Legitymacja procesowa ojca o ustalenie ojcostwa

Odpowiedź prawnika: Legitymacja procesowa ojca o ustalenie ojcostwa

Polski system prawa rodzinnego dopuszcza trzy drogi ustalenia ojcostwa dziecka: 1.ustalenie ojcostwa w drodze domniemania, że dziecko pochodzi od męża matki. Ten sposób ustalenia ojcostwa ma zastosowanie jedynie do przypadków, gdy dziecko przyjdzie na świat w czasie trwania małżeństwa. 2.uznanie dziecka przez ojca oraz 3.sądowe ustalenie ojcostwa. Ostatnie dwa sposoby znajdują zastosowanie wtedy, gdy nie można skorzystać ze sposobu pierwszego. Dotyczyć to będzie zatem tych sytuacji, kiedy domniemanie w ogóle nie wchodzi w grę, jak również sytuacji, gdy domniemanie zostało obalone. Zaznaczyć należy, iż domniemanie powyższe może być obalone tylko w drodze wytoczenia powództwa o zaprzeczenie ojcostwa. Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 28 kwietnia 2003r. nie zmienił niczego w instytucji uznania dziecka. A zatem wciąż do skuteczności uznania potrzebna jest zgoda matki dziecka (ewentualnie zgoda przedstawiciela ustawowego dziecka lub samego dziecka). Matka może wyrazić swą zgodę przed uznaniem, jednocześnie z uznaniem albo w ciągu trzech miesięcy od uznania dziecka przez ojca. Jeżeli natomiast matka nie wyrazi swej zgody, uznanie dziecka będzie bezskuteczne. Co więcej, ojcu nie będzie przysługiwać uprawnienie do sądowej kontroli wyrażenia zgody przez matkę. Do chwili wyroku TK ojcu nie przysługiwała także legitymacja czynna do wystąpienia z powództwem o sądowe ustalenie ojcostwa. Wspomnianym wyrokiem TK uznał za niekonstytucyjny przepis, przyznający tę legitymacje jedynie matce i dziecku. Tym samym w chwili obecnej nie ma przeciwwskazań, by również ojciec dziecka wystąpił z powództwem o ustalenie ojcostwa. Na marginesie rozważań należy zauważyć, iż brak zgody matki na uznanie dziecka przez ojca nie ma wpływu na pozycję prawną ojca i dziecka, jeśli ojcostwo zostało ustalone wyrokiem sądu (po prostu uznanie ojcostwa i sądowe ustalenie ojcostwa to dwa niezależne sposoby ustalania ojcostwa dziecka). Dodać także należy, iż nie można uznać dziecka lub wytoczyć powództwa o sądowe ustalenie ojcostwa, jeśli ojcostwo dziecka jest ustalone, tzn. w akcie urodzenia dziecka wpisany jest jakiś mężczyzna. W takiej sytuacji należy najpierw wytoczyć powództwo o zaprzeczenie ojcostwa mężczyzny ujawnionego w akcie urodzenia. Legitymowanym biernie do wytoczenia takiego powództwa nie jest jednakże ojciec dziecka, a jedynie samo dziecko (pełnoletnie) lub matka; z powództwem tym wystąpić może także prokurator.

Jeśli więc ojciec chce wytoczyć powództwo o zaprzeczenie ojcostwa, a matka nie ma zamiaru tego zrobić, musi zwrócić się do prokuratora o pomoc. Wracając do głównego nurtu rozważań, czyli do kwestii wytoczenia przez ojca powództwa o sądowe ustalenie ojcostwa, zauważyć wypada, iż pojawia się pytanie, jaki sąd będzie właściwy do wytoczenia powództwa. Otóż odpowiedź na tak postawione pytanie nie wydaj się jednoznaczna, gdyż wyrok TK nie uchylił przepisu stanowiącego, że powództwo wytacza się przeciwko domniemanemu ojcu. Zastosowanie tego przepisu prowadziłoby w pewnych okolicznościach do karkołomnej i kuriozalnej konstrukcji, że powód byłby zarazem pozwanym. Tym samym najwłaściwszy wydaje się powrót do zasad ogólnych, w myśl których właściwy jest sąd miejsca zamieszkania pozwanego. Jeśli więc przyjąć, że powództwo należy wytoczyć przeciwko matce, właściwy będzie sąd jej miejsca zamieszkania. Przy czym na miejscu będzie uwaga, iż w omawianej teraz materii brak jeszcze wykształconych zwyczajów praktyki, jak również brak jakichkolwiek uregulowań prawnopozytywnych (tzn. prawa obowiązującego). Łatwo natomiast z kolei wskazać, co powinien zawierać pozew. Otóż pozew powinien zawierać: 1.oznaczenie sądu, do którego jest skierowany, 2.imię i nazwisko lub nazwę stron, ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników, 3.oznaczenie rodzaju pisma, tzn. wskazanie, że jest to pozew, 4.dokładne określenie żądania, 5.przytoczenie okoliczności faktycznych uzasadniających żądanie, a w miarę potrzeby także uzasadniający właściwość sądu, 6.dowody na poparcie wskazanych okoliczności, 7.podpis strony albo jej przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika, 8.wymienienie załączników. Czy istnieje możliwość oddalenia powództwa? Oczywiście tak, lecz nie sposób wymienić wszelkich przyczyn, skutkujących oddaleniem powództwa. Niewątpliwie należy pamiętać o spełnieniu wszystkich wymagań formalnych, by powództwo nie zostało oddalone z powodu uchybień formalnych. Ustalenie ojcostwa nie powoduje automatycznie przyznania ojcu władzy rodzicielskiej nad dzieckiem, gdyż ma ono na celu jedynie ustalenie prawdy materialnej, tzn. w szczególności ustalenie praw stanu ojca i dziecka (tj. ustalenie, że określona osoba jest ojcem innej osoby, a ta z kolei jest jej dzieckiem). Jeżeli ojcu zależy na tym, by uzyskać władzę rodzicielską nad dzieckiem, powinien zwrócić się o rozstrzygnięcie do sądu. W tym zakresie mogą mieć znaczenie fakty, że przeciwko ojcu prowadzone jest postępowanie karne, jak również relewantne może być zachowanie ojca w okresie ciąży matki dziecka. W zakresie dopuszczenia dowodu z DNA należy stwierdzić, iż to sąd decyduje o dopuszczeniu tego dowodu. Jeśli się tak stanie, strony maja obowiązek czynienia wszystkiego, by umożliwić przeprowadzenie dowodu, czyli także poddanie się analizie krwi. Jeżeli sąd zdecyduje się na przeprowadzenie dowodu z DNA, Skarb Państwa pokrywa wszelkie koszta związane z powołaniem biegłych i przeprowadzeniem całej procedury. Niemniej dowody z DNA nie są powszechne w polskim wymiarze sprawiedliwości, zwłaszcza z powodu zbyt wysokich kosztów ich przeprowadzenia.