Pytanie klienta:
Odpowiedź prawnika:
Kluczowa zasada
Zgodnie z art. 15 Kodeksu postępowania cywilnego obowiązuje zasada perpetuatio fori - sąd właściwy w chwili wniesienia pozwu pozostaje właściwy aż do ukończenia postępowania, choćby podstawy właściwości zmieniły się w toku sprawy.
Zasada perpetuatio fori w sprawach gospodarczych
Jeśli sąd, do którego wniesiono pozew okazał się właściwym, to nie ma możliwości zmiany właściwości miejscowej sądu poprzez podanie okoliczności dużej odległości dla jednej ze stron postępowania. Kodeks postępowania cywilnego w odróżnieniu od kodeksu postępowania karnego nie zna możliwości zmiany właściwości miejscowej sądu z uwagi na tą właśnie okoliczność.
Oznacza to, że sama duża odległość nie stanowi podstawy do przeniesienia sprawy gospodarczej do innego sądu. Ustawodawca przyjął założenie, że stabilność właściwości sądu jest wartością nadrzędną w stosunku do wygody stron.
Kiedy możliwe jest przeniesienie sprawy?
Istnieją jednak wyjątki od zasady perpetuatio fori, które mogą dotyczyć również spraw gospodarczych:
Przekazanie z art. 44(1) KPC
Sąd Najwyższy może przekazać sprawę do rozpoznania innemu sądowi równorzędnemu, jeżeli wymaga tego dobro wymiaru sprawiedliwości, w szczególności wzgląd na społeczne postrzeganie sądu jako organu bezstronnego.
Przeszkoda w rozpoznaniu - art. 44 KPC
Jeżeli sąd właściwy nie może z powodu przeszkody rozpoznać sprawy, sąd nad nim przełożony wyznaczy inny sąd równorzędny.
Sprawy ze Skarbem Państwa - art. 44(2) KPC
W sprawach, gdzie stroną jest Skarb Państwa, a sąd jest zaangażowany w sprawę, przewidziano mechanizm przekazania sprawy innemu sądowi równorzędnemu.
Ważne dla przedsiębiorców
Duża odległość sama w sobie nie jest uznawana za podstawę do przeniesienia sprawy. Sądy nie uwzględniają argumentów o trudnościach komunikacyjnych czy zwiększonych kosztach dojazdu jako przesłanek do zmiany właściwości miejscowej.
Alternatywne rozwiązania
Zamiast próby przeniesienia już toczącej się sprawy, warto rozważyć inne opcje:
Strony mogą umówić się na piśmie o poddaniu sądowi pierwszej instancji sporu już wynikłego lub sporów mogących w przyszłości wyniknąć z oznaczonego stosunku prawnego. Ta opcja dotyczy jednak przyszłych umów.
Ustanowienie pełnomocnika procesowego (adwokata lub radcy prawnego) z miejsca prowadzenia postępowania może znacząco ograniczyć konieczność osobistych wizyt w sądzie.
W sprawach gospodarczych coraz częściej wykorzystywane są narzędzia umożliwiające zdalne uczestnictwo w rozprawach, co może zmniejszyć uciążliwość związaną z dużą odległością.
Postępowanie w sprawach gospodarczych - specyfika
Postępowanie w sprawach gospodarczych jest uregulowane w Dziale IIa Kodeksu postępowania cywilnego i charakteryzuje się większą koncentracją materiału procesowego oraz skróceniem terminów. Sprawy te podlegają przyspieszonym procedurom, co oznacza, że:
Uwaga praktyczna
Przewodniczący i sąd są obowiązani podejmować czynności tak, by rozstrzygnięcie w sprawie zapadło nie później niż sześć miesięcy od dnia złożenia odpowiedzi na pozew. Próby przeniesienia sprawy mogą skutkować dodatkowymi opóźnieniami.
Aktualne zmiany prawne
Nowelizacja Kodeksu postępowania cywilnego z 9 marca 2023 r., która weszła w życie 1 lipca 2023 r., wprowadziła szereg zmian w przepisach o właściwości sądu. Zmiany te dotyczyły głównie:
- Podwyższenia progu właściwości rzeczowej sądów okręgowych do 100.000 złotych
- Wprowadzenia nowych regulacji dotyczących spraw konsumenckich
- Modyfikacji przepisów o właściwości w sprawach frankowych
Podsumowanie i rekomendacje
Najważniejsze wnioski
- Przeniesienie sprawy gospodarczej z uwagi na odległość nie jest możliwe - zasada perpetuatio fori jest bezwzględna
- Duża odległość nie stanowi przesłanki do zmiany właściwości miejscowej sądu
- Planowanie właściwości sądu powinno następować już na etapie zawierania umów handlowych
- Profesjonalne pełnomocnictwo może znacząco ułatwić prowadzenie sprawy w oddalonym sądzie
Zalecenie praktyczne
W przyszłych umowach gospodarczych warto rozważyć zawarcie umowy prorogacyjnej, która pozwoli na ustalenie właściwości sądu dogodnego dla obu stron. Pozwoli to uniknąć problemów związanych z dużymi odległościami w przyszłych sporach.