Pytanie klienta:
Odpowiedź prawnika:
Kodeks postępowania karnego nie przewiduje możliwości formalnego "wycofania" zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa.
Podstawowe zasady ścigania przestępstw z urzędu
Wskazane przez Panią przestępstwa (art. 270 § 1 kk - fałszerstwo materialne, art. 272 kk - wyłudzenie poświadczenia nieprawdy, art. 282 kk - wymuszenie rozbójnicze) podlegają ściganiu z urzędu przez organy do tego powołane. Oznacza to, że wycofanie zawiadomienia o przestępstwie nie spowoduje przerwania postępowania przygotowawczego.
Przestępstwa ścigane z urzędu
- Organy ścigania działają niezależnie od woli pokrzywdzonego
- Postępowanie toczy się z urzędu
- Nie można "wycofać zarzutów"
- Pokrzywdzony może przestać współpracować, ale postępowanie będzie kontynuowane
Przestępstwa ścigane na wniosek
- Wymagany wniosek pokrzywdzonego
- Możliwość cofnięcia wniosku w określonym terminie
- Większa kontrola pokrzywdzonego nad postępowaniem
- Przykład: zniewaga, zniesławienie
Obowiązek społeczny zawiadomienia o przestępstwie
Zgodnie z art. 304 § 1 Kodeksu postępowania karnego każdy, dowiedziawszy się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu, ma społeczny obowiązek zawiadomić o tym prokuratora lub Policję. Przepis ten wskazuje na wagę społeczną walki z przestępczością.
Wszczęcie i prowadzenie postępowania
Jeżeli zachodzi uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa, wydaje się z urzędu lub na skutek zawiadomienia o przestępstwie postanowienie o wszczęciu śledztwa, w którym określa się czyn będący przedmiotem postępowania oraz jego kwalifikację prawną.
Krok 1: Złożenie zawiadomienia
Zawiadomienie zostaje złożone na policji lub w prokuraturze
Krok 2: Ocena zasadności
Organy ścigania oceniają, czy zachodzi uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa
Krok 3: Decyzja procesowa
Wydanie postanowienia o wszczęciu śledztwa lub odmowie wszczęcia postępowania
Krok 4: Prowadzenie postępowania
Jeśli postępowanie zostanie wszczęte, toczy się niezależnie od woli zawiadamiającego
Możliwości "uniknięcia" postępowania
Jedyną możliwością "uniknięcia" prowadzenia postępowania karnego jest wydanie przez organ prowadzący postępowanie postanowienia o odmowie wszczęcia postępowania. Dzieje się to wtedy, gdy organ uzna, że nie ma uzasadnionego podejrzenia popełnienia przestępstwa.
Co może zrobić zawiadamiający?
Dostępne opcje dla zawiadamiającego
- Złożenie dodatkowych wyjaśnień - można udać się ponownie do organów ścigania i złożyć dodatkowe zeznania wyjaśniające sytuację
- Zostanie świadkiem - jeśli postępowanie będzie kontynuowane, zawiadamiający będzie przesłuchiwany jako świadek
Możliwe skutki i decyzje prokuratora
Jeśli postępowanie zostanie wszczęte, osoba podejrzana może być przesłuchiwana. Prokuratura będzie prowadzić czynności niezależnie od stanowiska zawiadamiającego.
Możliwe zakończenia postępowania:
- Umorzenie postępowania - gdy nie dostarczyło podstaw do wniesienia aktu oskarżenia
- Wniesienie aktu oskarżenia - jeśli zebrane dowody wskazują na popełnienie przestępstwa
- Warunkowe umorzenie - w przypadku gdy społeczna szkodliwość czynu jest niewielka
Pokrzywdzony a postępowanie cywilne
Osoba fizyczna lub prawna, której dobro prawne zostało bezpośrednio naruszone lub zagrożone przez przestępstwo, staje się pokrzywdzonym i może występować w postępowaniu karnym jako powód cywilny. Może ona, aż do rozpoczęcia przewodu sądowego, wytoczyć na rozprawie głównej przeciwko oskarżonemu powództwo cywilne w celu dochodzenia roszczeń majątkowych wynikających bezpośrednio z popełnienia przestępstwa.
Uwaga na ryzyko prawne!
Należy pamiętać o art. 238 Kodeksu karnego, który przewiduje odpowiedzialność karną za składanie fałszywego zawiadomienia o przestępstwie. Kto zawiadamia organ ścigania o przestępstwie, wiedząc, że przestępstwa nie popełniono, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
Postępowanie cywilne a karne - czy można prowadzić oba równocześnie?
Tak, pokrzywdzona może równocześnie:
- Uczestniczyć w postępowaniu karnym jako pokrzywdzona lub świadek
- Dochodzić roszczeń w postępowaniu cywilnym
- Wystąpić jako powód cywilny w postępowaniu karnym
Odnośnie pytania o sfałszowany załącznik (art. 270 § 1 kk) - nawet jeśli zostanie wszczęte postępowanie cywilne, dokumenty będące dowodami w sprawie karnej pozostają dostępne dla wszystkich postępowań. Fakt prowadzenia postępowania karnego nie blokuje możliwości dochodzenia roszczeń na drodze cywilnej.
Praktyczne wskazówki
Co robić, jeśli żałujesz złożenia zawiadomienia?
Skontaktuj się ponownie z organami ścigania i złóż dodatkowe wyjaśnienia. Wyjaśnij dokładnie swoją sytuację i motywy.
Czy można przestać współpracować?
Tak, ale pamiętaj, że jako świadek masz obowiązek zeznawania prawdy. Odmowa zeznań bez podstawy prawnej może mieć konsekwencje.
Skonsultuj się z prawnikiem
W skomplikowanych sprawach warto skorzystać z pomocy adwokata lub radcy prawnego, który oceni konkretną sytuację.
Podsumowanie
Od momentu zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu, sprawa jest prowadzona przez odpowiedni organ, a zawiadamiający ma być jedynie informowany o kolejnych etapach postępowania. Może on przestać współpracować z organem prowadzącym postępowanie przygotowawcze, ale nie może formalnie "wycofać" zawiadomienia.
Warto przemyśleć decyzję o złożeniu zawiadomienia o przestępstwie, gdyż po jej podjęciu kontrola nad dalszym tokiem sprawy przechodzi na organy ścigania.