Właściwość sądu w sprawie dóbr osobistych

Odpowiedź prawnika: Właściwość sądu w sprawie dóbr osobistych

Właściwość rzeczową sądu określają przepisy art. 16 – 26 kodeksu postępowania cywilnego, natomiast właściwość miejscową art. 27 – 46 kpc. Zgodnie z art. 17 kpc rozpoznawanie spraw o prawa niemajątkowe i łącznie z nimi dochodzone roszczenia majątkowe oprócz spraw o ustalenie lub zaprzeczenie pochodzenia dziecka, o unieważnienie uznania dziecka oraz o rozwiązanie przysposobienia, należą do właściwości sądu okręgowego.

Z kolei właściwy miejscowo będzie sąd (okręgowy, jak już wiemy) miejsca zamieszkania pozwanego. Jednak zgodnie z postanowieniem Sądu Najwyższego z dnia 28 czerwca 1989 r., sygn. I CZ 170/89 naruszenie dobra osobistego zawinionym działaniem lub zaniechaniem, z uwagi na wagę społeczną tego rodzaju naruszeń oraz ze względu na jednolitość skutków prawnych (art. 448 kc) - jest czynem niedozwolonym, co w konsekwencji umożliwia poszkodowanemu w myśl art. 35 kpc wytoczenie powództwa o ochronę tego dobra przed sądem, w którego okręgu nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę (zarówno materialną, jak i niematerialną).

Zgodnie z art. 200 kpc sąd, który stwierdzi swą niewłaściwość, ma obowiązek przekazać sprawę sądowi właściwemu. Postanowienie sądu niewłaściwego o przekazaniu może zapaść na posiedzeniu niejawnym. Sąd, któremu sprawa została przekazana, jest związany postanowieniem o przekazaniu sprawy. Nie dotyczy to jednak wypadku przekazania sprawy sądowi wyższego rzędu. Sąd ten w razie stwierdzenia swej niewłaściwości przekazuje sprawę innemu sądowi, który uzna za właściwy, nie wyłączając sądu przekazującego. Co istotne, czynności dokonane w sądzie niewłaściwym pozostają w mocy. Niewłaściwość sądu dającą się usunąć za pomocą umowy stron (czyli wtedy, gdy nie mamy do czynienia z właściwością miejscową wyłączną) sąd bierze pod rozwagę tylko na zarzut pozwanego, zgłoszony i należycie uzasadniony przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy. W opisywanym przypadku nie mamy do czynienia z właściwością wyłączną.

W określonych sytuacjach rozpoznanie sprawy przez sąd niewłaściwy może skutkować nieważnością postępowania. Niewłaściwość sądu jest jednak samodzielną przesłanką nieważności postępowania tylko wtedy, gdy sąd rejonowy orzekł w sprawie, w której sąd okręgowy jest właściwy bez względu na wartość przedmiotu sporu. W przedstawionej sytuacji sąd okręgowy jest właściwy bez względu na wartość przedmiotu sporu. Jeśli więc sprawę rozpatrzy do końca sąd rejonowy, postępowanie będzie nieważne.