Obligacje komunalne

Obligacje komunalne jednostek samorządu terytorialnego stanowią jedno z ich zewnętrznych źródeł finansowania. Zasadniczo uważane są za jedne z najbezpieczniejszych i pewnych papierów wartościowych. Ich atrakcyjność wynika przede wszystkim ze statusu emitenta komunalnego. Należy bowiem pamiętać, że podstawę gospodarki finansowej jednostki samorządowej stanowi jej budżet, do którego zastosowanie znajdują przepisy ustawy z dnia 26 listopada 1998 r. o finansach publicznych. Co więcej Samorząd terytorialny posiada różnorodne źródła finansowania, co skutkuje mniejsza wrażliwością na wahania koniunktury rynkowej. Jednostka samorządowa nie ma zdolności upadłościowej. Nie jest więc możliwe, ze emitent, którym jest jednostka samorządu terytorialnego będzie, w klasycznym tego słowa znaczeniu, „niewypłacalny”. Stąd ewentualne ryzyko może być jedynie związane z nieterminowością w realizacji zobowiązania, tudzież niespełnieniem świadczenia niepieniężnego, a nie z niewypłacalnością emitenta. Większym bezpieczeństwem cechować się będą jedynie obligacje emitowane przez Skarb Państwa i NBP oraz poręczone przez te instytucje (tak też A. Wacławczyk, Obligacje komunalne, Zakamycze 2003).

Zasadniczo jednostka samorządu terytorialnego odpowiada za zobowiązania wynikające z obligacji całym swoim majątkiem zgodnie z art. 8 ust. 1 ustawy o obligacjach. Przy czym dopiero całkowity i bezwarunkowy wykup wyemitowanych papierów wartościowych oznacza wykonanie ciążących na emitencie zobowiązań. Jeżeli jednostka samorządowa nie spełni swoich obowiązków w sposób dobrowolny, obligatariusz może skorzystać, w celu przymusowej realizacji zobowiązań, z drogi sądowej w trybie postępowania nakazowego. Wyjątkiem są jednak obligacje przychodowe, w przypadku których samorządy mogą ograniczyć w treści obligacji swoją odpowiedzialność za zobowiązania wynikające z tych obligacji do kwoty przychodów lub wartości majątku przedsięwzięcia, do których obligatariuszowi służy prawo pierwszeństwa.

Zobowiązanie wynikające z obligacji komunalnych może zostać jednak dodatkowo zabezpieczone. Zastosowanie zabezpieczenia obligacji zależy od decyzji emitenta. Jeżeli zabezpieczenie zostało przewidziane, informacja o zabezpieczeniu winna zostać uwidoczniona w dokumencie obligacji lub w warunkach emisji. Ustanowienie zabezpieczenia zwiększa ochronę obligatariuszy co do możliwości terminowgo uzyskania świadczeń z wyemitowanych obligacji.

W nowelizacji ustawy o obligacjach jaka miała miejsce 29 czerwca 2000 r. dokonano zmiany polegającej na rezygnacji ze wskazania zamkniętego katalogu zabezpieczeń obligacji. Zniesienie katalogu oznacza, że możliwe jest ustanowienie dowolnych zabezpieczeń dozwolonych przez system prawa. W szczególności do zabezpieczenia obligacji samorządu terytorialnego można zastosować następujące instrumenty: hipoteka, gwarancja udzielona przez bank oraz poręczenie czy zabezpieczenie udzielone przez Skarb Państwa. Wszystkie one stanowią możliwe do zastosowania metody dodatkowego zabezpieczenia obligacji.

Gwarancje i poręczenia udzielane przez Skarb Państwa są więc jedną z kilku możliwych (i to szczególną) form zabezpieczania obligacji emitowanych przez jednostki samorządu terytorialnego. Udzielane są przez Skarb Państwa na podstawie ustawy o poręczeniach i gwarancjach udzielanych przez Skarb Państwa oraz niektóre osoby prawne z dnia 8 maja 1997 r. (tekst jednolity - Dz. U. Nr 174, poz. 1689 z późn. zmian.). Podmiotem uprawnionym do stosowania tych zabezpieczeń jest, w imieniu Skarbu Państwa, Rada Ministrów, na wniosek ministra właściwego do spraw finansów publicznych, lub minister właściwy do spraw finansów publicznych.

Poręczenie lub gwarancja, stanowiące zabezpieczenie całkowite lub zabezpieczenie częściowe, może obejmować – zgodnie z art. 12 ustawy o poręczeniach i gwarancjach udzielanych przez Skarb Państwa oraz niektóre osoby prawne z dnia 8 maja 1997 r. (tekst jednolity - Dz. U. Nr 174, poz. 1689 z późn. zmian.)– zapłatę należności głównej lub należności ubocznych. Poręczenie lub gwarancja są udzielane na wniosek emitenta obligacji, i tylko pod warunkiem jeżeli środki z nich uzyskane będą przeznaczone na realizacje inwestycji związanych z następującymi zagadnieniami:

- rozwój lub utrzymanie infrastruktury; - rozwój eksportu dóbr i usług;

- ochronę środowiska;

- tworzenie nowych miejsc pracy związanych z daną inwestycją w ramach pomocy regionalnej;

- wdrażanie nowych rozwiązań technicznych lub technologicznych będących wynikiem badań naukowych lub prac rozwojowych;

- restrukturyzację przedsiębiorstw

Reasumując należy stwierdzić, iż obligacje samorządu terytorialnego, są zasadniczo instrumentem trwałym i pewnym. Samorząd jako taki nie posiada zdolności upadłościowej. Ewentualne niebezpieczeństwo wynikające z inwestycji w obligacje komunalne związane jest więc jedynie z terminowością ich realizacji, nie zaś z tym, że nie zostaną one w ogóle zrealizowane. Jednostka która je emituje odpowiada za nie bowiem całym swoim majątkiem. Samorząd terytorialny i jego majątek nie jest jednak tożsamy ze Skarbem Państwa, a zatem Skarb Państwa nie jest bezpośrednio zobowiązany do realizacji roszczeń wynikających z emitowanych przez samorząd obligacji. Może być jednak w szczególnym wypadku gwarantem lub poręczycielem takich papierów wartościowych.