Umowa pożyczki

Na czym polega umowa pożyczki?

Pożyczka jest umową, przez którą dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego pożyczkę określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego rodzaju i tej samej jakości.

Jeśli więc dający pożyczkę spełni swoje świadczenie, biorący pożyczkę uzyska własność określonych przedmiotów majątkowych. Przedmioty te zasilają tylko przez pewien czas majątek biorącego pożyczkę, bowiem zobowiązany jest on do zwrotu tej samej ilości pieniędzy lub rzeczy tego samego gatunku. Ma jednak możliwość korzystania przez pewien czas z wartości majątkowych przekazanych mu przez dającego pożyczkę. Umowa ta może mieć charakter zarówno darmy (np. Kowalski pożycza Nowakowi 1000 zł, który zobowiązuje się zwrócić w terminie miesiąca tę samą kwotę pieniędzy), jak też odpłatny, co jest w zasadzie regułą. "Wynagrodzenie" za możliwość korzystania z przedmiotów majątkowych przez biorącego pożyczkę dla dającego pożyczkę przybiera najczęściej postać odsetek (np. Kowalski pożycza Nowakowi 1000 zł, a ten zobowiązuje się zwrócić w terminie roku 1000 zł oraz odsetki w wysokości 5% w stosunku rocznym).

Jak zawrzeć umowę pożyczki?

Umowa pożyczki zostaje zawarta już w chwili zgodnego oświadczenia stron, do jej zawarcia nie jest potrzebne wydanie przedmiotu pożyczki.

W zasadzie umowa pożyczki może być zawarta w dowolnej formie (ustnej, pisemnej, dokumentowej albo elektronicznej, w formie aktu notarialnego, a nawet przez czynności konkludentne - tj. dorozumiane). Jeśli jednak strony zawarły umowę w którejś z tych form, jej uzupełnienie bądź zmiana także wymagają zachowania odpowiedniej formy; jeżeli umowa została zawarta w formie pisemnej, dokumentowej albo elektronicznej, to jej rozwiązanie za zgodą obu stron, jak też odstąpienie od niej albo jej wypowiedzenie wymaga zachowania formy dokumentowej (art. 77 K.c.). 

Umowa pożyczki, której wartość przekracza 1000 złotych, wymaga zachowania formy dokumentowej. Do zachowania formy dokumentowej wystarcza złożenie oświadczenia woli w postaci dokumentu (art. 77[3] K.c.), w sposób umożliwiający ustalenie osoby składającej oświadczenie (art. 77[2] K.c.). Dokumentem jest nośnik informacji umożliwiający zapoznanie się z jej treścią. Umowa na kwotę (lub o wartości) ponad 1000 zł zawarta bez zachowania wskazanej formy dokumentowej (art. 73 K.c.) także będzie ważna, ale udowodnienie jej zawarcia przez powołanie dowodu z zeznań świadków lub przesłuchania stron będzie możliwe tylko, jeśli:

• obie strony wyrażą na to zgodę (raczej rzadko),
• jeżeli fakt zawarcia umowy będzie przynajmniej uprawdopodobniony za pomocą dokumentu,
• jeżeli żąda tego konsument w sporze z przedsiębiorcą.

Przepisów o formie pisemnej, dokumentowej albo elektronicznej przewidzianej dla celów dowodowych nie stosuje się do czynności prawnych w stosunkach między przedsiębiorcami (nie stosuje się zatem wyżej wymienionych ograniczeń dowodowych).

Jakie wypływają z umowy pożyczki obowiązki dla stron? 

Dający pożyczkę zobowiązany jest do dokonania wszelkich czynności niezbędnych do przeniesienia na własność biorącego przedmiotu pożyczki. W szczególności zobowiązany jest do wydania znaków pieniężnych (gotówki) lub rzeczy oznaczonych co do gatunku. Powinien tego dokonać w terminie ustalonym w umowie, jeśli strony nie ustaliły takiego terminu niezwłocznie po wezwaniu biorącego pożyczkę do jej udzielenia.

Obowiązek dającego pożyczkę do wydania przedmiotu pożyczki ustaje w dwóch przypadkach:

1. jeśli dający pożyczkę odstępuje od umowy, gdy zwrot pożyczki jest wątpliwy z powodu złego stanu majątkowego drugiej strony (nie może jednak odstąpić jeśli w chwili zawierania umowy wiedział lub z łatwością mógł się dowiedzieć o złym stanie majątkowym biorącego pożyczkę),
2. jeśli roszczenie biorącego pożyczkę o wydanie przedmiotu pożyczki uległo przedawnieniu, co następuje z upływem sześciu miesięcy od chwili kiedy przedmiot pożyczki miał być wydany, a dający pożyczkę powołał się na upływ przedawnienia.

Jeśli rzeczy otrzymane przez biorącego pożyczkę mają wady, dający pożyczkę jest też zobowiązany do naprawienia szkody, która wyrządził biorącemu przez to, że wiedząc o wadach nie zawiadomił go o nich. Nie będzie jednak zobowiązany do naprawienia szkody jeśli biorący pożyczkę mógł te wady z łatwością zauważyć.

Biorący pożyczkę nie jest zobowiązany do odebrania przedmiotu pożyczki, przysługuje mu jednak roszczenie o jego wydanie. Jeśli już odebrał przedmiot pożyczki jest zobowiązany do zwrotu tej samej ilości pieniędzy albo tej samej ilości rzeczy tego samego rodzaju i tej samej jakości. Powinien to uczynić w umówionym terminie, w razie jego nieoznaczenia - w terminie sześciu tygodni po wypowiedzeniu przez dającego pożyczkę. Jeśli natomiast biorący pożyczkę staje się niewypłacalny lub dochodzi do znacznego zmniejszeniem zabezpieczenia wierzytelności wskutek okoliczności, za które biorący pożyczkę ponosi odpowiedzialność to powstaje obowiązek wcześniejszego zwrotu pożyczki, bez względu na zastrzeżony termin.

Pamiętaj, że: 

• Obowiązek płacenia odsetek (albo odpłaty w innej postaci), jako wynagrodzenia dla dającego pożyczkę, powstaje tylko w razie takiego zastrzeżenia w umowie.
• W razie opóźnienia ze zwrotem pożyczki, nawet w razie braku takiego postanowienia stron, naliczane są odsetki za opóźnienie.
• Odmienną od pożyczki jest umowa kredytu bankowego, w której bank zobowiązuje się oddać kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie określona kwotę pieniędzy, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, do zwrotu wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w umownym terminie spłaty oraz do zapłaty prowizji od przyznanego kredytu.
• Szczególnie dogodnym instrumentem zabezpieczenia pożyczki jest weksel, ponieważ zobowiązania wynikające z weksla mogą być dochodzone w postępowaniu nakazowym, którego najważniejszą cechą jest przyspieszony i uproszczony charakter w stosunku do zwykłego postępowania.
• Przy zawieraniu umowy pożyczki należy pamiętać o uiszczeniu podatku od czynności cywilnoprawnych. Podstawą opodatkowania jest kwota pożyczki, natomiast sam podatek wynosi 2%. Zwolnione od podatku są np. pożyczki udzielane: 
  • przez przedsiębiorców niemających na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej siedziby lub zarządu, prowadzących działalność w zakresie kredytowania oraz udzielania pożyczek,
  • w formie pieniężnej na podstawie umowy zawartej między osobami, o których mowa w art. 4a ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (Dz. U. z 2009 r. Nr 93, poz. 768) - małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę, w wysokości przekraczającej kwotę, określoną w art. 9 ust. 1 pkt 1 tej ustawy (9 637 zł), pod warunkiem złożenia deklaracji w sprawie podatku od czynności cywilnoprawnych właściwemu organowi podatkowemu w terminie 14 dni od daty dokonania czynności, z wyłączeniem przypadku, gdy umowa została zawarta w formie aktu notarialnego oraz udokumentowania otrzymania pieniędzy przez biorącego pożyczkę dowodem przekazania na jego rachunek płatniczy lub na jego inny rachunek w banku lub w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej, lub przekazem pocztowym,
  • na podstawie umowy zawartej między osobami zaliczonymi do I grupy podatkowej do wysokości kwoty niepodlegającej opodatkowaniu - na zasadach określonych w przepisach o podatku od spadków i darowizn, 
  • na podstawie umowy zawartej między innymi podmiotami niż osoby, o których mowa w 2 powyższych podpunktach , do łącznej wysokości nieprzekraczającej kwoty 5 000 zł od jednego podmiotu i 25 000 zł od wielu podmiotów - w okresach 3 kolejnych lat kalendarzowych, począwszy od dnia 1 stycznia 2009 r., 
  • z kas lub funduszów zakładowych, funduszów związków zawodowych, pracowniczych kas zapomogowo-pożyczkowych, spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych, koleżeńskich kas oszczędnościowo-pożyczkowych działających w wojsku oraz z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, 
  • z utworzonych w drodze ustawy innych funduszów celowych, 
  • przez wspólnika (akcjonariusza) spółce kapitałowej.

Podstawa prawna:

• ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz.U. z 1964 r., Nr 16, poz. 93, ze zmianami);
• ustawa z dnia 9 września 2000 roku o podatku od czynności cywilnoprawnych (tekst jednolity: Dz.U. 2010 r. Nr 101 poz. 649, ze zmianami).

Michał Włodarczyk

Radca Prawny

Zajmuje się sprawami osób fizycznych jak również przedsiębiorców. Posiada rozległe doświadczenie w poradnictwie w sprawach życiowych osób fizycznych jak również profesjonalnych problemów prawnych przedsiębiorców. Bazując na swoim doświadczeniu skutecznie doradza w sprawach osób fizycznych jak i przedsiębiorców zawsze dbając o praktyczną stronę problemów prawnych z jakimi zwracają się do niego jego klienci.