Termin ostateczny (zawity) w pozwie wzajemnym

Odpowiedź prawnika: Termin ostateczny (zawity) w pozwie wzajemnym

Odpowiedź na pozew została złożona po terminie. Sąd odrzucił wniosek o przywrócenie terminu. Czy, w wypadku wystąpienia pozwanego z powództwem wzajemnym, dowody i twierdzenia przytoczone w odpowiedzi na pozew ulegają prekluzji w związku z orzeczeniem Sądu Najwyższego z 04.06.2004 r. - III CZP 28/04, czy też są one traktowane jako niebyłe, nie przedstawione w sprawie i mogą zostać przytoczone w pozwie wzajemnym?

Zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego sygn. akt III CZP 28/04, w postępowaniu w sprawach gospodarczych powództwo wzajemne może być wytoczone w odpowiedzi na pozew, lub też oddzielnie, ale najpóźniej na pierwszej rozprawie albo w sprzeciwie od wyroku zaocznego, nie można go jednak skutecznie oprzeć na twierdzeniach, zarzutach i dowodach, które uległy prekluzji. System prekluzji (prekluzja - termin zawity) polega na nałożeniu na strony ciężaru przedstawienia sądowi wszystkich znanych im faktów, dowodów i zarzutów w określonym terminie pod rygorem utraty możliwości późniejszego ich przytaczania lub powoływania. Wniesienie odpowiedzi na pozew nie wyłącza możliwości późniejszego wytoczenia powództwa wzajemnego, oczywiście w określonym terminie, czyli najpóźniej na pierwszej rozprawie.

System prekluzji, o którym mowa powyżej, jest nieodłączną cechą postępowania sądowego toczącego się przed sądem gospodarczym. Oznacza on konieczność przedstawiania przez strony postępowania wszystkich dowodów i zarzutów bezpośrednio przy wniesieniu powództwa, odpowiedzi na pozew lub środkach zaskarżenia, chyba że zostanie wykazane, iż ich powołanie w określonym czasie nie było możliwe lub potrzeba ich powołania wynikła później. Sąd Najwyższy wypowiedział się wyraźnie, iż w powództwie wzajemnym strona nie może ująć dowodów i zarzutów, które owej prekluzji w toku postępowania uległy. W przeciwnym bowiem razie doszłoby de facto do obejścia przepisów o prekluzji dowodowej w postępowaniu gospodarczym: dla przykładu, strona, która pominęła określone okoliczności w odpowiedzi na pozew mogłaby je skutecznie podnosić w powództwie wzajemnym. Praktyka taka jest w ocenie Sądu Najwyższego niedopuszczalna i w świetle cytowanego orzeczenia nie będzie skuteczne podnoszenie w powództwie wzajemnym dowodów, twierdzeń i zarzutów, które uległy prekluzji dowodowej w toku postępowania w sprawach gospodarczych.

Wyraźnie zatem należy powołać się w tym wypadku na przepis artykułu 479[14] kodeksu postępowania cywilnego, zgodnie z którym (§ 1) "w sprawach, w których sąd nie wydał nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym lub upominawczym, pozwany jest obowiązany do wniesienia odpowiedzi na pozew w terminie dwutygodniowym od otrzymania pozwu".(§ 2) "w odpowiedzi na pozew pozwany jest obowiązany podać wszystkie twierdzenia, zarzuty oraz dowody na ich poparcie pod rygorem utraty prawa powoływania ich w toku postępowania, chyba że wykaże, iż ich powołanie w odpowiedzi na pozew nie było możliwe, albo że potrzeba powołania wynikła później".

Interpretuje się to w taki sposób, iż pozwany ma wyznaczony tym samym czas na wniesienie odpowiedzi na pozew. Przepis wskazuje wprost, iż nie powołanie w takiej odpowiedzi wszystkich twierdzeń skutkuje utratą prawa powoływania ich dalej w toku postępowania. W tym wypadku należy bowiem zastosować w praktyce zasadę wykładni przepisów, Argumentum a minori ad maius - z mniejszego na większe, skoro przepis wiąże negatywne de facto konsekwencje z sytuacją o mniejszym zakresie (nie powołanie w piśmie terminowo złożonym), to tym bardziej zasada ta dotyczy sytuacji o większym zakresie (niedochowanie terminu w ogóle, a więc nie powołanie żadnych argumentów na czas).Proszę bowiem pamiętać, iż w postępowaniu w sprawach gospodarczych - odmiennie niż w procesie „zwykłym” - wniesienie odpowiedzi na pozew jest obowiązkiem, którego zaniechanie zagraża wydaniem wyroku zaocznego na posiedzeniu niejawnym (art. 479[18] § 2). Obowiązek ten obciąża pozwanego niezależnie od tego, czy zapewnił sobie obsługę prawną i jest reprezentowany przez adwokata lub radcę prawnego, chodzi bowiem o możliwie najwcześniejszą - a więc dokonaną już na wstępie postępowania - koncentrację materiału dowodowego poddawanego pod osąd.

Podsumowując powyższe – w takim wypadku wniesienie po terminie odpowiedzi na pozew skutkuje prekluzją owych twierdzeń i dowodów w tym postępowaniu. Jednak zgodnie z treścią powołanego w pytaniu uzasadnienia orzeczenia SN (uchwały) „nic nie stoi na przeszkodzie, aby pozwany, zamiast wnosić powództwo wzajemne - w sytuacji, w której upłynął termin dla podnoszenia twierdzeń, zarzutów i dowodów na ich poparcie - i narażać się na ewentualne negatywne skutki prekluzji, wytoczył powództwo w odrębnej sprawie”.