Zaliczki i zwolnienie podmiotowe w VAT

Odpowiedź prawnika: Zaliczki i zwolnienie podmiotowe w VAT

Nowa ustawa o podatku od towarów i usług z 11 marca 2004 r. (Dziennik Ustaw Nr 54, poz. 535, ze zm.) weszła w życie 20 kwietnia 2004 r., ale większość jej przepisów (również te dotyczące opodatkowania zaliczek) stosuje się od 1 maja 2004 r. W zakresie opodatkowania VAT-em zastąpiła ona poprzednio obowiązującą ustawę z dnia 8 stycznia 1993 r. o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym.

Na gruncie poprzedniej ustawy, jeżeli przed wydaniem towaru lub wykonaniem usługi pobrano co najmniej połowę ceny (przedpłata, zaliczka , zadatek, rata), obowiązek podatkowy powstawał z chwilą przyjęcia zapłaty. Przyjęcie części zapłaty (również w formie przedpłaty, zaliczki , zadatku czy raty) powodowało powstanie obowiązku podatkowego i obowiązek wystawienia faktury VAT. Nie ma w tym przypadku znaczenia, czy kwota ta została pobrana jednorazowo, czy w ratach. Pobranie każdej kolejnej zaliczki (raty) - po przekroczeniu połowy ceny - spowoduje także powstanie obowiązku podatkowego, osobno dla każdej z tych rat. 

Pobranie zaliczki (części ceny) w wysokości powodującej powstanie obowiązku podatkowego powinno być przez podatnika potwierdzone fakturą VAT (par. 39 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 22 marca 2002 r. w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym, wystawionymi nie później niż 7 dnia od dnia, w którym otrzymano zaliczkę. Zaliczka taka może być również przez niektórych podatników dokumentowana rachunkiem.

Moment powstania obowiązku podatkowego, związany z pobraniem zaliczki, nie przesuwa się na termin wystawienia faktury (rachunku) - jeśli byłaby ona wystawiona w określonym przepisami terminie - bądź na 7 dzień po pobraniu zaliczki (jeżeli faktura nie zostałaby wystawiona). Moment powstania obowiązku podatkowego, określony w art. 6 ust. 8 starej ustawy, jest niezależny od określonego przepisami terminu dla wystawienia faktury i w tej sytuacji powstanie zawsze z chwilą przyjęcia zapłaty.

W przypadku gdy pobrano zaliczki, zadatki, przedpłaty lub raty obrotem jest również kwota otrzymanych zaliczek, zadatków, przedpłat lub rat, pomniejszona o przypadającą od nich kwotę podatku.

Nie każda otrzymana kwota pieniędzy powodowała powstanie obowiązku podatkowego; musiała być bowiem znana cena sprzedawanego towaru lub usługi, która miała zostać wykonana, aby można było określić, czy sprzedawca otrzymał co najmniej połowę ceny. Wpłacona kwota musiała być ponadto związana z realizacją na rzecz dokonującego wpłaty określonego świadczenia (w postaci towaru lub usługi), wynikającego z istniejącego zobowiązania.

Zgodnie z art. 19 ust. 3 i 3a poprzedniej ustawy otrzymanie towaru nie stanowiło warunku niezbędnego do odliczenia kwot podatku naliczonego, jeżeli podatnik otrzymał fakturę potwierdzającą dokonanie przedpłaty (zaliczki, zadatku, raty) podlegającej opodatkowaniu.

W szczególny sposób uregulowane zostały kwestie związane z otrzymywaniem zaliczek (rat, przedpłat, zadatków) z tytułu eksportu towarów.

Od 1 maja 2004 r. obowiązuje nowa zasada, zgodnie z którą wszystkie otrzymane przez podatnika zaliczki są opodatkowane - nawet te najdrobniejsze. Otrzymana zaliczka stanowi obrót, od którego obowiązek podatkowy powstaje w dniu otrzymania kwoty zaliczki (nie ma tu już granicy otrzymania 50% należności, jaka obowiązywała przed 1 maja 2004 r.) - wtedy trzeba dopiero wystawić fakturę (ale nie później niż 7 dnia od dnia, w którym otrzymano zaliczkę), zaksięgować i można obniżyć VAT należny o podatek naliczony.

Limity zwolnienia podmiotowego VAT, nie uległy w nowych przepisach zmianie. Również nowa ustawa o VAT przewiduje, nieco odmienny sposób obliczania limitu zwolnienia podmiotowego, zgodnie z art. 113 ust. 8, dla następujących podatników: prowadzącego przedsiębiorstwo maklerskie, zarządzającego funduszami inwestycyjnymi, agenta, zleceniobiorcy lub innej osoby świadczącej usługi o podobnym charakterze.

Nowa ustawa o VAT przewiduje, że zwalnia się od podatku podatników, u których wartość sprzedaży opodatkowanej nie przekroczyła łącznie w poprzednim roku podatkowym kwoty wyrażonej w złotych odpowiadającej równowartości 10 000 euro.

Zgodnie z art. 113 ust. 9 nowej ustawy o VAT, również podatnik rozpoczynający wykonywanie czynności opodatkowanych (tj. czynności określonych w art. 5 nowej ustawy o VAT) w trakcie roku podatkowego, jest zwolniony od podatku, jeżeli przewidywana przez podatnika wartość sprzedaży nie przekroczy, w proporcji do okresu prowadzonej sprzedaży, kwoty limitu zwolnienia podmiotowego określonej odpowiednio w art. 113 ust. 1 (limit dla sprzedaży).

Limit zwolnienia podmiotowego VAT (10 000 euro) nie uległ zatem w nowych przepisach zmianie. Nie zmienił się również sposób przeliczenia tego limitu na złote (wg średniego kursu NBP na pierwszy dzień roboczy października roku poprzedzającego rok podatkowy, w zaokrągleniu do 100 zł).

Powyższy limit w obydwu przypatkach wynosi 43 800 zł na rok 2005, a na 2004 r. wynosił 45 700 zł.

Tak jak przewidywały to poprzednio obowiązujące przepisy, również nowa ustawa o VAT, stanowi, że niektóre grupy podatników w ogóle nie mogą skorzystać ze zwolnienia.

Drobni przedsiębiorcy korzystający omawianego zwolnienia podmiotowego nie mają obowiązku sporządzenia i składania deklaracji podatkowej ani odprowadzania podatku. Są jednak zobowiązani do prowadzenia ewidencji sprzedaży w uproszczonej formie. Nie mają też prawa do dokonywania odliczeń podatku naliczonego przy zakupach związanych ze swoją działalnością, która jest zwolniona od podatku.

Zwolnienie to stosuje się z mocy prawa. Zarówno podatnik rozpoczynający wykonywanie działalności podlegającej opodatkowaniu VAT, jak i kontynuujący rozpoczętą w poprzednim roku podatkowym działalność, mogą jednak zrezygnować ze zwolnienia pod warunkiem pisemnego zawiadomienia o tym zamiarze właściwego naczelnika urzędu skarbowego.

Jeżeli wartość sprzedaży u podatników (rozpoczynających działalność w ciągu roku podatkowego) zwolnionych od podatku przekroczy kwotę limitu, zwolnienie traci moc w momencie przekroczenia tej kwoty. Obowiązek podatkowy powstaje wówczas z momentem przekroczenia tej kwoty, zaś opodatkowaniu podlega nadwyżka sprzedaży ponad tę kwotę.