Paragon jako dowód poniesienia kosztu

Odpowiedź prawnika: Paragon jako dowód poniesienia kosztu

W przypadku podatników podatku dochodowego od osób fizycznych, kwestię tę regulują przepisy rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 26 sierpnia 2003 r. w sprawie prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów (Dz. U. Nr 152, poz. 1475 ze zm.). Zgodnie z § 14 ust. 1 i ust. 2 pkt 4 ww. rozporządzenia, na udokumentowanie zapisów w księdze, dotyczących niektórych kosztów (wydatków), mogą być sporządzone dokumenty zaopatrzone w datę i podpisy osób, które bezpośrednio dokonały wydatków (dowody wewnętrzne), określające: przy zakupie - nazwę towaru oraz ilość, cenę jednostkową i wartość, a w innych przypadkach - przedmiot operacji gospodarczych i wysokość kosztu (wydatku). Dowody, o których mowa mogą dotyczyć jedynie określonych grup wydatków, do których rozporządzenie zalicza min. zakupu w jednostkach handlu detalicznego materiałów pomocniczych. Jednakże, zgodnie z § 14 ust. 3 w ww. rozporządzenia, zakup w jednostkach handlu detalicznego materiałów biurowych (a także innych materiałów, środków czystości i bhp) może być, z zastrzeżeniem ust. 2 pkt 4, dokumentowany paragonami zaopatrzonymi w datę i stempel (oznaczenie) jednostki wydającej paragon - określającymi ilość, cenę jednostkową oraz wartość, za jaką dokonano zakupu. Na odwrocie paragonu podatnik musi uzupełnić jego treść, wpisując swoje nazwisko (nazwę zakładu), adres oraz rodzaj (nazwę) zakupionego towaru. Tak uzupełniony przez podatnika paragon jest dokumentem potwierdzającym poniesienie wydatku na zakup ryzy papieru.

W przypadku zaś podatników podatku dochodowego od osób prawnych, zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy o podatku CIT, podatnicy są obowiązani do prowadzenia ewidencji rachunkowej, zgodnie z odrębnymi przepisami, w sposób zapewniający określenie wysokości dochodu (straty), podstawy opodatkowania i wysokości należnego podatku za rok podatkowy, a także do uwzględnienia w ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych informacji niezbędnych do obliczenia wysokości odpisów amortyzacyjnych zgodnie z przepisami art. 16a-16m. Zgodnie zaś z art. 20 ust. 2 ustawy o rachunkowości, podstawą zapisów w księgach rachunkowych są dowody księgowe stwierdzające dokonanie operacji gospodarczej, zwane dalej „dowodami źródłowymi":

1)      zewnętrzne obce - otrzymane od kontrahentów,

2)      zewnętrzne własne - przekazywane w oryginale kontrahentom,

3)      wewnętrzne - dotyczące operacji wewnątrz jednostki.

Podstawą zapisów mogą być również sporządzone przez jednostkę dowody księgowe:

1)      zbiorcze - służące do dokonania łącznych zapisów zbioru dowodów źródłowych, które muszą być w dowodzie zbiorczym pojedynczo wymienione,

2)      korygujące poprzednie zapisy,

3)      zastępcze - wystawione do czasu otrzymania zewnętrznego obcego dowodu źródłowego,

4)      rozliczeniowe - ujmujące już dokonane zapisy według nowych kryteriów klasyfikacyjnych.

Zgodnie zaś z art. 20 ust. 4 ww. ustawy, w przypadku uzasadnionego braku możliwości uzyskania zewnętrznych obcych dowodów źródłowych, kierownik jednostki może zezwolić na udokumentowanie operacji gospodarczej za pomocą księgowych dowodów zastępczych, sporządzonych przez osoby dokonujące tych operacji. Nie może to jednak dotyczyć operacji gospodarczych, których przedmiotem są zakupy opodatkowane podatkiem od towarów i usług oraz skup metali nieżelaznych od ludności.

Elementy, które powinien zawierać dowód księgowy określone zostały w art. 21 ust. 1 ustawy o rachunkowości. Zgodnie z tym przepisem, dowód księgowy powinien zawierać co najmniej:

1)      określenie rodzaju dowodu i jego numeru identyfikacyjnego,

2)      określenie stron (nazwy, adresy) dokonujących operacji gospodarczej,

3)      opis operacji oraz jej wartość, jeżeli to możliwe, określoną także w jednostkach naturalnych,

4)      datę dokonania operacji, a gdy dowód został sporządzony pod inną datą - także datę sporządzenia dowodu,

5)      podpis wystawcy dowodu oraz osoby, której wydano lub od której przyjęto składniki aktywów,

6)      stwierdzenie sprawdzenia i zakwalifikowania dowodu do ujęcia w księgach rachunkowych przez wskazanie miesiąca oraz sposobu ujęcia dowodu w księgach rachunkowych (dekretacja), podpis osoby odpowiedzialnej za te wskazania.

Jednakże zgodnie z art. 21 ust. 1a ww. ustawy, można zaniechać zamieszczania na dowodzie danych, o których mowa w ust. 1 pkt 5 i 6, jeżeli wynika to z odrębnych przepisów lub techniki dokumentowania zapisów księgowych. Dotyczy to min. paragonu, który nie spełnia wszystkich ww. warunków. Możliwość ujęcia wydatku w kosztach na podstawie paragonu dokumentującego zakup za granicą, potwierdza min. pismo Urzędu Skarbowego w Jaworznie z dnia 19.03.2004 r. (sygn. OPII/423-2/2004):

„Zgodnie z art. 20 ust. 1 ustawy o rachunkowości do ksiąg rachunkowych okresu sprawozdawczego należy wprowadzić, w postaci zapisu, każde zdarzenie, które nastąpiło w okresie sprawozdawczym. Podstawą zapisów w księgach rachunkowych są dowody księgowe stwierdzające dokonanie operacji gospodarczych, którymi są między innymi obce dowody otrzymane od kontrahentów. Zgodnie z art. 21 ust. 1 ustawy dowód księgowy powinien zawierać co najmniej sześć enumeratywnie wymienionych w tym artykule danych. Paragon nie zawiera wszystkich danych wymienionych w/wym. artykule, jednak nie powoduje to niemożności zakwalifikowania go jako dowodu księgowego, gdyż zgodnie z art. 21 ust. 1a ustawy można zaniechać zamieszczania na dowodzie danych, o których mowa w art. 21 ust. 1 pkt 5 i 6, a więc min. podpisu wystawcy dowodu, jeżeli wynikają one z techniki dokumentowania zapisów księgowych. W związku z powyższym paragon jako zewnętrzny obcy dowód otrzymany od kontrahenta, spełnia kryteria kwalifikujące go jako dowód księgowy, o ile wewnętrzne uregulowania pozwalają na dokonywanie zapisów księgowych bez konieczności dokonywania podpisu wystawcy na dowodzie. Nie ma potrzeby dodatkowego dokumentowania dowodem wewnętrznym wydatków poniesionych poza granicami państwa z uwagi na niemożność uzyskania faktury VAT. Paragon powinien być opisany poprzez umieszczenie na nim danych i podpisu osoby, która dokonała opłaty, opisu operacji gospodarczej, stosując generalnie ustalone przez jednostkę zasady”.

Jednak faktury VAT nie tylko stanowią podstawy obliczania i poboru podatku od towarów i usług, ale są też podstawowym dowodem księgowym dla celów podatku dochodowego. Jeśli nie zachodzą szczególne okoliczności wyłączające obowiązek w zakresie wystawiania faktur, nabywca powinien taki dokument otrzymać, bez względu na wartość transakcji. Dostawcy i usługodawcy powinni wiedzieć, że odmowa – wbrew obowiązkowi – wystawienia faktury lub rachunku, stanowi przestępstwo karne skarbowe z art. 62 par. 1 Kodeksu karnego skarbowego.