Zwrot kosztów procesu a przychody firmy

Odpowiedź prawnika: Zwrot kosztów procesu a przychody firmy

Przepisy ustaw o podatkach dochodowym (zarówno ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, jak i ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych) nie regulują wprost zagadnienia, czy zasądzone koszty sądowe należy zaklasyfikować do przychodów z działalności gospodarczej, czy też do innych przychodów.

Gdyby koszty sądowe uznać za przychody z działalności gospodarczej, musiałyby one zostać wykazane w momencie zasądzenia ich na rzecz podatnika przez sąd. Jeżeli byłyby zaliczone do innych przychodów, podlegałyby opodatkowaniu w dniu otrzymania.

Organy podatkowe podkreślały wielokrotnie, iż koszty sądowe (w tym koszty zastępstwa procesowego) zasądzane są na rzecz podatników w związku z dochodzeniem przez nich roszczeń z zakresu działalności gospodarczej i ta cecha stanowiła główną podstawę do zaliczenia ich do przychodów z działalności gospodarczej już w momencie zasądzenia. Opierały się na piśmie wicedyrektora Departamentu Podatków Bezpośrednich i Opłat Ministerstwa Finansów (sygn. PO 3/722-459/95), w którym stwierdzono, iż „u wierzyciela (...) zasądzone - nawet jeżeli nie zostały jeszcze faktycznie wyegzekwowane od dłużnika - koszty procesu są przychodem należnym stosownie do postanowień art. 12 ust. 3 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych”, czyli uznano że są przychodem z działalności gospodarczej.

Sporną sprawą zajął się Naczelny Sąd Administracyjny. W wyroku z 30 marca 2004 r. (sygn. FSK 93/04) rozstrzygnął kontrowersyjną kwestię, przyznając rację podatnikowi, który potraktował koszty sądowe jako przychody podlegające opodatkowaniu dopiero w momencie ich otrzymania. Sąd potwierdził zatem, iż koszty sądowe zasądzone na rzecz podatników stanowią przychód podatkowy dopiero w momencie ich otrzymania. W uzasadnieniu wyroku Sąd wskazał, iż za przychód związany z działalnością gospodarczą może być uznana jedynie zasądzona wierzytelność główna, która była dochodzona przed sądem, oraz związane z nią odsetki i inne świadczenia o podobnym charakterze. Koszty sądowe nie mają cech charakterystycznych przypisywanych świadczeniom ubocznym (np. odsetkom), dlatego nie można zaklasyfikować ich jako przychodów należnych.  W uzasadnieniu NSA podkreślił, iż koszty te zachowują przede wszystkim ściśle procesowy charakter, a zatem błędne było twierdzenie organów podatkowych, jakoby należało je zaliczyć do świadczeń o charakterze zbliżonym do należności odsetkowych, ponieważ cechy oraz cel istnienia obu kategorii są zupełnie różne.

Podsumowując, powyższy wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego wskazuje wprost, iż zasądzone koszty sądowe (w tym koszty zastępstwa procesowego) nie są przychodem z działalności gospodarczej, a zatem podlegają opodatkowaniu na zasadzie kasowej – dopiero w dniu otrzymania, czyli przykładowo dopiero w momencie ich wyegzekwowania i przekazania wierzycielowi przez komornika.