Pytanie klienta:
Przed Sądem Rejonowym zakończyło się postępowanie o zniesienie współwłasności. Podczas ogłoszenia postanowienia sąd odrzucił moje roszczenie o pożytki od drugiego współwłaściciela. Jednak w doręczonej mi sentencji postanowienia brakuje jakiegokolwiek rozstrzygnięcia w tej kwestii - mimo że uzasadnienie zawiera informację o odrzuceniu roszczeń.
Sąd Okręgowy odrzucił moją apelację, argumentując, że powinienem złożyć wniosek o uzupełnienie postanowienia, czego nie uczyniłem. Problem w tym, że nie wiedziałem o rozbieżności między sentencją a uzasadnieniem do czasu otrzymania pisemnego uzasadnienia - ponad 80 dni po ogłoszeniu.
Czy mogę teraz wnieść o przywrócenie terminu do uzupełnienia postanowienia? W jakim terminie? Co zrobić, jeśli ten środek zawiódł?
""Odpowiedź prawnika:
Podstawy prawne uzupełnienia postanowienia
Zgodnie z art. 351 Kodeksu postępowania cywilnego strona może w ciągu dwóch tygodni od ogłoszenia wyroku (lub postanowienia), a gdy doręczenie następuje z urzędu - od jego doręczenia, zgłosić wniosek o uzupełnienie, jeżeli sąd nie orzekł o całości żądania, o natychmiastowej wykonalności albo nie zamieścił dodatkowego orzeczenia, które według przepisów ustawy powinien był zamieścić z urzędu.
Ważne!
Orzeczenie uzupełniające zapada w postaci postanowienia (analogicznie do uzupełnianego orzeczenia), chyba że uzupełnienie dotyczy wyłącznie kosztów lub natychmiastowej wykonalności.
Kluczowy problem w Pana sprawie
Niezwykle niepokojącą kwestią jest rozbieżność między:
- Postanowieniem ogłoszonym ustnie na sali sądowej (zawierającym odrzucenie roszczenia o pożytki)
- Sentencją postanowienia w formie pisemnej (nie zawierającą tego rozstrzygnięcia)
- Uzasadnieniem (potwierdzającym odrzucenie roszczenia)
Taka sytuacja może wskazywać na błąd popełniony w sekretariacie sądu lub na etapie sporządzania pisemnej wersji postanowienia. Zazwyczaj sędzia ogłaszając orzeczenie, odczytuje wcześniej spisaną sentencję, więc taka rozbieżność jest niezwykle nietypowa.
Zalecenie wstępne
Przed podjęciem jakichkolwiek kroków prawnych należy udać się do sądu i zapoznać się z aktami sprawy, aby sprawdzić, jaka treść postanowienia znajduje się w oryginale w aktach. Możliwe, że błąd wystąpił dopiero przy sporządzaniu odpisu dla strony.
Szczególna sytuacja w postępowaniu o zniesienie współwłasności
Krytyczne znaczenie art. 618 § 3 KPC
Po zapadnięciu prawomocnego postanowienia o zniesieniu współwłasności uczestnik nie może dochodzić roszczeń przewidzianych w § 1, chociażby nie były one zgłoszone w postępowaniu o zniesienie współwłasności.
To oznacza, że po prawomocnym zakończeniu postępowania o zniesienie współwłasności nie można już w odrębnym postępowaniu dochodzić:
- Praw żądania zniesienia współwłasności
- Praw własności
- Wzajemnych roszczeń współwłaścicieli z tytułu posiadania rzeczy (w tym pożytków!)
Zgodnie z art. 618 § 1 KPC w postępowaniu o zniesienie współwłasności sąd rozstrzyga także spory o prawo żądania zniesienia współwłasności i o prawo własności, jak również wzajemne roszczenia współwłaścicieli z tytułu posiadania rzeczy. Rozstrzygając te spory, sąd może wydać postanowienie wstępne.
Z chwilą wszczęcia postępowania o zniesienie współwłasności (art. 618 § 2 KPC) odrębne postępowanie w tych sprawach jest niedopuszczalne. Sprawy będące w toku przekazuje się do dalszego rozpoznania sądowi prowadzącemu postępowanie o zniesienie współwłasności.
Dostępne środki prawne
Krok 1: Wniosek o przywrócenie terminu do złożenia wniosku o uzupełnienie
Może Pan złożyć wniosek o przywrócenie terminu do złożenia wniosku o uzupełnienie postanowienia, wskazując, że:
- Postanowienie zostało ogłoszone prawidłowo z rozstrzygnięciem o pożytkach
- Dopiero doręczona sentencja okazała się niepełna
- To uzasadnia złożenie wniosku o uzupełnienie po doręczeniu postanowienia z uzasadnieniem
Termin: Wniosek o przywrócenie terminu należy wnieść w ciągu 7 dni od ustania przyczyny uchybienia terminu, czyli w tym przypadku w ciągu 7 dni od dnia doręczenia postanowienia z uzasadnieniem (w którym ujawniła się rozbieżność).
Uwaga: Mimo upływu tego terminu może Pan spróbować złożyć taki wniosek, szczególnie jeśli od otrzymania uzasadnienia nie minęło wiele czasu.
Krok 2: Wraz z wnioskiem o przywrócenie terminu złożyć wniosek o uzupełnienie
Oba wnioski należy złożyć jednocześnie. We wniosku o uzupełnienie należy wskazać, że postanowienie nie zawiera rozstrzygnięcia o roszczeniu o zasądzenie pożytków, mimo że:
- Roszczenie to było zgłoszone w postępowaniu
- Sąd odniósł się do niego w uzasadnieniu
- Sąd ogłosił rozstrzygnięcie w tym zakresie ustnie
Krok 3: Dowody na poparcie wniosku
We wniosku o przywrócenie terminu należy wskazać dowody potwierdzające, że ogłoszona sentencja była pełna i odnosiła się do Pana roszczeń:
- Protokół z rozprawy, na której ogłoszono postanowienie
- Nagranie z rozprawy (jeśli jest dostępne)
- Zeznania osób obecnych na rozprawie
- Treść uzasadnienia, która potwierdza rozpoznanie roszczenia
Zażalenie do Sądu Najwyższego
Jeśli Sąd Okręgowy odrzucił apelację postanowieniem, może Pan rozważyć złożenie zażalenia na to postanowienie. Jednak zgodnie z aktualnym brzmieniem przepisów, zażalenie do Sądu Najwyższego jest możliwe głównie:
- Na postanowienie sądu drugiej instancji odrzucające skargę kasacyjną (art. 394(1) § 1 KPC)
- W razie uchylenia przez sąd drugiej instancji wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania (art. 394(1) § 1(1) KPC)
Ważne: W postępowaniu nieprocesowym (jakim jest postępowanie o zniesienie współwłasności) zażalenie na postanowienie sądu drugiej instancji odrzucające apelację nie jest wprost uregulowane w art. 394(1) KPC. Należałoby zbadać, czy w konkretnej sytuacji przysługuje jakiś środek zaskarżenia.
Wznowienie postępowania
Jeśli wszystkie powyższe środki zawiodą, ostatnią opcją może być skarga o wznowienie postępowania (art. 399 i nast. KPC), jednak wymaga ona wykazania jednej z przesłanek określonych w ustawie, np.:
- Pozbawienia możności działania (art. 401 pkt 1 KPC)
- Innych okoliczności określonych w art. 403 KPC
Wznowienie postępowania to nadzwyczajny środek zaskarżenia i nie zawsze będzie możliwe w takiej sytuacji.
Postępowanie w sprawie odpowiedzialności sędziego
Niezależnie od powyższych środków procesowych, opisana sytuacja - poważne rozbieżności w treści orzeczenia, długi czas sporządzania uzasadnienia (ponad 80 dni) - może uzasadniać złożenie:
Skarga do Rzecznika Dyscyplinarnego Sędziów Sądów Powszechnych
Można złożyć zawiadomienie o możliwości popełnienia przez sędziego przewinienia dyscyplinarnego. Podstawą może być:
- Niezgodność między ogłoszonym a doręczonym postanowieniem
- Znaczne przekroczenie terminu sporządzenia uzasadnienia
- Niedbalstwo w wykonywaniu obowiązków
Skarga na przewlekłość postępowania
Jeśli sporządzenie uzasadnienia trwało ponad 80 dni (standardowy termin to 14 dni z możliwością przedłużenia), może to stanowić podstawę do złożenia:
- Skargi na przewlekłość postępowania do sądu wyższej instancji
- Wniosku o przyznanie sumy pieniężnej za przewlekłość
Uwaga!
Postępowania dyscyplinarne i w przedmiocie przewlekłości nie przywrócą Panu możliwości dochodzenia pożytków - służą jedynie odpowiedzialności osób odpowiedzialnych za nieprawidłowości oraz ewentualnemu uzyskaniu zadośćuczynienia za przewlekłość.
Podsumowanie i zalecenia
Pilne kroki do podjęcia:
- Natychmiast udać się do sądu i sprawdzić treść oryginału postanowienia w aktach sprawy
- Niezwłocznie skonsultować akta się z adwokatem lub radcą prawnym specjalizującym się w postępowaniu cywilnym
- Złożyć wniosek o przywrócenie terminu wraz z wnioskiem o uzupełnienie postanowienia (nawet jeśli minął 7-dniowy termin)
- Zgromadzić wszelkie dowody potwierdzające rozbieżność między ogłoszonym a doręczonym postanowieniem
- Rozważyć złożenie skargi do Rzecznika Dyscyplinarnego oraz skargi na przewlekłość
Kluczowa kwestia: Z uwagi na art. 618 § 3 KPC, który uniemożliwia dochodzenie roszczeń po prawomocnym zakończeniu postępowania o zniesienie współwłasności, walka o uzupełnienie postanowienia jest niezbędna do ochrony Pana praw. Bez tego może Pan ostatecznie stracić możliwość uzyskania pożytków.