Jak przeprowadzić zbiórkę pieniędzy dla potrzebującego?
Pytanie:
"Chcielibyśmy zorganizować zbiórkę pieniędzy dla chorego chłopczyka z naszego sąsiedztwa. Jego rodzicie nie są w stanie pokryć wszystkich kosztów leczenia. Jak przeprowadzić taką akcję, żeby wszystko było w zgodzie z prawem? "
Odpowiedź prawnika: Jak przeprowadzić zbiórkę pieniędzy dla potrzebującego?
Opinia prawna
Niniejsze opinia prawna zawiera analizę sytuacji oraz odpowiedzi na zadane
pytania w oparciu o przepisy ustawy z dnia z dnia 14 marca 2014 roku o zasadach
prowadzenia zbiórek publicznych (Dz. U. 2014 r., nr 498, dalej ustawa o zbiórkach
publicznych), poglądy doktryny oraz aktualne orzecznictwo sądów polskich.
W pierwszej kolejności należy wskazać na możliwości działania zmierzające
do pozyskania kwot na wsparcie celu o którym Pan wspomina.
Pierwszą możliwością, która istnieje bez zbędnych formalności, jest darowizna
czy też darowizny od indywidualnych osób lub przedsiębiorców (osób fizycznych
lub prawnych) na rzecz opisanego celu. Mowa tutaj w pierwszej kolejności o
prywatnym działaniu pomiędzy kręgiem osób znajomych, nie połączonym z publicznym przedstawianiem celu zbierania środków. W takiej sytuacji, z punktu
widzenia prawa mamy do czynienia z aktywnością nie będącą zbiórką publiczną –
zgodnie bowiem z art. 2 pkt 3 ustawy o zbiórkach publicznych:
Zbiórką publiczną nie jest zbieranie ofiar w gotówce lub w naturze:
(…)
2) wśród grona osób znajomych osobiście przeprowadzającym zbiórkę;
Pojęcie „znajomych” nie jest zdefiniowane w przepisach, należy przyjąć, że
nie musi to być krąg znajomych osoby, na rzecz której dokonywana jest zbiórka, ale
wystarczy krąg znajomych osób zbierających. W powyższym trybie nie mamy do
czynienia ze zbiórką publiczną a ze „zbiórką na darowiznę” na określony cel.
Darowizny mogą być jednorazowe lub cykliczne. Niestety tutaj nie ma zwolnienia
od podatku od darowizn, przez co formuła ta będzie mało skuteczna i obarczona
istotnym obowiązkiem fiskalnym ze strony osoby obdarowanej.
Nie jest zbiórką publiczną również zbieranie środków z wykorzystaniem
internetu polegające na przekazywaniu w różnych formach numeru rachunku
bankowego, na który można dokonywać wpłat. Jakkolwiek na gruncie poprzednie
regulacji prawnej w zakresie zbiórek publicznych (nowa weszła w życie w 2014
roku), sporne było czy „zbiórki internetowe” można traktować jako zbiórki
publiczne, to na gruncie aktualnych przepisów, nie ma wątpliwości, że taka
aktywność nie może być zbiórką publiczną. Powyższe wynika, z samej ustawowej
definicji zbiórki. Zgodnie z art. 1 ustawy o zbiórkach publicznych:
1. Zbiórką publiczną jest zbieranie ofiar w gotówce lub w naturze w miejscu publicznym na
określony, zgodny z prawem cel pozostający w sferze zadań publicznych, o których mowa w
art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o
wolontariacie (Dz. U. z 2010 r. Nr 234, poz. 1536, z późn. zm.), oraz na cele religijne.
2. Miejsca publiczne to miejsca ogólnodostępne, a w szczególności ulice, place, parki i
cmentarze.
Z powyższej definicji wynika, że ustawodawca zawęził zastosowanie regulacji
o zbiórkach publicznych do tych odbywających się realnie, w faktycznych
„miejscach” publicznych, nie w przestrzeni wirtualnej. Powyższe potwierdzają tezy
z uzasadnieniu projektu ustawy o zbiórkach publicznych:
„Zbiórką publiczną nie będzie też publikowanie w mediach, internecie, wysyłanie za pomocą środków komunikacji
elektronicznej (mailing, SMS-y) z wykorzystaniem bazy danych (w tym również zakupionej
bazy danych) apeli o przekazywanie wpłat na konto, o złożenie zleceń stałych, przelewów na
konto bankowe lub o przesłanie SMS-ów na określony numer”.
Dobrą stroną powyższe rozwiązania jest to, że do prowadzenia takiej zbiórki nie potrzeba żadnych zezwoleń
ani zgłoszeń – wystarczy tutaj uruchomić odpowiednie środki techniczne (strona
internetowa, kanały przepływu informacji o zbiórce). Złą stroną powyższego jest
natomiast okoliczność, że mamy do czynienia z darowiznami - „zbiórką na
darowizny”, które podlegają opodatkowaniu na ogólnych zasadach.
W przypadku chęci zorganizowania zbiórki publicznej, nowa regulacji ustawy
o zbiórkach publicznych zrezygnowała z obowiązku zachowania wielu
dotychczasowych formalności. W celu przeprowadzenia zbiórki należy powołać
komitet organizacyjny (komitet społeczny), chyba, że organizacją zajmie się
stowarzyszenie lub fundacja (art. 3 ustawy o zbiórkach publicznych) Komitet
społeczny powołują aktem założycielskim co najmniej 3 osoby fizyczne posiadające
pełną zdolność do czynności prawnych oraz niekarane za popełnienie przestępstwa
przeciwko wiarygodności dokumentów, mieniu, obrotowi gospodarczemu, obrotowi
pieniędzmi i papierami wartościowymi lub za przestępstwo skarbowe. Akt
założycielski zawiera w szczególności (art. 4 ustawy o zbiórkach publicznych):
1) określenie celu, w jakim komitet społeczny został powołany;
2) dane osób powołujących komitet społeczny - imię, nazwisko, adres zamieszkania,
numer PESEL, a w przypadku gdy dana osoba nie ma numeru PESEL, serię i numer
dokumentu potwierdzającego tożsamość tej osoby;
3) adres do korespondencji;
4) dane osoby uprawnionej do reprezentowania komitetu społecznego;
5) oświadczenie o niekaralności za przestępstwa, o których mowa wyżej
Oświadczenie o niekaralności za przestępstwa, o których mowa w ust. 1, członkowie
komitetu społecznego składają pod rygorem odpowiedzialności karnej za złożenie
fałszywych zeznań. Ustawodawca przewidział wzór aktu założycielskiego, który
stanowi załącznik do Rozporządzenia Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 9
czerwca 2014 roku w sprawie wzorów dokumentów dotyczących zbiórek
publicznych (Dz. U. 2014 r., nr 833) – dostępny na stronach rządowych (http://xn—
zbirki-dxa.gov.pl/zbiorki/index).
Zbiórka publiczna może zostać przeprowadzona po jej zgłoszeniu przez
organizatora zbiórki i zamieszczeniu informacji o zgłoszeniu przez ministra
właściwego do spraw administracji publicznej na ogólnopolskim elektronicznym
portalu zbiórek publicznych (powyższy link). Zgłoszenie zbiórki publicznej zawiera
w szczególności (art. 9 ustawy o zbiórkach publicznych):
1) cel zbiórki publicznej;
2) dane organizatora zbiórki - imiona i nazwiska członków komitetu
społecznego, ich adresy zamieszkania, numery PESEL, a w przypadku gdy
członek komitetu nie ma numeru PESEL, serię i numer dokumentu
potwierdzającego jego tożsamość;
3) dane osoby uprawnionej do reprezentowania organizatora zbiórki;
4) sposób prowadzenia zbiórki publicznej;
5) miejsce prowadzenia zbiórki publicznej;
6) termin rozpoczęcia i termin zakończenia zbiórki publicznej;
7) przewidywane koszty niezbędne do zorganizowania i przeprowadzenia
zbiórki, które zostaną pokryte z zebranych ofiar.
Zgłoszenie obywa się na elektronicznym formularz, formalności polegają
wobec tego na jego prawidłowym wypełnieniu. Zgłoszenie zbiórki publicznej
dokonywane w postaci elektronicznej osoba uprawniona do reprezentowania
organizatora zbiórki opatruje bezpiecznym podpisem elektronicznym
weryfikowanym przy pomocy ważnego kwalifikowanego certyfikatu lub podpisem
potwierdzonym profilem zaufanym ePUAP. Konieczne jest wobec tego wyrobienie
odpowiednich uprawnień przez reprezentanta organizatora (jest to bezpłatne
wymaga jednak jednej wizyty w punkcie weryfikującym). Alternatywnie, zgłoszenia
zbiórki można dokonać w formie papierowej. W przypadku zbiórki publicznej
organizowanej przez komitet społeczny, członkowie komitetu dołączają do
zgłoszenia zbiórki publicznej akt założycielski (art. 11 ustawy o zbiórkach
publicznych). Informacja o zgłoszonej zbiórce pojawia się na wskazanej stronie
internetowej w terminie (art. 10 ustawy o zbiórkach publicznych):
1) 3 dni roboczych od dnia otrzymania zgłoszenia w postaci elektronicznej albo
2) 7 dni roboczych od dnia otrzymania zgłoszenia w postaci papierowej.
Istnieje możliwość odmowy przeprowadzenia zbiórki publicznej – wtedy
właściwy minister wydaje decyzję, od której przysługuje odwołanie (art. 15 ustawy o
zbiórce publicznej).
Ostatnią formalnością jest konieczność przesłania sprawozdania ministrowi
właściwemu do spraw administracji publicznej w celu zamieszczenia na portalu
zbiórek publicznych sprawozdania (art. 16 ustawy o zbiórkach publicznych):
1) z przeprowadzonej zbiórki publicznej, z podaniem wartości i rodzaju
zebranych ofiar - w ciągu 30 dni od zakończenia zbiórki publicznej;
2) ze sposobu rozdysponowania zebranych ofiar.
Sprawozdanie ze sposobu rozdysponowania zebranych ofiar w przypadku
organizatora – komitetu społecznego, należy przesłać w terminie 30 dni od
zakończenia 12-miesięcznego okresu od zakończenia zbiórki publicznej, a w
przypadku gdy ofiary w tym terminie nie zostaną rozdysponowane, również w
terminie 30 dni od zakończenia każdego kolejnego 12-miesięcznego okresu, aż do
momentu rozdysponowania zebranych ofiar - w przypadku komitetów społecznych.
Droga zbiórki publicznej wymaga zachowania szeregu formalności, jednak
zebranej w jej wyniku datki są zwolnione z opodatkowania, co jest niewątpliwie
korzystne. Zbiórkę publiczną można prowadzić w długim czasie – obowiązują
wtedy nieco odmienne zasady sprawozdawczości, zgodnie z art. 17 ustawy o
zbiórkach publicznych, organizator zbiórki trwającej dłużej niż rok sporządza i
doręcza ministrowi właściwemu do spraw administracji publicznej w celu
zamieszczenia na portalu zbiórek publicznych sprawozdanie (jeżeli organizatorem
jest komitet społeczny) w terminie 30 dni od dnia zakończenia każdego 12-
miesięcznego okresu, przy czym pierwszy okres liczy się od dnia rozpoczęcia zbiórki
publicznej, aż do momentu rozdysponowania ofiar.
Nie należy jednak zapominać, że zbiórka publiczna nie jest zasadniczo
przeznaczona na długotrwałe dostarczanie środków na określony cel – jest charakter
jest jednak stosunkowo incydentalny, nawet jeżeli można ją prowadzić w długim
okresie. Dlatego też, jeżeli planuje Pan stałą pomoc, w naszej ocenie najlepszym
rozwiązaniem jest powołanie organizacji pozarządowej (stowarzyszenia lub
fundacji), w celu udzielania pomocy. Polecamy rozważenie założenia fundacji, gdyż
ta w przeciwieństwie do stowarzyszenia jest organizacja, którą może zarządzać
skutecznie jeden człowiek, nie wymaga organizowania walnych zebrań z udziałem
kilkudziesięciu osób. Fundacji nie można powołać dla pomocy dla jednaj konkretnej
osoby, jednak może się ona zajmować ogólnie pomocą, bez wskazywania jednego
beneficjenta. Koszt założenia fundacji to jednorazowo opłata sądowa 250 zł. Każda
fundacja potrzebuje funduszu założycielskiego, jednak może być to niewielka kwota,
np. 200 zł – wreszcie kwota ta fizycznie nie musi być wpłacona na rachunek fundacji
a jedynie pozostawać jej wierzytelnością. Jak wskazaliśmy wyżej, fundację może
prowadzić jedna osoba, np. fundator, który będzie jedynym członkiem zarządu – nie
ma obowiązku powoływania innych organów fundacji. Pewnym obowiązkiem
związanym z prowadzeniem fundacji jest sporządzanie rocznych sprawozdań
finansowych (taki sam obowiązek istnieje w przypadku stowarzyszeń), które to
muszą być sporządzane przez osobę z uprawnieniami księgowymi – nie musi być
osoba zatrudniona przez fundację, wystarczy jednorazowe zlecenie na prowadzenie
księgowości lub pomoc zaprzyjaźnionej osoby z uprawieniami.
Pomoc ze strony fundacji korzysta ze zwolnień podatkowych, dlatego też jest to opcja którą należy
rozważyć w celu zapewnienia stałej pomocy na wskazany przez Pana cel.
Zespół prawników
e-prawnik.pl
Skomentuj artykuł - Twoje zdanie jest ważne
Czy uważasz, że artykuł zawiera wszystkie istotne informacje? Czy jest coś, co powinniśmy uzupełnić? A może masz własne doświadczenia związane z tematem artykułu?