Spadek po rodzicach i ulga mieszkaniowa

23.5.2006

Pytanie:

"Rodzice byli właścicielami mieszkania (w akcie notarialnym ujęte jest, że nabyli je wspólnie). Ojciec zmarł 30 lat temu, zaś mama w 2005 roku. Sąd wydał postanowienie o nabyciu spadku w następujący sposób: - spadek po ojcu w równych częściach (po 1/4) dla mamy i trójki dzieci (rodzeństwa), - spadek po mamie w następujących częściach: po 1/3 dla dwojga dzieci i po 1/6 dla dwojga wnuków trzeciego dziecka (które odrzuciło swoją część spadku). Czy do obliczenia podatku od spadku po ojcu (przez każdego z jego dzieci) należy przyjąć wartość połowy mieszkania i obliczyć od niej 1/4 część, zaś do drugiej połowy wartości przysługującej mamie doliczyć jej 1/4 część (ze spadku po mężu) i od tej wartości obliczyć odpowiednio 1/3 i 1/6 część wartości przypadającej każdemu z czterech spadkobierców? Czy w przypadku darowizny nabytych części spadku (mieszkania) na rzecz jednego z wnuków (obecnie dziedziczących 1/6 część) przez pozostałych spadkobierców, można zastosować prawo do zwolnienia z podatku, gdyż mieszkanie nie jest większe niż 110 m kw. i wnuk ten będzie mieszkał w nim (co najmniej 5 lat) oraz nie posiada on innego mieszkania?"

Odpowiedź prawnika: Spadek po rodzicach i ulga mieszkaniowa

W świetle zapisu art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn, obowiązek podatkowy przy nabyciu w drodze dziedziczenia, powstaje - co do zasady - z chwilą przyjęcia spadku. Jeżeli zaś nabycie nie zgłoszone do opodatkowania stwierdzono następnie pismem, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą sporządzenia pisma; jeżeli pismem takim jest orzeczenie sądu, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą uprawomocnienia się postanowienia (art. 6 ust. 4 ustawy).

W przypadku tzw. spadków dawnych (po osobach zmarłych kilkadziesiąt lat temu; po których postępowanie spadkowe zostało przeprowadzone dopiero obecnie, gdyż bez tego nie można by przeprowadzić postępowania po ich zmarłych obecnie małżonkach) należy przede wszystkim rozważyć, czy obecnie w ogóle powstaje obowiązek podatkowy w podatku od spadków i darowizn. Jak bowiem potwierdził Naczelny Sąd Administracyjny - Ośrodek Zamiejscowy w Katowicach w wyroku z dnia 7 listopada 2000 r. (I SA/Ka 1097/99): „Należy zaznaczyć, iż na tle art. 6 ust. 4 ustawy o podatku od spadków i darowizn, w orzecznictwie (por. uchwała składu siedmiu sędziów SN z dnia 21 marca 1991 r. III AZP 14/90 OSNCP 1992/3 poz. 33 wraz glosą aprobującą B. Brzezińskiego Przegląd Orzecznictwa Podatkowego 1992/4 str. 207 oraz wyrok SN z dnia 7 marca 1995 r. III ARN 3/95 OSNAPiUS 1995/16 poz. 198), utrwalił się pogląd, iż reguluje on sytuacje szczególne i że w związku z tym nie może podlegać wykładni rozszerzającej. Generalną bowiem jest zasada wyrażona w art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy, według której przy nabyciu spadku w drodze dziedziczenia obowiązek podatkowy powstaje z chwilą przyjęcia spadku. Art. 6 ust. 4 przywołanej wyżej ustawy nie ma natomiast zastosowania do spadków i darowizn, co do których w dniu 11 sierpnia 1983 r. (data wejścia w życie ustawy o podatku od spadków i darowizn), na skutek upływu terminu przedawnienia 5 lat, ustanowionego w art. 7 ust. 1 ustawy z dnia 19 grudnia 1980 r. o zobowiązaniach podatkowych (Dz. U. 1980 r. Nr 27, poz. 111, ze zm.), organ podatkowy nie mógł wydać decyzji w sprawie ustalenia zobowiązania podatkowego.”

Jeżeli uznać, iż w świetle powyższych uwag po osobie zmarłej 30 lat temu nie powstaje obowiązek podatkowy w podatku od spadków i darowizn, obowiązek podatkowy powstałby jedynie po osobie zmarłej obecnie.

Zgodnie natomiast z art. 16 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn, w przypadku nabycia budynku mieszkalnego lub jego części, lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość, spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego oraz wynikających z przydziału spółdzielni mieszkaniowych: prawa do domu jednorodzinnego lub prawa do lokalu w małym domu mieszkalnym, w drodze spadku lub darowizny przez osoby zaliczane do I grupy podatkowej - nie wlicza się do podstawy opodatkowania ich wartości do łącznej wysokości nieprzekraczającej 110 m² powierzchni użytkowej budynku lub lokalu (oczywiście pod warunkiem łącznego spełnienia jeszcze innych warunków określonych w art. 16 ust. 2 ustawy). Niestety zstępni (dzieci) rodzeństwa są zaliczani do II grupy podatkowej (art. 14 ust. 3 pkt 2 ustawy) - w przypadku darowizny mieszkania na ich rzecz nie ma więc możliwości skorzystania z ulgi w zapłacie podatku od spadków i darowizn określonej w art. 16 ustawy.

Można zastosować taką ulgę do części mieskznia, jaką te osoby dziedziczą samodzielnie.

Piotr Geliński

Doradca podatkowy

Doradca podatkowy nr 10841; magister prawa (absolwent Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Gdańskiego).

Od 2002 r. zdobywał doświadczenie jako współpracownik znanych kancelarii prawnych i kancelarii doradztwa podatkowego. Od 2008 r. wykonuje zawód doradcy podatkowego obecnie w formie spółki doradztwa podatkowego;

Specjalizuje się w: udzielaniu porad, opinii i wyjaśnień z zakresu obowiązków podatkowych; analizie obciążeń podatkowych i ich optymalizacji, planowaniu podatkowym; ocenie umów pod względem wynikających z nich obowiązków podatkowych; doradztwie w sporach z organami podatkowymi, podczas kontroli podatkowej i skarbowej oraz w postępowaniach z zakresu zobowiązań podatkowych, w tym także w postępowaniach sądowoadministracyjnych.

Odpowiedź prawnika: Spadek po rodzicach i ulga mieszkaniowa

Komentarze