsama z ich wartością rynkową, to ta ostatnia winna stanowić podstawę opodatkowania. Zważywszy na powyższe, organ podatkowy powinien przyjąć do wymiaru podatku od spadków i darowizn wartość podaną przez podatnika w zeznaniu pod warunkiem, że wartość podana przez nabywcę nie odbiega od wartości rynkowej. W przeciwnym wypadku określenie wartości nastąpi w toku postępowania podatkowego (tak: Informacja Izby Skarbowej w Gdańsku z dnia 22 września 2004 r., PO/005-0038/04).

Zgodnie z art. 9 ust. 1 pkt 3 ustawy, opodatkowaniu podlega nabycie przez nabywcę, od jednej osoby, własności rzeczy i praw majątkowych o czystej wartości przekraczającej: 4.902 zł - jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do III grupy podatkowej (do tej grupy będą zaliczane np. obdarowani w żaden sposób niespokrewnione z darczyńcą). Zatem jeśli nominalna wartość udziałów (50 zł) odpowiadałaby ich wartośc rynkowej, a jeden obdarowany nabył 50 udziałów (i wcześniej nie uzyskiwał darowizn od tego darczyńcy), podstawa opodatkowania będzie wynosiła 2.500 zł, w związku z czym nie będzie konieczności zapłaty podatku od darowizny (i składania zenania podatkowego).

Na podstawie art. 15 ust. 1 ustawy podatek oblicza się od nadwyżki podstawy opodatkowania ponad kwotę wolną od podatku, od nabywców zaliczonych do III grupy podatkowej:

• do 10.278 - 12 %,

• 10.278-20.556 - 1.233 zł 40 gr i 16 % od nadwyżki ponad 10.278 zł,

• ponad 20.556 - 2.877 zł 90 gr i 20 % od nadwyżki ponad 20.556 zł.

W myśl § 1 ust. 2 pkt 3 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 4 maja 2001 r. w sprawie obowiązku składania zeznań podatkowych przez podatników podatku od spadków i darowizn podatnicy podatku od spadków i darowizn są zobowiązani do składania zeznań podatkowych o nabyciu własności rzeczy lub praw majątkowych, w którym należy wymienić m.in. nabyte rzeczy znajdujące się w kraju i prawa majątkowe podlegające wykonaniu w kraju, miejsce położenia tych rzeczy lub wykonywania praw majątkowych oraz ich wartość rynkową, określoną według stanu na dzień nabycia i cen rynkowych z dnia powstania obowiązku podatkowego (o ile oczywiście darowizna nie była dokonana w formie aktu notarialnego i notariusz nie pobrał podatku od darowizny).