W niniejszej sprawie chodziło o to, że M. Brzeziński, skarżący w postępowaniu przed sądem krajowym, nabył w Niemczech samochód osobowy marki Volkswagen, rok produkcji 1989, który następnie przywiózł do Polski. Podatnik w czerwcu 2004 r. musiał zapłacić ponad 850 zł akcyzy, aby - zgodnie z ówczesnymi przepisami - móc zarejestrować samochód w naszym kraju. Następnie jednak zażądał zwrotu uiszczonego podatku akcyzowego, uznając, że został on pobrany nienależnie. Organy celne w obu instancjach jednak odmówiły zwrotu i spór trafił na wokandę WSA. Skarżący powoływał się bezpośrednio na sprzeczność polskich przepisów dotyczących akcyzy z przepisami Unii oraz na zasadę bezpośredniości stosowania przepisów unijnych. Jego zdaniem polskie przepisy naruszały naczelną zasadę niedyskryminowania produktów w obrocie między krajami członkowskimi Unii Europejskiej.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zwrócił się do Trybunału z pytaniem wstępnym m.in., czy art. 90 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską (dalej: TWE) należy interpretować w ten sposób, że sprzeciwia się on podatkowi, mającemu takie cechy jak podatek ustanowiony ustawą o podatku akcyzowym, ze względu na to, że podatek ten nakładany jest w związku z nabyciem używanych pojazdów pochodzących z państw członkowskich innych niż państwo, które go wprowadziło, lecz nie jest nakładany w związku z nabyciem używanych pojazdów, zarejestrowanych już w tym państwie członkowskim, na które to pojazdy został on już nałożony przed ich pierwotnym zarejestrowaniem, jako że stanowi podatek wewnętrzny nakładany na produkty innych państw członkowskich wyższy od tych, które są nakładane bezpośrednio lub pośrednio na podobne produkty krajowe w rozumieniu art. 90 akapit pierwszy TWE, bądź obciąża pośrednio produkty innych państw członkowskich i chroni inne produkty w rozumieniu art. 90 akapit drugi TWE.
Trybunał (pierwsza izba) orzekł, co następuje:
- Podatek akcyzowy, taki jak ustanowiony w Polsce ustawą z dnia 23 stycznia 2004 r. o podatku akcyzowym, który nie jest nakładany na pojazdy osobowe w związku z przekroczeniem przez nie granicy, nie stanowi cła przywozowego ani opłaty o skutku równoważnym w rozumieniu art. 25 TWE.
- Artykuł 90 akapit pierwszy TWE należy interpretować w ten sposób, że sprzeciwia się on podatkowi akcyzowemu w zakresie, w jakim kwota podatku nakładana na pojazdy używane starsze niż dwa lata, nabyte w państwie członkowskim innym niż to, które wprowadziło taki podatek, przewyższa rezydualną kwotę tego podatku zawartą w wartości rynkowej podobnych pojazdów, które zostały zarejestrowane wcześniej w państwie członkowskim, które nałożyło podatek. Do sądu krajowego należy zbadanie, czy uregulowanie sporne w postępowaniu przed sądem krajowym, a w szczególności stosowanie § 7 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 22 kwietnia 2004 r. w sprawie obniżenia stawek podatku akcyzowego, ma takie skutki.
- Artykuł 28 TWE nie znajduje zastosowania do deklaracji uproszczonej, takiej jak przewidziana w art. 81 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 23 stycznia 2004 r. o podatku akcyzowym, a art. 3 ust. 3 dyrektywy Rady 92/12/EWG z dnia 25 lutego 1992 r. w sprawie ogólnych warunków dotyczących wyrobów objętych podatkiem akcyzowym, ich przechowywania, przepływu oraz kontrolowania nie sprzeciwia się takiej deklaracji, jeżeli sporne uregulowanie można interpretować w ten sposób, że deklarację tę należy złożyć z chwilą nabycia prawa do rozporządzania samochodem osobowym jak właściciel, nie później jednak niż z chwilą jego rejestracji na terytorium kraju, zgodnie z przepisami o ruchu drogowym.
Trybunał uznał przy tym, iż nie ma podstaw ograniczenia skutku tego wyroku w czasie. Oznacza to, że jest możliwość powoływania się na zinterpretowany przez niego przepis celem podważenia stosunków prawnych zawartych jeszcze przed jego wydaniem, tutaj chodzi o możliwość zwrotu części akcyzy pobranej już nienależnie od sprowadzanych z innych krajów UE używanych samochodów. Wykładnia przepisu prawa wspólnotowego, dokonana przez Trybunał w ramach kompetencji przyznanej mu w art. 234 TWE, wyjaśnia i precyzuje bowiem w miarę potrzeb znaczenie oraz zakres tego przepisu, tak jak powinien lub powinien był być rozumiany i stosowany od chwili jego wejścia w życie. Z powyższego wynika, że sądy mogą i powinny stosować taką wykładnię przepisu również do stosunków prawnych powstałych przed wydaniem wyroku w przedmiocie wniosku o dokonanie wykładni, jeżeli spełnione są wszystkie pozostałe przesłanki wszczęcia przed właściwym sądem postępowania w sprawie związanej ze stosowaniem takiego przepisu.
ETS dodał, że podlegają zwrotowi jedynie kwoty podatku akcyzowego przewyższające to, co odpowiada rezydualnemu podatkowi zawartemu w cenie podobnego używanego samochodu pochodzącego z danego państwa członkowskiego.
ETS argumentował swoje stanowisko tym, że art. 90 TWE służy zagwarantowaniu całkowitej neutralności podatków wewnętrznych w aspekcie konkurencji pomiędzy produktami znajdującymi się już na rynku krajowym a produktami przywożonymi zza granicy. Art. 90 akapit pierwszy TWE zostaje naruszony, gdy podatek nakładany na produkty przywożone zza granicy i podatek nakładany na podobne produkty krajowe są obliczane w różny sposób i zgodnie z innymi zasadami, co prowadzi – choćby tylko w niektórych przypadkach – do wyższego opodatkowania towaru przywiezionego zza granicy. Zatem zgodnie z tym postanowieniem, podatek akcyzowy nie powinien obciążać produktów pochodzących z innych państw członkowskich UE bardziej niż obciąża on podobne produkty krajowe. Zdaniem Trybunału, dane opodatkowanie można uznać za zgodne z art. 90 TWE tylko wtedy, gdy zostanie wykazane, że jest ono tak skonstruowane, iż wyklucza w każdym przypadku opodatkowanie przywożonych produktów w wyższym stopniu niż produktów krajowych, oraz że w związku z tym nie wywołuje ono w żadnym razie dyskryminujących skutków.
Odnośnie tego wyroku ETS w sprawie opodatkowania samochodów wypowiedziało się także Ministerstwo Finanów. Zauważono m.in., iż ETS stwierdził, że podatek akcyzowy nie jest cłem przywozowym ani opłatą o skutku równoważnym, zakazanymi przez art. 25 TWE. Zatem, zdaniem Ministerstwa, samo stosowanie akcyzy na samochody osobowe nie jest niezgodne z prawem. Zastrzeżenia ETS odnoszą się jedynie do przepisów krajowych o podatku akcyzowym w kwestii ich zgodności z art. 90 TWE w zakresie, w jakim kwota podatku nakładana na pojazdy używane (starsze niż dwa lata) nabyte w państwie członkowskim innym niż to, które wprowadziło taki podatek, przewyższa rezydualną kwotę tego podatku zawartą w wartości rynkowej podobnych pojazdów, zarejestrowanych wcześniej w państwie członkowskim, które nałożyło podatek.
Jak zauważono, ETS uznaje, iż na sądzie krajowym spoczywa obowiązek zbadania, czy taki wzrost stawki dotyczy wyłącznie pojazdów używanych pochodzących z innego państwa członkowskiego niż Rzeczpospolita Polska oraz czy w przypadku pojazdów używanych, zarejestrowanych w Polsce jako nowe, stawka rezydualnego podatku akcyzowego zawartego w wartości takiego pojazdu pozostaje niezmienna. ETS stwierdził też, że art. 28 TWE nie znajduje zastosowania do deklaracji uproszczonej, a art. 3 ust. 3 dyrektywy 92/12 nie sprzeciwia się takiej deklaracji. Wyrok ETS skierowany jest zatem do sądu krajowego, który powinien wydać ostateczną decyzję w tym zakresie.
Ministerstwo podkreśliło, iż wyrok nie daje podstawy do niepłacenia podatku akcyzowego. Tym bardziej, iż od 1 grudnia 2006 r. w przypadku samochodów starszych niż 2 lata kwestionowany sposób ustalania stawki według wzoru z rozporządzenia (wzrostu stawki wraz z wiekiem pojazdu) nie znajduje już zastosowania. Obecnie zaś trwają prace nad określeniem trybu i formy ewentualnego zwrotu jedynie kwot podatku akcyzowego przewyższających to, co odpowiada rezydualnemu podatkowi zawartemu w cenie krajowego, podobnego używanego samochodu.
Ministerstwo Finansów poinformowało także, że nie planuje wprowadzenia żadnego nowego podatku od samochodów.
Wyrok Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości z dnia 18 stycznia 2007 r. w sprawie C‑313/05 - Maciej Brzeziński przeciwko Dyrektorowi Izby Celnej w Warszawie; http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:62005J0313:PL:HTML