Ustalenie ojcostwa i alimenty dziecka poczętego

Odpowiedź prawnika: Ustalenie ojcostwa i alimenty dziecka poczętego

Na wstępie należy poczynić zastrzeżenie, że ustalenie ojcostwa (podobnie zresztą, jak uznanie dziecka) na mocy orzeczenia sądu może nastąpić tylko i wyłącznie wówczas, gdy nie zachodzi domniemanie, że ojcem dziecka jest mąż matki. Z pytania nie wynika, że domniemany ojciec dziecka jest mężem matki, zatem teoretycznie powództwo o ustalenie ojcostwa mogłoby być dopuszczalne. Zgodnie z treścią art. 84 par. 2 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, powództwo takie może być wytoczone przez dziecko lub matkę. Jako że domniemany ojciec dziecka jest obywatelem Ukrainy i nie przebywa w Polsce, warto zastanowić się, czy powództwo to może być w ogóle rozpoznane przez polski sąd. Odpowiedź przynosi treść art. 1101 par. 1 kodeksu postępowania cywilnego, wedle której do jurysdykcji krajowej należą sprawy ze stosunków rodziców i dzieci, jeżeli choćby jedna ze stron ma obywatelstwo polskie lub, nie posiadając żadnego obywatelstwa, ma miejsce zamieszkania w Polsce. Ustalenie, że w tej sprawie istnieje jurysdykcja krajowa oznacza, że sprawa może toczyć się przed polskim sądem (tak wypowiedział się choćby Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 22 września 1966 r. sygn. akt III CR 150/65). Ustalenie ojcostwa podlega prawu ojczystemu dziecka z chwili jego urodzenia, a więc prawu polskiemu. Jeżeli, na co wskazuje pytanie, pozwany nie ma miejsca zamieszkania w Polsce, ogólną właściwość sądu oznacza się według miejsca jego pobytu w Polsce, a gdy nie jest ono znane lub nie leży w Polsce - według ostatniego miejsca zamieszkania pozwanego w Polsce. Warto jednak pamiętać, że niedopuszczalne jest sądowe ustalenie ojcostwa przed urodzeniem dziecka, a po jego poczęciu (wskazują na to wytyczne Sądu Najwyższego z dnia 6 grudnia 1952 r. C Prez. 166/52, OSN 1953, poz. 31). Po urodzeniu zatem dziecka może Pani w pozwie żądać od ojca dziecka także alimentów; nie tylko wszak tych na przyszłość, ale również pokrycia stosownie do okoliczności części kosztów, jakie poniosła w związku z utrzymaniem dziecka od chwili urodzenia aż do ogłoszenia wyroku ustalającego ojcostwo. Roszczenia alimentacyjne między krewnymi lub powinowatymi podlegają prawu ojczystemu osoby uprawnionej do alimentacji. Również ta sprawa będzie rozstrzygana według prawa polskiego. Powództwa o ustalenie ojcostwa i roszczenia alimentacyjne można połączyć w jednym powództwie.

Proszę pamiętać, że ustalenie ojcostwa może w opisywanym przypadku nastąpić również w drodze uznania dziecka, nawet, jeżeli się ono jeszcze nie urodziło.  A uznanie dziecka podlega prawu państwa, którego dziecko jest obywatelem w chwili uznania (więc także prawo polskie).

Szczególnego rodzaju roszczenie matki dziecka w stosunku do ojca dziecka nie będącego mężem matki przewiduje art. 141 kro. Ojciec dziecka jest obowiązany przyczynić się w rozmiarze odpowiadającym okolicznościom do pokrycia wydatków związanych z ciążą i porodem oraz kosztów trzymiesięcznego utrzymania matki w czasie porodu (a z ważnych powodów - z uwzględnieniem dłuższego okresu, niż 3 miesiące). Jeżeli na skutek ciąży lub porodu matka poniosła inne konieczne wydatki albo szczególne straty majątkowe, może ona żądać, aby ojciec pokrył odpowiednią część tych wydatków lub strat. Roszczenia te przedawniają się z upływem 3 lat od dnia porodu. Prawo skutecznego wystąpienia z nimi przysługuje zatem matce dziecka dopiero po jego urodzeniu. Mówi o tym art. 143 kro, wedle którego jeżeli ojcostwo mężczyzny nie będącego mężem matki nie zostało ustalone, zarówno dziecko, jak i matka mogą dochodzić roszczeń majątkowych związanych z ojcostwem tylko jednocześnie z dochodzeniem ustalenia ojcostwa. Nie dotyczy to jednak przypadku, gdyby dziecko urodziło się nieżywe, gdyż wtedy matka może żądać partycypacji w kosztach ciąży i porodu bez udowadniania ojcostwa. 

Jeżeli między prawem polskim a ukraińskim będzie sprzeczność co do kwestii, jakie prawo jest właściwe, konieczne będzie zastosowanie konwencji haskiej - Prawo właściwe dla zobowiązań alimentacyjnych.  

Ponadto zgodnie z umową międzynarodową między Polską a Ukrainą, jeśli wniesie Pani pozew o alimenty do polskiego sądu, to stanie się on wyłącznie właściwy w tej sprawie. Ponadto oba Państwa zobowiązały się do udzielania sobie wzajemnie pomocy prawnej przez sporządzanie, przesyłanie i doręczanie dokumentów, dokonywanie przeszukań, odbieranie i wydawanie dowodów rzeczowych, opracowywanie opinii, dokonywanie oględzin, przesłuchiwanie stron, świadków, biegłych, podejrzanych, oskarżonych, a także dokonywanie innych czynności procesowych.