Darowizna - czyli jak coś komuś podarować...

Na czym polega umowa darowizny?

Poprzez zawarcie umowy darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swojego majątku. Świadczenie na rzecz obdarowanego może w szczególności polegać na przeniesieniu określonych praw z majątku darczyńcy do majątku obdarowanego (np. prawa własności - Kowalski daje Nowakowi na własność swój stary samochód, użytkowania wieczystego - dotychczasowy użytkownik wieczysty bezpłatnie przekazuje Kowalskiemu działkę w użytkowanie wieczyste), na zapłacie określonej sumy pieniężnej, ustanowieniu pewnych praw majątkowych (np. służebności osobistej- Nowak nie otrzymując nic w zamian, pozwala Kowalskiemu czerpać wodę z jego studni), zwolnieniu obdarowanego z długu, zniesienia prawa obciążającego rzecz należącą do obdarowanego (np. Kowalski znosi ustanowioną na jego rzecz hipotekę, która obciąża nieruchomość Nowaka).

Jak zawrzeć umowę darowizny?

Stronami umowy są darczyńca i obdarowany. Oświadczenie darczyńcy powinno być złożone w formie aktu notarialnego, natomiast oświadczenie obdarowanego w formie dowolnej. W razie niedochowania formy umowa jest nieważna.

Istnieje jednak wyjątek od tej zasady. Ma on miejsce wtedy, gdy pomimo niezłożenia przez darczyńcę oświadczenia w odpowiedniej formie, przyrzeczone świadczenie zostało spełnione (np. Kowalski i Nowak zawarli ustną umowę darowizny, w której Kowalski zobowiązał się darować Nowakowi tonę mąki - umowa ta jest nieważna ponieważ Kowalski powinien złożyć swoje oświadczenie woli w formie aktu notarialnego- ale gdy Kowalski faktycznie przekaże mąkę Nowakowi to umowa ta będzie ważna).

Gdy umowa darowizny dotyczy rzeczy oznaczonych co do tożsamości oraz strony nie zastrzegły, że przeniesienie prawa nastąpi z chwilą wydania rzeczy to wtedy również umowa zawarta w nieodpowiedniej formie jest ważna.

Powyższe wymogi formy są jednak niewystarczające jeśli przepisy szczególne wymagają zachowania szczególnej formy dla oświadczeń woli obydwu stron (np. darowizna nieruchomości).

Co to jest polecenie w umowie darowizny?

W umowie darowizny dopuszczalne jest obciążenie obdarowanego obowiązkiem oznaczonego działania lub zaniechania bez czynienia kogokolwiek wierzycielem.

Jest to darowizna obciążona poleceniem. Przykład: Kowalski zawarł umowę darowizny z Nowakiem, w której zobowiązał się przekazać mu kwotę 1.000 zł oraz obciążył Nowaka obowiązkiem spożytkowania tej sumy na koszty kuracji odwykowej obdarowanego. Inny przykład: Nowak darował Kowalskiemu swój telewizor i obciążył Kowalskiego obowiązkiem przeznaczenia tego telewizora na główną nagrodę w konkursie organizowanym przez obdarowanego.

Wykonania polecenia może żądać od obdarowanego tylko:

• darczyńca,
• po śmierci darczyńcy- jego spadkobiercy,
• gdy polecenie ma na względzie interes społeczny - również właściwy organ państwowy.

Obdarowany może odmówić wypełnienia polecenia jeśli:

1. Nastąpiła istotna zmiana stosunków po zawarciu umowy (np. znacznie obniżyła się wartość takich telewizorów jakie Nowak darował Kowalskiemu),
2. Jeśli wyda przedmiot darowizny darczyńcy lub jego spadkobiercom w naturze, w stanie w jakim znajduje się w chwili podniesienia żądania (to uprawnienie nie przysługuje mu jednak jeśli wykonania polecenia żąda właściwy organ państwowy).

Kiedy darowiznę można odwołać?

Darowiznę można odwołać w razie:

1. rażącej niewdzięczności obdarowanego w stosunku do darczyńcy (np. ciężkie naruszenie obowiązków rodzinnych, pobicie, zniewagi, kradzież, nieudzielenie pomocy w chorobie, uporczywe uchylanie się od obowiązku alimentacyjnego). Uprawnienie do odwołania darowizny z powodu rażącej niewdzięczności przysługuje:

• darczyńcy, który jednak nie może odwołać darowizny jeśli obdarowanemu przebaczył,
• spadkobiercom darczyńcy (po jego śmierci) z powołaniem się na przyczyny, które mógł podnieść darczyńca jeśli w chwili śmierci był uprawniony do odwołania darowizny lub gdy obdarowany umyślnie pozbawił życia darczyńcę,

Uprawnienie do odwołania darowizny wygasa z upływem jednego roku od dnia, w którym uprawniony dowiedział się o niewdzięczności obdarowanego lub w razie przebaczenia obdarowanemu.

2. niedostatku darczyńcy. Z tej przyczyny darczyńca może odwołać darowiznę jeśli pogorszenie sytuacji majątkowej nastąpiło po zawarciu umowy darowizny, a umowa nie została jeszcze wykonana. Pogorszenie sytuacji majątkowej musi polegać na tym, że wykonanie darowizny nie może nastąpić bez uszczerbku dla utrzymania darczyńcy odpowiednio do jego usprawiedliwionych potrzeb albo dla ciążących na nim ustawowych obowiązków alimentacyjnych.

Odwołania darowizny dokonuje się przez złożenie obdarowanemu oświadczenia woli o jej odwołaniu w formie pisemnej.

Zobacz: 

Podatek od darowizny - Jaki podatek należy zapłacić od darowizny?

Zwolnienia z podatku od spadków i darowizn

Druk SD-Z2 - zgłoszenie darowizny lub spadku bez podatku

Pamiętaj, że:

• Można dokonać darowizny na rzecz dziecka poczętego, ale jeszcze nie narodzonego,
• Odwołanie darowizny nie jest możliwe jeśli czyni ona zadość zasadom współżycia społecznego,
• Jeśli darczyńca popadnie w niedostatek po wykonaniu darowizny, obdarowany ma obowiązek dostarczenia darczyńcy środków utrzymania. Z tego obowiązku może się on jednak zwolnić, wydając darczyńcy wartość wzbogacenia,
• Odpowiedzialność darczyńcy za szkody wynikłe z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania powstaje tylko w razie winy umyślnej lub rażącego niedbalstwa po stronie darczyńcy (czyli jeśli chciał nie wykonać lub nienależycie wykonać zobowiązanie lub godził się z taką ewentualnością albo stało się to z powodu rażącego niedbalstwa),
• W razie wad rzeczy darowanej, odpowiedzialność darczyńcy ogranicza się do naprawienia szkody jaka powstała przez to, że nie zawiadomił o nich obdarowanego w czasie właściwym. Ponadto ta odpowiedzialność nie będzie miała miejsca jeśli obdarowany mógł te wady z łatwością zauważyć,
• Darowizna obciążona jest podatkiem. Do obliczania i pobrania tego podatku obowiązany jest notariusz, przed którym sporządzono akt darowizny lub któremu przedstawiono pismo stwierdzające darowiznę w celu dokonania czynności notarialnej.
• Na darczyńcy i obdarowanym ciąży solidarnie obowiązek podatkowy. Wysokość podatku uzależniona jest od wartości nabytych rzeczy i praw majątkowych, a ponadto od tego, do której z trzech grup podatkowych zaliczany jest obdarowany.

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz.U. 1964 r., Nr 16, poz. 93, ze zmianami).