Odpowiedź prawnika: Ustalenie kontaktów ojca z synem.
Sporządzoną dla Pana opinię prawną przygotowaliśmy na podstawie przepisów ustawy z 25 lutego 1964 r - Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy (Dz. U.64.9.59 z poźn. zm. dalej: KRO) oraz ustawy z dnia 17 listopada 1964 roku Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. 2014. 101). Wzięliśmy pod uwagę również stan orzecznictwa polskich sądów powszechnych oraz wskazania doktryny.
Zacząć należy od uwagi, że opieka i szeroko rozumiana piecza nad dzieckiem wynika z władzy rodzicielskiej, stąd kluczowe jest ustalenie czy ta ojcu dziecka przysługuje. Władza rodzicielska wynika co do zasady z faktu bycia rodzicem, nie zaś małżonkiem matki. Samo zagadnienie tej władzy jest niezwykle szerokie, stąd w dalszej części opinii skupimy się na niektórych jej aspektach, istotnych w danym stanie faktycznym. Ogólnie władze rodzicielską statuuje art. 93 KRO:
Art.93.
§1.Władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom.
§2. Jeżeli wymaga tego dobro dziecka, sąd w wyroku ustalającym pochodzenie dziecka może orzec o zawieszeniu, ograniczeniu lub pozbawieniu władzy rodzicielskiej jednego lub obojga rodziców. Przepisy art. 107 i art. 109-111 stosuje się odpowiednio.
Istotnym jest by pamiętać o tym, że władza rodzicielska ma służyć przede wszystkim dobru dziecka, interes rodziców uwzględniając w dalszej kolejności. Potwierdza to orzecznictwo sądów powszechnych: „Rozstrzygnięcia dotyczące pieczy nad małoletnimi dziećmi mają przede wszystkim służyć ich dobru. Jednak mimo tego, iż dobro dziecka stanowi nadrzędne wskazanie, nie można przy stosowaniu przepisów o władzy rodzicielskiej wykluczyć interesu rodziców. Wychodząc od ustawowej zasady sformułowanej w art. 93§ 1 KRO, głoszącej, że władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom należy stwierdzić, że żadne z rodziców nie może uzurpować sobie przy wykonywaniu tej władzy pozycji szczególnie uprzywilejowanej (…). Przy braku porozumienia miedzy małżonkami, sposób sprawowania pieczy nad wspólnymi dziećmi ustalony przez Sąd, nie naruszając interesu dzieci, stawia oboje małżonków na równej płaszczyźnie w możliwości wykonywania ich praw rodzicielskich.”1
Sposób wykonywania władzy rodzicielskiej wyrażają następujące przepisy KRO:
Art. 95. § 1. Władza rodzicielska obejmuje w szczególności obowiązek i prawo rodziców do wykonywania pieczy nad osobą i majątkiem dziecka oraz do wychowania dziecka, z poszanowaniem jego godności i praw.
§ 3. Władza rodzicielska powinna być wykonywana tak, jak tego wymaga dobro dziecka i interes społeczny.
§ 4. Rodzice przed powzięciem decyzji w ważniejszych sprawach dotyczących osoby lub majątku dziecka powinni je wysłuchać, jeżeli rozwój umysłowy, stan zdrowia i stopień dojrzałości dziecka na to pozwala, oraz uwzględnić w miarę możliwości jego
rozsądne życzenia.
Art. 97. § 1. Jeżeli władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom, każde z nich jest obowiązane i uprawnione do jej wykonywania.
§ 2. Jednakże o istotnych sprawach dziecka rodzice rozstrzygają wspólnie; w braku porozumienia między nimi rozstrzyga sąd opiekuńczy.
Zasada wspólnego decydowania o istotnych sprawach dziecka dotyczy także rodziców żyjących w rozłączeniu, jednak w takiej sytuacji art. 97 KRO znajdzie zastosowanie łącznie z art. 107 KRO. Zgodnie z treścią cytowanego przepisu, w braku porozumienia między rodzicami, o istotnych sprawach dziecka rozstrzyga Sąd Opiekuńczy, co dotyczy zarówno rodziców żyjących wspólnie, jak i rodziców rozłączonych, względem których zastosowanie znajdzie poniższy przepis:
Art.107.
§1.Jeżeli władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom żyjącym w rozłączeniu, sąd opiekuńczy może ze względu na dobro dziecka określić sposób jej wykonywania.
§2.Sąd może powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców, ograniczając władzę rodzicielską drugiego do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do osoby dziecka. Sąd może pozostawić władzę rodzicielską obojgu rodzicom, jeżeli przedstawili zgodne z dobrem dziecka porozumienie o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem, i jest zasadne oczekiwanie, że będą współdziałać w sprawach dziecka. Rodzeństwo powinno wychowywać się wspólnie, chyba że dobro dziecka wymaga innego rozstrzygnięcia.
Należy zauważyć, że władza rodzicielska przysługuje co do zasady obojgu rodzicom. Jest to potwierdzenie równości rodziców i zaprzeczenie jakimkolwiek próbom samodzielnego, jednoosobowego jej sprawowania. Powyższy artykuł dotyczy, specyficznej sytuacji, bowiem sposobu wykonywania władzy rodzicielskiej, przysługującej obojgu rodzicom żyjącym w rozłączeniu.
Pojęcie rodziców żyjących w rozłączeniu jest szerokie, obejmuje zarówno rodziców nierozwiedzionych, rozwiedzionych, w separacji lub rodziców, których małżeństwo zostało unieważnione lub wyrokiem sądu ustalono, że związek małżeński nie istnieje, a także tych, którzy małżeństwa nie zawarli. Zgodnie z art. 107 § 2 KRO sąd opiekuńczy może powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców, ograniczając władzę rodzicielską drugiego do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do osoby dziecka. Ograniczając władzę rodzicielską, sąd powinien określić, do jakich obowiązków i uprawnień w stosunku do osoby dziecka ogranicza władzę rodzicielską drugiego rodzica. Częstokroć Sąd używa jednak bardziej ogólnych pojęć, jak „istotne sprawy dziecka”.
Znaczenie powyższego przepisu rozwija doktryna prawnicza twierdząc: „Na podstawie komentowanego przepisu, sąd ograniczając władzę rodzicielską powinien określić w sposób konkretny, do jakich obowiązków i uprawnień w stosunku do osoby dziecka ogranicza władzę rodzicielską drugiego rodzica. Orzeczenie sądu musi być poprzedzone szczegółowym ustaleniem wszystkich okoliczności dotyczących aktualnej sytuacji życiowej dziecka stron oraz związanego z tym wzajemnego stosunku rodziców. Odnosić się to powinno przede wszystkim do pieczy nad osobą dziecka oraz jego wychowaniem, co stanowi główny przedmiot władzy rodzicielskiej (...) Treść obowiązków i uprawnień rodzica, któremu nie powierzono wykonywania władzy rodzicielskiej, może np. obejmować prawo decydowania w kwestiach dotyczących zmiany miejsca pobytu dzieci, organizacji wypoczynku, wczasów, leczenia, wyboru szkoły, nauki pozaszkolnej, zasad wychowania, kierunku i zakresu wykształcenia, wyboru zawodu itd. W zależności od konkretnej sytuacji możliwe jest określenie czasu i miejsca widywania się z dziećmi. Można też zastrzec, że zgoda drugiego z rodziców jest konieczna, tak jak w wypadku opieki (art. 156 k.r.o.), we wszystkich ważniejszych sprawach, które dotyczą osoby małoletnich dzieci.”2
Z opisu sytuacji faktycznej nie wynika aby władza rodzicielska została ograniczona – tak więc Pan jak i matka dziecka macie aktualnie pełnię władzy rodzicielskiej.
Kwestią odrębną jest z kolei zagadnienie kontaktów z dzieckiem.
Zgodnie z KRO:
Art. 113. [Prawo i obowiązek utrzymywania kontaktów]
§ 1.Niezależnie od władzy rodzicielskiej rodzice oraz ich dziecko mają prawo i obowiązek utrzymywania ze sobą kontaktów.
§ 2.Kontakty z dzieckiem obejmują w szczególności przebywanie z dzieckiem (odwiedziny, spotkania, zabieranie dziecka poza miejsce jego stałego pobytu) i bezpośrednie porozumiewanie się, utrzymywanie korespondencji, korzystanie z innych środków porozumiewania się na odległość, w tym ze środków komunikacji elektronicznej.
Bezpośrednie i osobiste kontakty rodziców z dzieckiem uznawane są w doktrynie prawa jako istotne dla prawidłowego rozwoju dziecka, utrzymania więzi między krewnymi a także eliminacji ujemnych następstw odseparowania dziecka od jednego z rodziców, w przypadku gdy żyją oni w rozłączeniu.
Jak uznał ustawodawca, kontakty z dzieckiem są nie tylko prawem ale i obowiązkiem rodzica i obejmują spotkania osobiste, ale także inne bezpośrednie formy porozumiewania się takie jak telefon, skype, etc
Na kontakty składają się więc:
- pobyt z dzieckiem (odwiedziny, spotkania, zabieranie dziecka poza miejsce pobytu),
- bezpośrednie porozumiewanie się,
- utrzymywanie korespondencji,
- korzystanie z innych środków porozumiewania się na odległość.
Kontakty z dzieckiem w pierwszej kolejności powinny być ustalone między uprawnionymi. Rodzice powinni więc między sobą, zgodnie i dobrowolnie ustalić tak ich częstotliwość jak i sposób ich realizacji. W przypadku braku porozumienia między rodzicami, jedyną drogą ustalenia kontaktów jest postępowanie sądowe.
Art. 113[1].
§ 1. Jeżeli dziecko przebywa stale u jednego z rodziców, sposób utrzymywania kontaktów z dzieckiem przez drugiego z nich rodzice określają wspólnie, kierując się dobrem dziecka i biorąc pod uwagę jego rozsądne życzenia; w braku porozumienia rozstrzyga sąd opiekuńczy.
§ 2. Przepisy § 1 stosuje się odpowiednio, jeżeli dziecko nie przebywa u żadnego z rodziców, a pieczę nad nim sprawuje opiekun lub gdy zostało umieszczone w pieczy zastępczej.
Takie uregulowanie kontaktów nie jest jednak ostateczne – prawo przyznaje możliwość zmiany orzeczenia sądowego, ustalającego kontakt z dzieckiem:
Art. 113[5]. [Zmiana rozstrzygnięcia o kontaktach z dzieckiem]
Sąd opiekuńczy może zmienić rozstrzygnięcie w sprawie kontaktów, jeżeli wymaga tego dobro dziecka.
Jak wynika z powyższego, sąd opiekuńczy może zmienić orzeczenie w sprawie kontaktów, jeśli wymaga tego dobro dziecka. W razie złożenia ewentualnego wniosku do sądu o zmianę kontaktów z dzieckiem, sąd będzie więc badał, czy możliwość zabierania przez Pana dziecka na cały co drugi weekend miesiąca a także na jeden tydzień ferii zimowych, jeden miesiąc wakacji letnich oraz, przykładowo, każdy drugi dzień Świąt Wielkanocnych czy Bożego Narodzenia, będzie zgodne z dobrem dziecka.
Sąd nie będzie więc w tej sytuacji kierował się Pana interesem, ale wyłącznie dobrem dziecka – jeśli uzna, że dla syna dobre i rozwojowe będzie, aby spędzał z Panem więcej czasu, powinien zmienić orzeczenie sądowe w tym zakresie. Nie jest wykluczone, iż w toku postępowania zostaniecie Państwo skierowani do Rodzinnego Ośrodka Diagnostyczno Konsultacyjnego w celu sporządzenia opinii przez biegłego psychologa, oceniającej, czy Pana wniosek jest zasadny i będzie zgodny z dobrem dziecka.
Podsumowując tę część opinii, aby dokonać zmiany istniejącego sposobu kontaktowania się z synem konieczne będzie złożenie w sądzie wniosku o zmianę orzeczenia, które aktualnie reguluje Pana kontakty z synem. We wniosku powinien Pan uzasadnić, że wydłużone kontakty z dzieckiem, możliwość zabierania syna na cały weekend, będzie zgodne z jego dobrem. W toku postępowania sąd powinien jednak zasięgnąć opinii biegłego psychologa.
Skomentuj artykuł - Twoje zdanie jest ważne
Czy uważasz, że artykuł zawiera wszystkie istotne informacje? Czy jest coś, co powinniśmy uzupełnić? A może masz własne doświadczenia związane z tematem artykułu?