Zwrot nieruchomości a dziedziczenie

Odpowiedź prawnika: Zwrot nieruchomości a dziedziczenie

Zgodnie z doktryną prawa spadkowego (tak: E. Skowrońska-Bocian, Komentarz do Kodeksu cywilnego. Księga czwarta. Spadki, Warszawa 2004, s. 10) dziedziczeniu podlegają prawa i obowiązki wynikające ze stosunków cywilnoprawnych, a więc mające charakter cywilnoprawny. Nie wchodzą w skład spadku prawa i obowiązki wynikające z innych stosunków prawnych. Do spadku nie należą prawa i obowiązki wynikające ze stosunków karnoprawnych, administracyjnoprawnych, finansowoprawnych.

Zgodnie z art. 136 ust. 3 ustawy o gospodarce nieruchomościami, poprzedni właściciel lub jego spadkobierca mogą żądać zwrotu wywłaszczonej nieruchomości lub jej części, jeżeli, stosownie do przepisu art. 137, stała się ona zbędna na cel określony w decyzji o wywłaszczeniu. Z wnioskiem o zwrot nieruchomości lub jej części występuje się do starosty, wykonującego zadanie z zakresu administracji rządowej, który zawiadamia o tym właściwy organ. Warunkiem zwrotu nieruchomości jest zwrot przez poprzedniego właściciela lub jego spadkobiercę odszkodowania lub nieruchomości zamiennej stosownie do art. 140. Wedle zaś art. 137 ust. 1 ww. ustawy, nieruchomość uznaje się za zbędną na cel określony w decyzji o wywłaszczeniu, jeżeli:  

1. pomimo upływu 7 lat od dnia, w którym decyzja o wywłaszczeniu stała się ostateczna, nie rozpoczęto prac związanych z realizacją tego celu albo 
2. pomimo upływu 10 lat od dnia, w którym decyzja o wywłaszczeniu stała się ostateczna, cel ten nie został zrealizowany. 

Uprawnienie do zwrotu wywłaszczonej nieruchomości zostało przyznane wprost na podstawie przepisu szczególnego innej osobie niż osobie wywłaszczonej (tj. jej spadkobiercy). Zatem następcy prawni osoby wywłaszczonej uzyskują przysługujące jej prawo majątkowe w tym zakresie nie na zasadzie sukcesji uniwersalnej (w drodze dziedziczenia), ale na mocy przepisów prawa administracyjnego. Prawo do zwrotu nieruchomości spadkobierca uzyskuje nie na drodze spadkobrania, lecz z mocy prawa, to jest na zasadach przewidzianych w akcie administracyjnym. Powołana ustawa wprowadza przy tym ograniczenia proceduralne w zbywaniu tego prawa przez spadkobierców jak i okres jego przedawnienia. Regulacje te wskazują więc, że do nabycia nieruchomości nie wystarczy przymiot spadkobiercy, winny być spełnione dodatkowe warunki, które w przypadku dziedziczenia - zgodnie z zapisami księgi IV Kodeksu cywilnego - nie są wymagane (por. np. wyjaśnienia w decyzji Izby Skarbowej w Gdańsku z 7 grudnia 2006 r., sygn. PO/436/1/0006/06, oraz postanowieniu Trzeciego Urzędu Skarbowego w Gdańsku z dnia 29 lipca 2005 r., sygn. WM/436/4/S/2005).

Zatem roszczenie o zwrot nieruchomości dochodzone na drodze administracyjnej i przyznane decyzją administracyjną, na podstawie przepisów ustawy o gospodarce nieruchomościami, nie jest przedmiotem spadku i dziedziczenia, a zatem nie podlega podatkowi od spadków i darowizn.

Warto też wspomnieć, iż w uzasadnieniu interpretacji indywidualnej Ministra Finansów - Dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy z dnia 26 lutego 2008 r., sygn. ITPB2/415-136/08/ENB, stwierdzono, że decyzja o zwrocie wywłaszczonej nieruchomości byłemu właścicielowi (także spadkobiercy) nie kreuje prawa do niej, lecz tylko przywraca stosunki własnościowe sprzed wywłaszczenia, w związku z czym zwrot taki nie stanowi nabycia w rozumieniu przepisu art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. a ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (j.t. Dz. U. Nr 14 z 2000 r., poz. 176 z późn. zm.), a więc przychód ze sprzedaży nieruchomości zwróconej po wywłaszczeniu uprzedniemu właścicielowi również nie podlega opodatkowaniu.

Warto przeczytać także: Czym jest spadek - czyli co możesz odziedziczyć?