VAT przy likwidacji działalności gospodarczej

Odpowiedź prawnika: VAT przy likwidacji działalności gospodarczej

Na gruncie podatku od towarów i usług (VAT), w przypadku likwidacji prowadzonej działalności gospodarczej o sposobie, w jaki należy dokonać rozliczenia wykorzystywanego w ramach działalności składnika majątku (np. nieruchomości) stanowi art. 14 ust. 1 pkt 2 ustawy o podatku od towarów i usług. Zgodnie z tym przepisem opodatkowaniu podatkiem podlegają towary własnej produkcji i towary, które po nabyciu nie były przedmiotem dostawy towarów w przypadku zaprzestania przez podatnika będącego osobą fizyczną wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu, obowiązanego na podstawie art. 96 ust. 6 do zgłoszenia zaprzestania działalności naczelnikowi urzędu skarbowego. Wymieniony przepis ma zastosowanie do towarów, w stosunku do których przysługiwało prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego. Podstawą opodatkowania jest wówczas wartość towarów podlegających spisowi z natury, ustalona zgodnie z art. 29 ust. 10 ustawy o VAT, tj. cena nabycia i od tej ceny należy obliczyć podatek należny.

Z brzmienia art. 14 ust. 1 ustawy o VAT może wynikać, że ustawodawca chce opodatkować tylko pozostałe w firmie środki obrotowe. Stanowi bowiem o towarach, które nie były przedmiotem dostawy. Takie stanowisko można też spotkać w doktrynie (por. T. Michalik, "VAT. Rok 2005. Komentarz", Wydawnictwo Beck 2005, s. 165). Natomiast przy środkach trwałych nie może być mowy o ich dostawie jako czynności uzasadniającej odliczenie. Są one bowiem wykorzystywane w inny sposób na potrzeby działalności opodatkowanej, a odliczenie VAT przy ich nabyciu nie jest związane z dokonaniem dostawy. Jednak sądy nie miały wątpliwości. Przykładowo w nadal aktualnym orzeczeniu z 5 maja 2000 r. (I SA/Ka 1719/98) Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził: "Przepis ten pozwala na opodatkowanie towarów, w stosunku do których przysługiwało wymienionym w nim podmiotom prawo do obniżenia podatku należnego o podatek naliczony, przy czym wynikające z niego opodatkowanie nie ogranicza się tylko do towarów handlowych (środków obrotowych), lecz dotyczy również wszelkich innych towarów, jeżeli w związku z ich zakupem przysługiwało prawo odliczenia podatku naliczonego od podatku należnego". Podobne stanowisko wyraził NSA w wyroku z 28 listopada 2001 r. (I SA/Kr 1611/99).

Podobne stanowisko zajmują organy podatkowe.

Zgodnie z przywoływanym art. 14 ustawy o VAT w przypadku likwidacji działalności gospodarczej podatnicy są obowiązani sporządzić spis z natury towarów w terminie 14 dni, licząc od dnia zaprzestania wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu oraz zawiadomić o dokonanym spisie z natury, o ustalonej wartości i o kwocie podatku należnego naczelnika urzędu skarbowego w terminie 7 dni, licząc od dnia zakończeniu tego spisu. Obowiązek podatkowy w przypadku likwidacji działalności gospodarczej powstaje w dniu, w którym powinien być sporządzony spis z natury, nie później jednak niż 14 dnia, licząc od dnia rozwiązania spółki lub zaprzestania wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu.

Na podstawie powyższej regulacji opodatkowaniu VAT będą też podlegały ulepszone środki trwałe podatnika. Wątpliwą kwestią może być, czy opodatkowaniu będzie podlegała tylko wartość ulepszenia, czy też całego środka trwałego (od którego nabycia nie przysługiwało prawo odliczenia VAT) razem z ulepszeniami. Jak wskazuje się w literaturze, w przypadku posiadania przez podatnika na dzień zakończeni działalności środków trwałych, w stosunku do których dokonano tylko częściowego odliczenia podatku, jest on zobowiązana do opodatkowania całej wartości środka trwałego. Nawet częściowe odliczenie podatku naliczonego powoduje obowiązek podatkowy w sytuacji określonej przez ustawodawcę. Czyli w przypadku ulepszenia własnego środka trwałego opodatkowaniu VAT podlegałaby nie tylko wartość ulepszeń, ale cała wartość środka trwałego wraz z ulepszeniami.

Na marginesie można zauważyć, iż przy likwidacji firmy nie musimy płacić VAT od inwestycji w obcym środku trwałym. Potwierdził to Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi w wyroku z 23 stycznia 2004 r. (I SA/Łd 1274/02). Czytamy w nim: "Inwestycji w obcych środkach trwałych (stanowiącej środek trwały w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym) nie można uznać za towar w rozumieniu przepisów o VAT (...) towarami są rzeczy ruchome, jak również wszelkie postacie energii, budynki, budowle lub ich części. Zaś inwestycja w obcych środkach trwałych, stanowiąca kwotę wydatków poniesionych przez podatnika na przedmioty majątkowe innych osób (np. wynajmowane od tych osób przez podatnika), niewątpliwie nie jest rzeczą ruchomą, energią, budynkiem czy budowlą. Dlatego inwestycja w obcych środkach trwałych nie podlega opodatkowaniu na podstawie art. 6a ustawy o VAT".