Pytanie klienta:
""Bardzo proszę Państwa o pomoc. 5 miesięcy temu poznałam chłopaka, spotykaliśmy się razem przez jakiś czas. Nigdy nic między nami nie zaszło. Dwa miesiące temu poznałam innego chłopaka, z którym zaczęłam się umawiać. Tamten chyba poczuł się zazdrosny i zaczął wysyłać mi wulgarne sms-y i e-maile. Już tak od dwóch miesięcy do mnie wypisuje. Rzecz jasna dawałam mu do zrozumienia że nie życzę sobie od niego wiadomości. Chciałabym jeszcze dodać że dwukrotnie człowiek ten włamał się na moją pocztę i na Facebooka. Co mam w takiej sytuacji zrobić? Zgłosić tą sprawę na policji? ""
Odpowiedź prawnika:
Przygotowana dla Pani opinia oparta została przede wszystkim na przepisach ustawy z dnia 6 czerwca 1997r. Kodeks karny (Dz. U. Z 1997r. Nr 88 poz. 553) oraz ustawy z dnia 6 czerwca 1997r. Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Z 1997r. Nr 89 poz. 555) i ustawy z dnia 23 kwietnia 1964r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 2014r. Nr 121 – j.t.).
Celem niniejszej opinii jest analiza przedstawionych powyżej okoliczności faktycznych w tym w szczególności wskazanie, jakie działania może Pani podjąć w sprawie w celu pociągnięcia autora maili oraz sms'ów do odpowiedzialności lub w celu zabezpieczenia się przed takim postępowaniem z jego strony w przyszłości.
Opisane przez Panią zachowanie może być rozpoznawane zarówno na gruncie cywilnoprawnym, jak i karnoprawnym.
Działanie wskazanego człowieka wyczerpuje przesłanki umożliwiające pociągnięcie go do odpowiedzialności za trzy przestępstwa. Przestępstwo opisane w art. 190a § 1 k.k. - uporczywe nękanie (stalking), czyn opisany w art. 216 § 1 k.k. - znieważenie oraz czyn opisany w art. 267 § 1 k.k. - naruszenie prywatności korespondencji.
Cywilnoprawna odpowiedzialność oparta zaś powinna na przepisach art. 23 i 24 k.c. które ustanawiają ochronę dóbr osobistych.
Zgodnie z art. 190 a § 1 k.k. kto przez uporczywe nękanie innej osoby lub osoby jej najbliższej wzbudza u niej uzasadnione okolicznościami poczucie zagrożenia lub istotnie narusza jej prywatność, podlega karze pozbawienia wolności do lat trzech.
W wyroku z dnia 19 lutego 2014r. Sąd Apelacyjny we Wrocławiu (sygn. Akt: II AKa 18/14) wskazał, że: „O uporczywym zachowaniu się sprawcy świadczyć będzie z jednej strony jego szczególne nastawienie psychiczne, wyrażające się w nieustępliwości nękania, tj. trwaniu w swego rodzaju uporze, mimo próśb i upomnień pochodzących od pokrzywdzonego lub innych osób o zaprzestanie przedmiotowych zachowań, z drugiej natomiast strony - dłuższy upływ czasu, przez który sprawca je podejmuje. Skutkiem zachowania się sprawcy musi być wytworzenie u pokrzywdzonego uzasadnionego poczucia zagrożenia lub poczucia istotnego naruszenia jego prywatności.”
Z kolei Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 12 grudnia 2013r. (sygn. akt: III KK 417/13) podniósł, iż: „By zachowanie mogło być uznane za stalking, nękanie przez sprawcę musi być uporczywe, a zatem polegać na nieustannym oraz istotnym naruszaniu prywatności innej osoby oraz na wzbudzeniu w pokrzywdzonym uzasadnionego okolicznościami poczucia zagrożenia. Ustawodawca nie wymaga przy tym, aby zachowanie stalkera niosło ze sobą element agresji. Nadto prawnie irrelewantne jest w kontekście strony podmiotowej tego przestępstwa, czy czyn sprawcy powodowany jest żywionym do pokrzywdzonego uczuciem miłości, nienawiści, chęcią dokuczenia mu, złośliwością czy chęcią zemsty. Dla bytu tego przestępstwa nie ma znaczenia, czy sprawca ma zamiar wykonać swoje groźby. Decydujące jest tu subiektywne odczucie zagrożonego, które musi być oceniane w sposób zobiektywizowany.”
Zwrot "nękać" oznacza] podejmowanie w sposób powtarzalny zachowań, które odbijają się w psychice adresata w negatywny sposób. Negatywny ładunek aktywności sprawcy jest nieodłącznym elementem opisu czynności sprawczej. Odbiór zachowania jako takiego nie odnosi się wyłącznie do oceny subiektywnej pokrzywdzonego, ale obiektywnie posiada taki charakter. "Nękaniem" będzie więc zbiór zachowań, które obiektywnie będą nosiły cechy postępowania, prowadzącego do udręczenia, trapienia, zastraszenia, zdominowania, oddziaływania na wolę, upokorzenia lub wywoływania innych skutków czy też doznań negatywnych.
Warunek powtarzalności zachowań sprawcy, wynikający z natury samego nękania, czy określenia go jako uporczywe, nie konstruuje ram czasowych czy ilościowych, które stanowiłyby kryterium pozwalające uznać poczynania sprawcy za przesądzające o przyjęciu kwalifikacji prawnej z art. 190a § 1 k.k. Istnieje pewność, że nie będzie tutaj chodziło o pojedyncze zdarzenia, lecz o ich większą liczbę. [...] Czas utrzymywania się stanu bezprawia może kształtować się różnie, ale także w zależności od okoliczności sprawy, sposobu działania sprawcy, podjętych przez niego środków różna będzie liczba zachowań, która przesądzi o przyjęciu naruszenia prywatności lub uznaniu poczucia zagrożenia za uzasadnione (artykuł Paulina Furman. Próba analizy konstrukcji ustawowej przestępstwa uporczywego nękania z art. 190a k.k. Zagadnienia wybrane).
Jak wynika z przytoczonych poglądów, dla istnienia przestępstwa stalkingu nie jest konieczne by negatywne zachowania sprawcy pojawiały się codziennie. Istotne zaś jest by wywołały one u pokrzywdzonego poczucie zagrożenia oraz by działania te były uporczywe. Skoro Pani wyraźnie dała znać, że nie życzy sobie kontaktu i korespondencji z tym człowiekiem, a mimo to on nieustanie pisze do Pani maile, które w swojej treści zawierają przywołane w zapytaniu „groźby” i obraźliwe stwierdzenia, to w naszej ocenie takie zachowanie może być traktowane jako czyn określony w przywołanym powyżej przepisie.
Aby ścigać sprawcę popełnienia tego przestępstwa należy zgłosić się na dowolny komisariat policji lub siedzibę prokuratury, by złożyć zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa i złożyć wniosek o ściganie. Przestępstwo, o którym mowa w art. 190 a k.k. jest przestępstwem ściganym na wniosek pokrzywdzonego.
Zgodnie z art. 216 § 1 k.k. Kto znieważa inną osobę w jej obecności albo chociażby pod jej nieobecność, lecz publicznie lub w zamiarze, aby zniewaga do osoby tej dotarła podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności.
Przestępstwo zniewagi ścigane jest z oskarżenia prywatnego. Gdyby więc zamierzała pani pociągnąć do odpowiedzialności karnej sprawcę za znieważenie jakiego dopuszcza się poprzez wysyłanie do Pani wiadomości e-mail zawierające słowa wulgarne i obraźliwe, powinna Pani do sądu rejonowego wydział karny złożyć prywatny akt oskarżenia wskazując przede wszystkim sprawcę, jego dane osobowe, miejsce i datę popełnienia przestępstwa oraz opisać sposób działania sprawcy. Znieważenia można dopuścić się w każdy sposób, nie tylko słownie i gestem ale także na piśmie i za pośrednictwem internet.
Zgodnie z art. 267 §1 k.k. - Kto bez uprawnienia uzyskuje dostęp do informacji dla niego nieprzeznaczonej, otwierając zamknięte pismo, podłączając się do sieci telekomunikacyjnej lub przełamując albo omijając elektroniczne, magnetyczne, informatyczne lub inne szczególne jej zabezpieczenie, podlega karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
W wyroku z dnia 3 lutego 2004r. Sąd Najwyższy (sygn. Akt: II KK 388/02) wskazał, że: „Wprawdzie art. 253 k.k. z 1932 r., podobnie jak obecny art. 267 k.k., za przestępcze naruszenie tajemnicy korespondencji traktują jedynie otwieranie "zamkniętych pism", to
jednak przepisy te wyznaczały i wyznaczają aksjologiczny kierunek postępowania z wszelką korespondencją. W kategoriach etycznych powszechnie stosowana i społecznie akceptowana była i jest zasada nieczytania cudzej korespondencji, nawet jeśli ma ona postać kart pocztowych. Stąd też przyjęcie, że sprawca zamiar "rozpowszechniania" realizował w drodze jednorazowej korespondencji na karcie pocztowej, budzi zasadnicze zastrzeżenia. Z obiektywnego punku widzenia, o "rozpowszechnianiu" można mówić wówczas, gdy określoną treść czyni się ogólnodostępną, a przynajmniej dostępną dla większej liczby nieoznaczonych z góry osób. W sytuacji skierowania korespondencji do określonego adresata, dopiero działanie tego ostatniego może doprowadzić do "rozpowszechnienia" treści, ale za to autor korespondencji co do zasady nie ponosi odpowiedzialności.”
Gdyby chciała Pani pociągnąć sprawcę tego przestępstwa do odpowiedzialności karnej, to sposób działania jest taki jak przy przestępstwie stalkingu. Jest to przestępstwo ścigane na wniosek pokrzywdzonego, więc powinna Pani złożyć zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa wraz z wnioskiem o ściganie. Wniosek może być złożony zarówno ustanie na komisariacie policji lub w prokuraturze, jak i na piśmie.
Jak wskazaliśmy na początku opinii sprawca tych naruszeń może ponieść oprócz odpowiedzialności karnoprawnej, również odpowiedzialność cywilnoprawną. Działania polegające na bezprawnym logowaniu się na Pani skrzynkę mailową, Facebbok, czy też kierowanie do Pani obraźliwych słów są zachowaniami naruszającymi Pani dobra osobiste, które zgodnie z art. 23 k.c. podlegają ochronie. Przepis ten stanowi, że: „Dobra osobiste człowieka, jak w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska, pozostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach. „
Dążąc do ochrony dóbr osobistych na drodze postępowania cywilnego powinna Pani złożyć w sądzie okręgowym właściwym dla miejsca zamieszkania naruszającego pozew o ochronę dóbr osobistych domagając się, zaprzestania dalszego naruszania usunięcia ewentualnych skutków naruszeń lub zadośćuczynienia. Możliwości takie daje art. 24 k.c. zgodnie z którym: „§ 1. Ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. W razie dokonanego naruszenia może on także żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Na zasadach przewidzianych w kodeksie może on również żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny.§ 2. Jeżeli wskutek naruszenia dobra osobistego została wyrządzona szkoda majątkowa, poszkodowany może żądać jej naprawienia na zasadach ogólnych. §3.Przepisy powyższe nie uchybiają uprawnieniom przewidzianym w innych przepisach, w szczególności w prawie autorskim oraz w prawie wynalazczym.”
Reasumując, opisane w zapytaniu działanie jest działaniem bezprawnym i sprawca może być pociągnięty do odpowiedzialności karnej, jak również zobowiązany do naprawienia szkody jaką wyrządził przez naruszenie Pani dóbr osobistych.