W dniu 27 lutego 2007 r. Sąd Najwyższy zajmował się zagadnieniem prawnym czy pojęcie „środka odurzającego” w rozumieniu art. 178a § 1 k.k. obejmuje wyłącznie środki odurzające wskazane w art. 4 pkt 26 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii?
Sąd Najwyższy uchwalił, że pojęcie środka odurzającego w rozumieniu art.178a k.k. obejmuje nie tylko środki odurzające wskazane w ustawie z dnia 29 lipca 2005 roku o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. Nr 179, poz.1485), lecz również inne substancje pochodzenia naturalnego lub syntetycznego, działające na ośrodkowy układ nerwowy, których użycie powoduje obniżenie sprawności w zakresie kierowania pojazdem.
(...)Przechodząc do ustalenia, w jakim znaczeniu używane są w polskim ustawodawstwie określenia „środek odurzający”, „odurzenie”, „stan odurzenia”, trzeba zauważyć, że również w języku prawnym zwroty te nie są używane w sposób jednolity. Jest to widoczne nie tylko w kodeksie karnym, kodeksie postępowania karnego, kodeksie wykroczeń, kodeksie karnym wykonawczym, lecz także w szeregu innych ustaw nie mających charakteru karnoprawnego (zob. np. ustawa z 13 czerwca 2003 r. o zatrudnieniu socjalnym, Dz.U. Nr 122, poz.1143, które w swym art.1§1.p.3 mówi o uzależnieniu od narkotyków lub innych środków odurzających). W obowiązującym kodeksie karnym zwraca uwagę przede wszystkim niekonsekwencja, polegająca na tym, że w niektórych przepisach traktuje się alkohol jako należący do szerszej kategorii środków odurzających, np. używając zwrotu „alkohol lub inny środek odurzający” (art.72§1, art.93, 96 §1). Z kolei w innych miejscach k.k. wyraźnie odróżnia alkohol od środków odurzających . Tak jest w art.42§3 i 2, 47 §3, 178a, 179 i 180 W art.31§3 k.k. odróżnia się stan nietrzeźwości od stanu odurzenia, zaś w art.357§1 stan nietrzeźwości od stanu odurzenia innym środkiem. W art.11§4 k.k.s. z 1999 r. używa się określenia „stan nietrzeźwości lub inny stan odurzenia”. Z kolei w kodeksie postępowania karnego w art.214§4 p.4, 232a§1, 237§3 p.13, w art.589c i art.607w używa się pojęcia „środek odurzający” w wyraźnym nawiązaniu do terminologii ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii. Podobne nawiązanie można znaleźć w kodeksie karnym wykonawczym (art.11§2, 82 §2 p.
6, art.116a p.4, art.117). Z drugiej strony w art.96 §1 k.k.w. użyto zwrotu „uzależnienie od alkoholu albo innych środków odurzających lub psychotropowych”. Kodeks wykroczeń z 1971 r. w art.17§3 odróżnia stan nietrzeźwości od stanu odurzenia, jednak już w art.33§4 mówi się o „alkoholu lub innym środku odurzającym”. Natomiast w art.70§2, 86§2, 87§1 i 2, oraz art. 96§1 użyto sformułowania: „alkoholu lub podobnie działającego środka”. Wobec tego oczywistego chaosu terminologicznego, uprawniona jest konkluzja, że zarówno na podstawie językowej analizy obowiązującego ustawodawstwa karnego (w szerokim znaczeniu tego słowa) jak i całego systemu obowiązującego w Polsce prawa - nie da się dokładnie ustalić, czy w art.178a k.k. ustawodawca posłużył się pojęciem „środek odurzający” w znaczeniu szerokim czy wąskim. Konieczne jest wobec tego posłużenie się innymi metodami wykładni – systemową i funkcjonalną . Z punktu widzenia wykładni systemowej zwraca uwagę usytuowanie art.178a w rozdziale, którego tytuł wskazuje na bezpieczeństwo w komunikacji jako przedmiot zamieszczonych w nim typów przestępstw. Nastawienie na ochronę tego dobra wskazuje więc ogólny kierunek wykładni m.in. art.178a. Z kolei wykładnia funkcjonalna tego przepisu prowadzi do wniosku, że bezpieczeństwo w komunikacji ma być przezeń chronione w specyficznym kontekście. Chodzi mianowicie o ochronę tego bezpieczeństwa przed zagrożeniem wynikającym z obniżonej sprawności kierowcy, która to obniżona sprawność może mieć różną postać. Może polegać na obniżonej zdolności psychomotorycznej (np. wydłużenie czasu reakcji). Zejście kierowcy, na skutek użycia alkoholu lub środka odurzającego poniżej normalnego standardu sprawności może jednak również wynikać z zażycia środka powodującego zmiany procesów psychicznych, np. zakłócające prawidłowość procesu podejmowania bieżących decyzji w trakcie kierowania pojazdem. Ratio legis art.178a polega więc na ochronie bezpieczeństwa ruchu przed zachowaniami kierowców polegającymi na prowadzeniu pojazdów w stanie obniżonej sprawności psychomotorycznej lub (i) w stanie zakłócenia procesów psychicznych. Skutki te mogą być spowodowane spożyciem alkoholu albo innego środka, niekoniecznie będącego środkiem odurzającym według definicji zawartej w ustawie z 2005 r.
o przeciwdziałaniu narkomanii, lecz np. substancją psychotropową w rozumieniu tej ustawy. Trudno bowiem wskazać racje dla których obniżona sprawność psychomotoryczna (drżenie rąk, niezborność ruchów, zawroty głowy, podwójność widzenia lub osłabienie ostrości wzroku, osłabienie refleksu, senność, osłabienie uwagi, ospałość) miałaby być przez ustawodawcę uznana za stwarzającą niebezpieczeństwo dla komunikacji, uzasadniające kryminalizację, zaś podobnego stopnia niebezpieczeństwo związane z takimi objawami jak zakłócenie logicznego myślenia, urojenia wzrokowe i słuchowe, zaburzenia poczucia czasu i przestrzeni, stan euforyczny lub fałszywe poczucie zwiększonej sprawności, wywołane przez zażycie środków, nie zaliczonych przez ustawę z 2005 r. do środków odurzających - miałoby takiej kryminalizacji nie uzasadniać. Mówiąc skrótowo, spóźnione hamowanie wskutek opóźnienia refleksu po użyciu opium nie jest bardziej niebezpieczne niż podjęcie błędnej decyzji o wyprzedzaniu poprzedzającego pojazdu, na skutek, wywołanej euforią po użyciu LSD, błędnej oceny, że zdąży się to zrobić przed zderzeniem czołowym z innym pojazdem. W konkluzji, zgadzając się z tezą wyrażoną przez R.A.Stefańskiego („Przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu powszechnemu i w komunikacji. Rozdział XX i XXI kodeksu karnego, Warszawa 2000, s.371-372), że „bezpieczeństwo ruchu wymaga wyeliminowania z ruchu każdego, czyje czynności psychomotoryczne są zakłócone, niezależnie od przyczyny”. Dodając jeszcze, że chodzi nie tylko o zakłócenie czynności psychomotorycznych sensu stricto, lecz także o zakłócenie procesów psychicznych, powodujące obniżenie sprawności kierującego pojazdem, inne niż obniżenie sprawności psychomotorycznej, należy odpowiedzieć na zadane pytanie następująco: Pojęcie środka odurzającego w rozumieniu art.178a k.k. obejmuje nie tylko środki odurzające wskazane w ustawie z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii, lecz również inne substancje pochodzenia naturalnego lub syntetycznego, działające na ośrodkowy układ nerwowy, których użycie powoduje obniżenie sprawności kierowcy w zakresie kierowania pojazdem. Przyjęta w niniejszej uchwale interpretacja, jest więc zbieżna z tymi poglądami w piśmiennictwie, które opowiadają się za szerokim pojęciem „środka odurzającego”. Wobec tego i do niej odnosić się mogą zarzuty (nie poparte argumentacją) podniesione przez K.
Krajewskiego (jw.s.33), że przyjęcie tak szerokiej interpretacji jest zastosowaniem niedozwolonej w prawie karnym analogii. Z zarzutem tym nie można się zgodzić. Z zastosowaniem analogii mamy wszak do czynienia wtedy, gdy przy ustalonym, przyjętymi metodami wykładni, zakresie przepisu stosujemy ów przepis również do sytuacji tym zakresem nieobjętych. Zarzut analogii w tym wypadku byłby trafny tylko wtedy, gdybyśmy wcześniej zgodzili się ze zdaniem K.Krajewskiego, że „jedyną dopuszczalną (podkr. SN) interpretacją de lege lata jest przyjęcie, że pojęcie środka odurzającego musi być rozumiane w taki sam sposób na gruncie kodeksu karnego, jak i ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii, a także wszystkich innych ustaw”. Wiele argumentów, przytoczonych wyżej, wskazuje jednak na brak podstaw do takiego kategorycznego stwierdzenia. Uzyskanie jednolitego rozumienia pojęcia „środek odurzający” nie jest de lege lata możliwe nie tylko na gruncie „wszystkich innych ustaw”, ale nawet na tle k.k., skoro np. w jednym przepisie k.k. zalicza się alkohol do środków odurzających, w innym zaś wyraźnie oddziela się te dwa pojęcia. Z tych wszystkich, przedłożonych w niniejszym uzasadnieniu powodów, Sąd Najwyższy orzekł jak w części dyspozytywnej uchwały.
Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 27 lutego 2007 r., sygn. akt I KZP 36/06