Fundusze emerytalne i wcześniejsze emerytury

Ponadto nowelizacja wydłuża do końca 2008 r. okres stosowania przepisów ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o przejęciu przez Skarb Państwa zobowiązań Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z tytułu nieprzekazanych składek do otwartych funduszy emerytalnych.

Jak będzie można przejść na wcześniejszą emeryturę, pomimo przystąpienia do OFE?  

Ustawa o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych będzie inaczej określała jeden z warunków przejścia na wcześniejszą emeryturę (też górniczą, kolejową). Będzie ona przysługiwała tylko, jeśli ubezpieczeni nie przystąpili do otwartego funduszu emerytalnego albo złożyli wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem ZUS, na dochody budżetu państwa. Dzięki tej nowelizacji osoby, dla których uczestnictwo w otwartych funduszach emerytalnych jest jedyną przeszkodą do skorzystania z wcześniejszej emerytury, będą więc mogły wrócić do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i złożyć wniosek o świadczenie.  

Co zmieni się w Karcie Nauczyciela? 

Jak wiemy nauczyciele mający trzydziestoletni okres zatrudnienia, w tym 20 lat wykonywania pracy w szczególnym charakterze, zaś nauczyciele szkół, placówek, zakładów specjalnych oraz zakładów poprawczych i schronisk dla nieletnich - dwudziestopięcioletni okres zatrudnienia, w tym 20 lat wykonywania pracy w szczególnym charakterze w szkolnictwie specjalnym, mogą - po rozwiązaniu na swój wniosek stosunku pracy - przejść na emeryturę. Już ustawą z dnia 27 lipca 2005 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz ustawy - Karta Nauczyciela przedłużono o rok, tj. do dnia 31 grudnia 2007 r., termin na spełnienie przez osobę urodzoną po 1948 r. warunków uprawniających do wcześniejszej emerytury, obliczanej według tzw. starych zasad wymiaru, ale nie uwzględniono faktu, iż zgodnie z obowiązującymi przepisami takie prawo mają tylko ubezpieczeni, którzy nie są członkami otwartych funduszy emerytalnych. Omawiana w tym artykule nowelizacja umożliwi natomiast realizację ww. ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. - pozwoli bowiem takim osobom wrócić do ZUS i złożyć wniosek o świadczenie. Art. 88 ust. 2a Karty Nauczyciela otrzyma teraz nowe brzmienie. Nauczyciele urodzeni po dniu 31 grudnia 1948 r., a przed dniem 1 stycznia 1969 r., zachowują prawo do ww. emerytury, bez względu na wiek, w ciągu 9 lat od dnia wejścia w życie ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń (tj. do 1 stycznia 2008 r.), jeżeli nie przystąpili do otwartego funduszu emerytalnego albo złożyli wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem ZUS, na dochody budżetu państwa. Przystąpienie do otwartego funduszu emerytalnego przekreśla więc możliwość przejścia na wcześniejszą emeryturę, gdyż decyzja ta traktowana jest jako oświadczenie woli o wyborze systemu emerytalnego na zasadach określonych dla osób urodzonych po 1968 r.

Jak ma przebiegać zwrot nienależnych składek przekazanych przez ZUS do otwartych funduszy emerytalnych? 

Otwarty fundusz jest zobowiązany do zwrotu do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych nienależnie otrzymanej składki.

Do tej pory nie udało się jednak uruchomić systemu zwrotu nienależnych składek przekazanych przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych do otwartych funduszy emerytalnych na podstawie art. 100a ust. 1a i 1b ustawy o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych w dotychczasowym brzmieniu. Zgodnie z art. 24 ust. 6a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, nienależnie opłacone składki podlegają zaliczeniu przez ZUS z urzędu na poczet zaległych lub bieżących, a w razie ich braku - na poczet przyszłych składek, chyba że płatnik składek złoży wniosek o zwrot składek. Przepis ten jest na bieżąco realizowany przez ZUS i w związku z tym ZUS jest rozliczony w tym zakresie z płatnikami składek, przy jednoczesnym braku takiego rozliczenia z OFE.

W związku z tym nowelizacja ma stworzyć właściwe podstawy prawne do zwrotu do ZUS nienależnej składki w wysokości wynikającej z umorzenia jednostek rozrachunkowych, na które została ona uprzednio przeliczona. 

Zgodnie z nowym brzmieniem przepisów art. 24 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, nienależnie opłacona składka odprowadzona do otwartego funduszu emerytalnego podlega zwrotowi w wysokości nominalnej wartości składki. Jeżeli zaś ta nominalna wartość składki jest: 

1. wyższa od kwoty nienależnie otrzymanej składki, którą otwarty fundusz emerytalny jest zobowiązany zwrócić do Zakładu na podstawie przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych - różnica jest finansowana z funduszu emerytalnego, wyodrębnionego w ramach Funduszu Ubezpieczeń Społecznych; 
2. niższa od kwoty nienależnie otrzymanej składki, którą otwarty fundusz emerytalny jest zobowiązany zwrócić do Zakładu na podstawie przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych - różnica stanowi przychody funduszu emerytalnego, wyodrębnionego w ramach Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. 

Nowelizacja zmienia również art. 100a ust. 1a i 1b ustawy o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych poprzez jednoznaczne dookreślenie, że umorzeniu w celu zwrotu podlega taka sama ilość jednostek rozrachunkowych, jaka pojawiła się na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym wskutek przeliczenia nienależnie otrzymanej składki i doprecyzowanie sposobu ustalenia kwoty nienależnie otrzymanej składki oraz sposób postępowania w przypadku wypłaty transferowej.

Przewidziano mianowicie, iż kwotę składki podlegającej zwrotowi ustala się przez umorzenie jednostek rozrachunkowych uzyskanych za nienależnie otrzymaną składkę oraz nienależnie otrzymane odsetki określone przepisami o systemie ubezpieczeń społecznych. Otwarty fundusz ma zwrócić tak ustaloną kwotę składki, powiększoną o nominalną wartość opłaty w formie potrącenia określonej procentowo kwoty z wpłacanych składek, pobranej przed przeliczeniem składek na jednostki rozrachunkowe przez towarzystwo zarządzające otwartym funduszem.

W przypadku zaś dokonania wypłaty transferowej:

• wypłaty transferowej połowy środków zgromadzonych na rachunku zmarłego na rachunek małżonka zmarłego w otwartym funduszu, w zakresie, w jakim środki te stanowiły przedmiot małżeńskiej wspólności majątkowej (art. 131),
• wypłaty transferowej na rachunek byłego współmałżonka w otwartym funduszu środków zgromadzonych na rachunku członka funduszu, przypadających byłemu współmałżonkowi w wyniku podziału majątku wspólnego małżonków, gdy małżeństwo członka otwartego funduszu uległo rozwiązaniu przez rozwód lub zostało unieważnione (art. 126),
• wypłaty transferowej do funduszu, do którego członek przystąpił, na podstawie zawiadomienia przez członka o zawarciu umowy z tym funduszem, w razie przystąpienia przez członka otwartego funduszu do innego otwartego funduszu, dotychczasowy fundusz (zgodnie z art. 119)

- kwotę składki podlegającej zwrotowi przez OFE ustala się przez umorzenie jednostek rozrachunkowych odpowiadających kwocie uzyskanej z umorzenia jednostek rozrachunkowych odpowiadających kwocie nienależnie otrzymanej składki od otwartego funduszu, który dokonał wypłaty transferowej.  

W przypadku dokonania wypłaty transferowej otwarty fundusz, do którego nienależnie otrzymana składka została wpłacona przez ZUS, ma zwrócić pobraną opłatę w formie potrącenia określonej procentowo kwoty z wpłacanych składek, pobraną przed przeliczeniem składek na jednostki rozrachunkowe.  

Zgodnie z nowymi przepisami, jeśli przekazanie do otwartego funduszu nienależnej składki nastąpiło z przyczyn leżących po stronie towarzystwa zarządzającego tym funduszem, suma kwot zwracanych składek i opłaty, nie może być niższa od nominalnej wartości nienależnie otrzymanej składki, powiększonej o odsetki określone przepisami o systemie ubezpieczeń społecznych. Kwotę stanowiącą równowartość ww. opłat oraz różnicę pomiędzy nienależnie otrzymaną składką, powiększoną o odsetki określone przepisami o systemie ubezpieczeń społecznych, a sumą kwot składek i opłat do zwrotu, finansuje towarzystwo zarządzające otwartym funduszem. 

Jeżeli zwrot nienależnie otrzymanej składki następuje w sytuacji unieważnienia umowy lub zmiany z urzędu przez ZUS nieprawidłowego wpisu w Centralnym Rejestrze Członków Otwartych Funduszy Emerytalnych, całą kwotę otrzymaną w wyniku wypłaty transferowej traktuje się jako jedną składkę. Jeśli osoba, za którą została przekazana nienależna składka, jest członkiem innego otwartego funduszu, kwota ustalona zgodnie z powyższymi zasadami ma zostać przekazywana przez ZUS do tego funduszu. 

Nowe zasady zwrotu nienależnie opłaconych składek odprowadzonych do otwartych funduszy emerytalnych będą miały zastosowanie się do składek zwracanych do ZUS od dnia 21 lutego 2007 r., niezależnie od okresu, którego dotyczą. 

Kiedy państwo przejmie środki z rachunku członka OFE? 

Jak stanowi art. 111a ust. 1 w nowym brzmieniu, środki zgromadzone na rachunku członka otwartego funduszu mają być przekazywane przez ten fundusz, za pośrednictwem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, na dochody budżetu państwa w przypadku, gdy: 

1. właściwy organ emerytalny zawiadomi o ustaleniu członkowi otwartego funduszu prawa do emerytury: 
• obliczonej na podstawie art. 15 lub prawa do jej zwiększenia na podstawie art. 14 ustawy z dnia 10 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin;
• obliczonej na podstawie art. 15 lub prawa do jej zwiększenia na podstawie art. 14 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin;
2. Zakład Ubezpieczeń Społecznych zawiadomi o ustaleniu członkowi otwartego funduszu prawa do emerytury na podstawie art. 46-50a lub 50e ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

W tych przypadkach OFE nie zwracają do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych nienależnie otrzymanej składki.

Według nowych przepisów w przypadku ustalenia prawa do emerytury, o której mowa w ww.  pkt 2, ZUS wykreśli wpis o członkostwie w otwartym funduszu z Centralnego Rejestru Członków Otwartych Funduszy Emerytalnych i zawiadomi o tym wykreśleniu fundusz emerytalny. Z dniem ustalenia takiego prawa do emerytury umowa z otwartym funduszem staje się nieważna z mocy prawa.   

Na jakich warunkach aktywa otwartego funduszu mogą być lokowane w papiery wartościowe poza granicami kraju? 

Zgodnie z nowymi przepisami, na podstawie ogólnego zezwolenia udzielonego przez ministra właściwego do spraw instytucji finansowych w drodze rozporządzenia i na warunkach określonych w tym zezwoleniu, aktywa otwartego funduszu mogą być lokowane poza granicami kraju w papiery wartościowe emitowane przez spółki notowane na podstawowych giełdach rynków kapitałowych państw obcych będących członkami OECD lub innych państw obcych, które zostaną określone w tym zezwoleniu, a także w papiery wartościowe emitowane przez rządy lub banki centralne tych państw oraz tytuły uczestnictwa emitowane przez instytucje wspólnego inwestowania mające siedzibę w tych państwach, jeżeli instytucje te oferują publiczne tytuły uczestnictwa i umarzają je na żądanie uczestnika.

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 12 stycznia 2007 r. o zmianie ustawy o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2007 r., Nr 17, poz. 95, ze zm.);
• Ustawa z dnia 28 sierpnia 1997 r. o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych (Dz. U. 2004 r., Nr 159, poz. 1667, ze zm.);
• Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o przejęciu przez Skarb Państwa zobowiązań Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z tytułu nieprzekazanych składek do otwartych funduszy emerytalnych (Dz. U. 2003 r., Nr 149, poz. 1450, ze zm.);
• Ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. 2004 r., Nr 39, poz. 353, ze zm.);
• Ustawa z dnia 10 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin (Dz. U. 2004 r., Nr 8, poz. 66, ze zm.);
• Ustawa z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. 2004 r., Nr 8, poz. 67, ze zm.);
• Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (Dz. U. 2006 r., Nr 97, poz. 674, ze zm.);
• Ustawa z dnia 27 lipca 2005 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz ustawy - Karta Nauczyciela (Dz. U. 2005 r., Nr 167, poz. 1397);
• Ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. 2007 r., Nr 11, poz. 74)